Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V FƏSĠL QURUÇAY MƏDƏNĠYYƏTĠ VƏ ONUN TEXNĠKĠ-TĠPOLOJĠ XÜSUSĠYYƏTLƏRĠ
120
V FƏSĠL QURUÇAY MƏDƏNĠYYƏTĠ VƏ ONUN TEXNĠKĠ-TĠPOLOJĠ XÜSUSĠYYƏTLƏRĠ Azıx paleolit düşərgəsinin tarixi dövrlə bağlı ən qədim arxeoloji və
paleontoloji tapıntıları abidənin VII-X təbəqələrindən aşkar olunmuşdur. Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin ən aşağı VII-X təbəqələrində M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında arxeoloji qazıntılar 1974-1976,1980-1982 və 1986-cı illərdə aparılmışdır. Arxeoloji qazıntılar zamanı Azıx düşərgəsində VII-X təbəqələrinin 32 kv.m sahəsində 121
tədqiqatlar aparılmış və 212 ədəd daş məmulatı, 7 ədəd heyvan sümükləri və minlərlə xırda gəmirici sümükləri tapılmışdır.
Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin VII-X
təbəqələrindən tapılmış daş məmulatı içərisində əsas yeri əmək alətləri tutur. Düşərgənin əmək alətləri arasında çaydaşılarından hazırlanmış kobud çapma alətləri çoxluq təşkil edir. VII-X təbəqələrin daş məmulatı içərisində eyni zamanda çapacaq alətləri, kubvari alətlər, kobud qaşovlar, vurma səthi yaxşı saxlanmış qəlpələr qeydə alınmışdır. Elmi araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, Azıx paleolit düşərgəsində stratiqrafik səviyyədən asılı olmayaraq düşərgənin VII-X təbəqələrinin daş məmulatı texniki və tipoloji xüsusiyyətlərinə görə
eyni texniki
üsulla hazırlanmışdır. Bu texniki-tipoloji xüsusiyyətlər əmək alətlərinin tipologiyasında, ümumi görünüşlərdə, çənglə örtülməsindən asılı olmayaraq saxlanılma dərəcəsində, texniki hazırlanmalarında və digər cəhətlərdə özünü göstərir.
Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin ən aşağı təbəqələrinin daş alətləri əsasən çaydaşılarının kənar hissələrindən mərkəzə doğru vurub qoparma üsulu ilə çox kobud formada hazırlanmışdır. Xüsusilə, düşərgənin IX-X təbəqələrindən tapılmış daş alətləri olduqca kobud və bəsit 122
formada hazırlanmışdır. Belə texniki üsulla hazırlanmış daş alətlər daş məmulatı içərisində çoxluq təşkil edir. Təsvir olunan əmək alətləri əsasən uzunsov çaydaşılarının bir ucu və ya onun uzununa bir kənar hissəsini qəlpələr qoparmaq yolu ilə hazırlamışlar. Qeyd olunan əmək alətlərinin meydana gəlməsi bir daha sübut edir ki, bu tip əmək alətləri iki yuxarı üzü işlənmiş protoçoppinqlərin ilk istehsal pilləsini təşkil edir. Azıx paleolit düşərgəsinin VII-X təbəqələrinin daş məmulatı arasında qəlpələrdən hazırlanmış əmək alətləri də qeydə alınmışdır. Belə alətlər içərisində əsas yeri qaşov tipli alətlər tutur (bax şəkil 22, 23, 28). Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin VII-X təbəqələrindən tapılmış daş məmulatı arasında 3-4 kq ağırlığında olan nəhəng kobud çapma alətləri diqqəti daha çox cəlb edir. Bunları nəhəng çopper tipli alətlər də adlandırmaq olar. Hələlik, Qafqaz və Yaxın Şərqin paleolit düşərgələrindən bu tip əmək alətləri qeydə alınmamışdır. Təsvir olunan alətləri Azıx tipli kobud çapma alətləri adlandırmaq olar (bax şəkil 21, 2, 26).
Azıx paleolit düşərgəsinin VII-X təbəqələrindən tapılmış arxeoloji tapıntıların mühüm elmi əhəmiyyəti vardır. Bu elmi materiallar Azıx paleolit düşərgəsində ibtidai insanların ilk məskunlaşdığını söyləməyə imkan verir. Aparılan kompleks elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən edilmişdir ki, ibtidai 123
insanların həyatında Azıx paleolit düşərgəsinin yaxınlığından axan Quruçayın mühüm rolu olmuşdur. Çünki, Qarabağın Quruçay vadisi ibtidai insanların əmək alətləri hazırlamaq, ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olmaları üçün xammal mənbəyi olmuşdur. Quruçay dərəsində əmək alətləri hazırlamaq üçün kvars, kvarsit, bazalt, çaxmaq, felzit, yaşma və digər çaydaşıları mövcud olmuşdur. Ona görə də ən qədim Azıx düşərgəsinin ibtidai sakinləri daşdan əmək alətləri hazırlamaq üçün təbii çaydaşılarını Q uruçay vadisindən toplayıb əmək alətləri hazırlamış və müəyyən vaxt keçdikdən sonra düşərgəyə gətirmişlər.
Aparılan kompleks elmi tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki,
Quruçay vadisi
ibtidai insanların məskunlaşmaları üçün zəruri olan bütün təbii nemətlərə malik olmuşdur. Ona görə də ibtidai insanlar bu vadidə məskunlaşaraq çaydaşılarından əmək alətləri hazırlamış, özlərinin iqtisadi tələbatlarını ödəmək üçün ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olmuşlar.
Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin VII-X
təbəqələrindən tapılmış daş məmulatlarının texniki- tipoloji xüsusiyyətləri, kobud çapma alətlərinin hazırlanma cəhətləri və dünyanın heç bir paleolit abidələrindən belə alətlər qeydə alınmadığı üçün düşərgənin ən aşağı təbəqələrindən tapılmış Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|