Dərs vəsaiti / metodik vəsait

10
Cədvəl 3.1.
Beynəlxalq turizm daşımaları
2 0 0 5
2006
2007
20 0 8
2 0 0 9
min nəfər
Azərbaycana gələn xarici ölkə vətəndaşlanmn sayı
Avtomobil
792,4
767,3
814,3
989,3
638,8
Dəmiryolu
203,9
204,4
211,9
322,8
287,4
Hava nəqliyyatı
275,7
281,4
297,2
571,6
624,2
Su nəqliyyatı
10,1
8,9
9,3
15,2
12,8
Cəmi:_1282,1_1262,0_1325,2_1898,9_1_5_63,2_Xarici_Ölkələrə_gedən_Azərbaycan_vətəndaşlanmn_sayı'>Cəmi:
1282,1
1262,0
1325,2
1898,9
1 5 63,2
Xarici Ölkələrə gedən Azərbaycan vətəndaşlanmn sayı
Avtomobil
1130,8
1147,2
987,9
1102,8
673,3
Dəmiryolu
303,4
266,4
265,3
363,3
387,5
Hava nəqliyyatı
381,0
406,3
360,8
670,3
895,4
Su nəqliyyatı
14,6
16,0
17,3
26,0
30,7
Cəmi:
1829,8
1835,9
1631,3
2 1 6 2 ,4
1 9 8 6 ,9
Yekun
Avtomobil
1923,2
1914,5
1802,2
2092,1
1312,1
Dəmiryolu
507,3
470,8
477,2
686,1
674,9
Hava nəqliyyatı
656,7
687,7
658,0
1241,9
1519,6
Su nəqliyyatı
24,7
24,9
26,6
41,2
43,5
Cəmi
daşımalar:
3 1 1 1 ,9
3097,9
295 6 ,5
4 0 6 1 ,3
3550,1
Turuzm nəqliyyat təminatına 
aşağıdakılar aid edilir:
a) turizm daşımaları - 
turistlərin daimi yaşayış yerindən 
istirahət yerinə və əks istiqamətdə yerdəyişməsi;
b) transfer6 
- turistlərin qarşılamb-yola salınmasında 
nəqliyyat vasitələrindən istifadə olunması;
c) turlar üzrə proqram xidməti - 
ekskursiya daşımaları, 
marşrut üzrə daşınmaları, yerləşdirilmiş ərazi ətrafında gəzinti. 
Turist xidmətləri paketində göstərilmiş turistlərə nəqliyyat 
xidməti və turların nəqliyyat təminatı terminləri adətən sinonim 
sözlər kimi işlədilsə də onlar müxtəlif mənalar daşıyır. 
”Xidmət-
11

---

təminat” anlayışları arasında rabitə sxemi aşağıdakı kimidir: 
(şəkil 1.3.1) [15]
Şəkil. 1.3.1. “Xidmət-təminat” anlayışları arasında rabitə sxemi
Nəqliyyat məsrəflərinin kəmiyyəti yaşayış yeri və istirahət 
yerləri arasındakı məsafənin uzaqlığından, yerdəyişmə vasitə və 
şəraitin seçimindən, səyahətin davamiyyətindən aşlıdır.
Nəqliyyat xidmətlərinin əsas məzmunu yerdəyişmə hesab 
edilir. Bu zaman gedişin uzaqlığı təkcə istehlak dəyərinin miqdar 
xarakteriktikası hesab edilir.
Hər bir nəqliyyat növü müxtəlif sürətli yerdəyişməni 
təmin edir. Sərnişin üçün ilk növbə də gedişə sərf etdiyi vaxt 
mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Sərnişin nəqliyyatı xidmətin istehlak 
dəyərinin keyfiyyət xarakteristikasım gedişin uzaqlığı təşkil edir.
Belə ki, çox vaxt yerdəyişməyə uzun müddət, ayrı-ayrı 
hallarda bir neçə gün sərf edilirsə, onda sərnişin üçün yolda 
müəyyən rahatlıq yaradılmalıdır; qidalanmanın təmin edilməsi, 
yuxulama imkanları, əgər bu cür şəraitlər yaradılmasa, onda
12
yerdəyişmə prosesi mütamadi pozulur, yəni gedişin mütləq 
zamanı (vaxtı) artmağa başlayacaq. Aydındır ki, konfortun 
(rahatlığın) konkret tələbləri yerdəyişmənin davamiyyəti, bu və 
ya digər nəqliyyat vasitələrinin texniki imkanlarından aşlıdır. 
Sərnişin nəqliyyatı xidmətlərinin istehlak dəyərini keyfiyyət 
xarakteristikasına yerdəyişmə vaxtı (sürəti) və sərnişinə rahatlığın 
təqdim edilməsi daxildir.
Sərnişinlərə təqdin olunan xidmətlərə aşağıdakiları aid 
etmək olur:
> məxsusi nəqliyyat xidmətləri;
> yolda sərnişinə təqdim olunan xidmətlər: vaqon-restoran, 
duş, kino (video, DVD), rəqs zalı və s.;
>
vağzallarda yaradılan xidmətlər: saxlama kameraları, 
yükdaşıyanlar və s.
>
vaxta qənaət və servisin yüksəldilməsinə kömək edən 
qulluqların sferasında xidmətlər: ticarət, mehmanxanalar, 
istirahət otaqları, ictimai iaşə, rabitə, bərbərxanalar və s.
Turun nəqliyyat xidməti xidmət paketinin tərkibinə 
turoperator tərəfindən daxil edilir. Tur (fransız sözü olub, tour- 
gəzinti gediş < latınca, tornare-dövrü ) standart və ya xidmətlər 
paketi (pekic-tur) əsasında tam kompleks xidmətlərlə təmin 
olunmaqla səyahət iştirakçılarının zaman-məkan yerdəyişməsi 
deməkdir.
Turoperator marşrutu layihələndirir və tur iştirakçılarının 
destinasiyada6 olma proqramını işləyib hazırlayır.
Turun marşrutu [almanca, marshrute < fransızca, marche - 
hərəkət (yeriş), irəli hərəkət + routə - yol] dedikdə, əvvəlcədən 
ehtimal olunmuş (nəzərdə tutulmuş) və ya müəyyən edilmiş 
hərəkət etmə yolu, istiqaməti və yol qaydaları başa düşülür.
Turizmdə marşrutların növ müxtəlifliyi aşağıdakı şəkildə 
göstərilmişdir: (şəkil 1.3.1 və 1.3.2) [13]
13

---

I
I
I
I
t -
I
I
I
II
L _ « . _
▼
—
- >
Avtobusla
Dəmiryolu ilə
-►
-►
Çay ilə
Dənizlə
Aviasiya ilə
Şəkil 1.3.3 Turların nəqliyyat xidmətlərinin növləri
14
Sxem 1. Turizmdə marşrutların müxtəlifliyi
15

---