Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
168
kəlləsi aşkar olunmuşdur. Bu sahə mağaranın içərisində olduqca möcüzəli bir guşədə qabarıq formada irəliyə uzanaraq, orta hissəyə işıq düşməsinə mane olur və nəticədə bura zülmətə qərq olur. Bu hissədə qaya rəfi təbii surətdə əmələ gəlmişdir. Məhz bu rəfdə yuxarıda qeyd olunan mağara ayılarının kəlləsi və çənəsi qoyulmuşdur. Tədqiqatlar zamanı müəyyən olundu ki, mağara ayılarının kəllə və çənələri buraya ibtidai insanlar tərəfindən qoyulmuşdur. Bu proses qədim insanların ilk dini görüşləri barədə məlumat verir, həm də qədim Azıx sakinlərinin mağara ayılarının kəllələrinə bir növ sitayiş etdiklərini göstərir. Tədqiqatlar zamanı müəyyən olundu ki, düşərgənin məhz bu sahəsi müqəddəs yer sayılmışdır. Qeyd olunan proses ibtidai insanlarda ilk dini təsəvvürlərin meydana çıxdığını göstərir. Məhz, Azıx mağarasının materialları əsasında ibtidai insanlarda ilk dini görüşlərin meydana çıxmasını orta Aşel mədəniyyəti dövründən, yəni 400 min il bundan əvvəl başlandığını söyləmək daha dəqiq olar. Bəlkə də qədim Azıx sakinləri bu gizli yeri özlərinə müqəddəs yer hesab etmiş, ayı kəllələrinə də bu sahədə sitayiş etmişlər. Beləliklə, qədim insanlarda dini görüşlərin ilk əlamətləri orta Aşel mədəniyyətindən başlandığını söyləmək olar. Son illərdə aparılan arxeoloji kəşfiyyat və tədqiqat işləri nəticəsində dünyanın bir sıra qədim insan düşərgələrindən də ilk dini etiqadların və görüşlərin meydana çıxmasına aid zəngin 169
maddi mədəniyyət nümunələri aşkar olunmuşdur. Həmin maddi mədəniyyət nümunələri ilk dini təsəvvürlərin orta Aşel mədəniyyəti zamanı meydana çıxmasını bir daha təsdiq edir (Hüseynov, 1982, 1985; Cəfərov, 2004). Azıx mağara düşərgəsinin V təbəqəsinin xəlvət yerindən tapılmış ayı kəllələri daha çox maraq doğurur. Maraqlıdır ki, bu ayı kəllələrinin birinin üzərində 8 əyri xətt çəkilmişdir. Xətlərin ayrı-ayrılıqda uzunluğu 15, 18, 20, 24, 30, 36, 45, və 47 mm-dir. Bu ölçülərdən müəyyən etmək olur ki, xətlərin uzunluğu və onların arasında qoyulmuş məsafələr bərabər deyildir. Göstərilən xətlərin hamısı dişli daş alətlə çəkilmişdir. Güman etmək olur ki, kəllə üzərinə çəkilmiş xətlər azıxantropların ideoloji təsəvvürləri ilə bağlı olmuşdur. Bu da qədim insanların mənəvi aləmi haqqında müəyyən fikir söyləməyə imkan verir. Azıx düşərgəsindən tapılmış ayı kəlləsi üzərində xətlər hələlik dünya paleolit düşərgələri arasında nadir tapıntı olsa da, buna bənzər tapıntı Almaniyanın Turingi ərazisində olan Bilsinsibendən də aşkar olunmuşdur. Azıx düşərgəsinin mədəni təbəqələrindən ocaq yerlərinin aşkar olunmasının xüsusi elmi əhəmiyyəti vardır. Bu odun yaranma tarixi və ondan insanların istifadə etmələri barədə xüsusi fikirlər söyləməyə şərait yaratmışdır. Azıx düşərgəsində aparılan tədqiqatlar nəticəsində ilk dəfə insanların oddan istifadə etməyə 170
başlamaları qədim Aşel mədəniyyətində olması qənaətinə gəlinmişdir. Azıx düşərgəsinin qədim və orta aşel təbəqələrində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ocaq yerlərinin aşkar olunması düşərgə sakinlərinin hələ qədim Aşel mədəniyyəti zamanı odla tanış olub, ondan istifadə etmələrini əyani surətdə sübut edir. Aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, qədim Azıx düşərgəsinin sakinləri torpaqda qazma üsulu ilə ocaqlar qurmuşlar. Azıx düşərgəsinin orta aşel təbəqəsindən 3 ocaq yeri qeydə alınmışdır. Ocaqlardan biri 4 kv.m sahəni əhatə edir. Ocağın hər tərəfinə yandırılmış ağac külündən qalın sədd çəkilmişdir. Ən maraqlı cəhət ocağın yanında əhəngdaşılarından qurulmuş divar qalığının qeydə alınmasıdır. Divar qalığının hündürlüyü 40 sm-ə bərabərdir. Maraqlıdır ki, qeyd olunan divarın yanında daha bir kiçik ocaq yeri aşkar olunmuşdur. Ocağın hər iki tərəfi yastı əhəngdaşıları ilə əhatə olunmuşdur (Hüseynov, 1985). Azıx düşərgəsinin orta Aşel dövrünə aid təbəqəsindən ocaq yerlərinin aşkar olunması qədim sakinlərin həyatında ocağın mühüm yer tutduğunu göstərir. Maraqlıdır ki, professor Lübinin Cənubi Osetiya ərazisindəki Kudaro mağaralarında apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı Aşel mədəniyyətinə aid zəngin maddi mədəniyyət qalıqları aşkar olunmuşdur. Kudaro mağara düşərgələrində tapılmış əl 171
çapacaqları xüsusi maraq doğurmuşdur. Qədim Kudaro sakinlərinin ovçuluq təsərrüfatında əsas yeri mağara ayıları tutmuşdur. Bunu düşərgədə tapılmış heyvan sümükləri sübut edir. Kudaro düşərgəsində ovlanmış heyvan sümüklərinin 95%-ni mağara ayılarının sümükləri təşkil edir (Lübin, 1998). Avropa ölkələri ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı qədim və orta Aşel mədəniyyətinə aid zəngin paleolit düşərgələri aşkar olunmuşdur. Avropa ölkələri ərazisində Paleolit dövrü üzrə aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin tarixi 100 ildən bir qədər artıqdır. Paleolitşünaslığın tədqiqi tarixində bu ölkələrin ərazisində aşkar olunmuş arxeoloji abidələrin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Heç də təsadüfi deyildir ki, Fransa ərazilərində tapılmış qədim insan məskənləri bu dövrün tədqiqinin təməl daşını qoymuşdur. Məhz buna görə də Paleolit dövrünün əsas mədəniyyət ocaqları Fransa ərazisində ilk dəfə tapıldığına görə həmin yerin adı ilə adlandırılmışdır. Artıq dünya şöhrəti qazanmış şell, aşel, mustye, orinyak, solyutre, madlen və başqa arxeoloji mədəniyyətlər Fransa düşərgələrinin adları ilə adlandırılmışdır. Bu ölkənin ərazisində aşkar olunmuş qədim insan düşərgələri içərisində Ballone, Terra-Amata, Kondel-Araqo və Lazaret xüsusi maraq doğurur və tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının zənginliyi ilə diqqəti cəlb edir.
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|