Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
128
Maraqlıdır ki, IX təbəqənin daş məmulatı içərisində ən çox təbii çay daşları qeydə alınmışdır (31 ədəd). Onların bəzilərində iş zamanı meydana gəlmiş əzilmələr aydın görünür. Düşərgənin IX təbəqəsindən tapılmış çaydaşılarının hamısı Quruçaydan toplanmış və düşərgəyə gətirilmişdir. IX təbəqənin daş məmulatının bəzi özünəməxsus xüsusiyyətləri də müəyyən edilmişdir.
Düşərgənin VIII təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 60 ədəd daş məmulatı aşkar olunmuşdur. Həmin daş məmulatını aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: 1.
2.
Çoppinq-qiqantollit – 3 ədəd 3.
Nüvəşəkilli alətlər – 5 ədəd 4.
Qaşov tipli alətlər – 3 ədəd 5.
Qəlpələr- 9 ədəd 6.
İstehsal tullantıları – 11 ədəd 7.
Təbii çaydaşıları – 15 ədəd 8.
Kubşəkilli alətlər – 6 ədəd IX-X təbəqələrdən aşkar olunmuş kobud çapma alətlərinə nisbətən VIII təbəqənin həmin qrupuna aid olan alətləri daha mükəmməl hazırlanmışdır. VIII təbəqənin kobud çapma alətlərinin nümunələri şəkil 24, 25, 26-da göstərilmişdir. Tipoloji cəhətcə VIII təbəqədən aşkar olunmuş kobud çapma alətlərini üç
129
qrupa ayırmaq olur. Ən maraqlı cəhətlərdən biri təbəqədə bir neçə ədəd iki əllə yaxşı tutub istifadə etmək üçün çoppinq tipli alətlərin qeydə alınmasıdır. Həmin alətlərə 1976-cı ildə Leninqrad şəhərində yerləşən Arxeologiya İstitutunun arxeoloji-texnoloji laboratoriyasında professor S.A.Semyonov xüsusi diqqət yetirmiş və Paleolit dövrü üçün ən nadir və maraqlı əmək alətləri olmasını qeyd etmişdir. Maraqlıdır ki, Azıx düşərgəsinin ən aşağı təbəqələrindən hələlik 3 ədəd çoppinq - qiqantollit tipli alətlər aşkar olunmuşdur. Onların nümunələri şəkil 25-26-da göstərilmişdir. VIII təbəqənin daş məmulatı içərisində 5 ədəd nüvəşəkilli alətlər qeydə alınmışdır. O nların əksəriyyəti çaydaşı üzərində hazırlanmışdır.
VIII təbəqənin qaşov tipli alətləri kvarsit daşından hazırlanmışdır. Tipoloji cəhətcə onların içərisində bir işlək ağızlı və iki işlək ağızlı alətlər müəyyən olunmuşdur.
Azıx düşərgəsinin VIII təbəqəsindən 9 ədəd qəlpə qeydə alınmışdır. Onların üzərində zərbə səthi və zərbə düyünü yaxşı saxlanmışdır.
Düşərgənin VIII təbəqəsindən əmək alətləri ilə yanaşı üzərində işlənmə izi olmayan 15 ədəd çaydaşı tapılmışdır. Həmin çaydaşılarını qədim sakinlər Quruçay vadisindən toplayıb düşərgəyə gətirmişlər.
130
Azıx düşərgəsinin VII təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 45 ədəd daş məmulatı tapılmışdır. Onları aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: 1.
Kobud çapma alətləri – 2 ədəd 2.
Çoppinq - iki tərəfdən işlənmiş kobud çapma alətləri – 4 ədəd
3.
Kubşəkilli alətlər – 2 ədəd 4.
Nüvəşəkilli alətlər – 8 ədəd 5.
Qaşov tipli alətlər – 4 ədəd 6.
Qəlpələr – 8 ədəd 7.
İstehsal tullantıları – 9 ədəd 8.
Təbii çaydaşı – 8 ədəd VII təbəqənin daş məmulatı düşərgənin Q uruçay mədəniyyətinə aid
ən sonuncu
təbəqəsinin arxeoloji materiallarıdır.
Azıx mağarasının VII təbəqəsindən aşkar olunmuş kobud çapma alətləri, istər çopper, istərsə də çoppinq tipli alətlər olduqca klassik üsulda hazırlanmışdır. Bir neçəsinin düz işlək ağzı vardır. Eyni zamanda tutacaq hissəsi olduqca əlverişli formaya salınmış və əldə yaxşı tutub istifadə etmək üçün yararlıdır. Təsvir olunan kobud çapma alətlərinin nümunələri şəkil 27, 7, 8, 29, 3-də göstərilmişdir. 131
VII təbəqədən aşkar olunmuş kub və nüvəşəkilli alətlər əsasən kvars və kvarsit daşlarından hazırlanmışdır. Həmin alətlərin bir hissəsi birüzlü, digər hissəsi isə ikiüzlü işlənmişdir.
VII təbəqədən qeydə alınmış qaşov tipli alətlər bir neçə tipə bölünür. Onların içərisində sadə birağızlı, iki işlək ağızlı və gəzli qaşovlar müəyyən olunmuşdur.
VII təbəqədən tapılmış qəlpələr kvars və kvarsit daşlarından hazırlanmışdır. Onların üzərində zərbə səthi və zərbə düyünü yaxşı saxlanmışdır.
Azıx düşərgəsinin VII təbəqəsindən 8 ədəd təbii çaydaşıları qeydə alınmışdır. Onların üzərində qopuq izləri yoxdur. Quruçay sahillərindən toplanıb Azıx düşərgəsinə gətirilmişdir.
VII təbəqədən aşkar olunmuş daş məmulatının texniki və topoloji cəhətcə təhlil olunarkən onların VIII-X təbəqələrin daş məmulatına nisbətən daha təkmilləşmiş və yeni tipli əmək alətlərinin meydana çıxması müəyyən olunmuşdur. Hətta VII təbəqənin əmək alətləri içərisindən qədim Aşel dövrü üçün xarakterik olan bir neçə alətlər qeydə alınmışdır.
Cədvəl 1-dən aydın olur ki, Azıx paleolit düşərgəsinin VII- X təbəqələrinin daş məmulatı içərisində əsas yeri kobud çapma alətlər – çopper və çoppinqlər (29 ədəd), qaşov tipli alətlər (28 ədəd), nukleus şəkilli alətlər ( 21 ədəd) və kubşəkilli alətlər tutur
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|