Dərs vəsaiti Azərbaycan respublikası Təhsil nazirinin 27. 02. 2013 cü il tarixli 323
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
107 Yerarmudunun yaşıl kütləsinin ən yaxşı istifadəsi silos- laşdırmadır. Yerarmudunun yaşıl kütləsi həm təzə həm də quru- dulmuş halda çox yaxşı siloslanır və gözəl silos əmələ gətirir. Yerarmudu silosu yaxşı iyi, dadı, rəngi, yüksək yeyilməsi, yaxşı saxlanılması tərkibində turşuların çoxluğu ilə fərqlənilir. Yerarmudunun yaşıl kütləsi siloslaşma zamanı şəkər mini- mununu 3- 4 dəfə artırır ki, bu da onun yaxşı siloslaşmasına və keyfiyyətli olmasına səbəb olur. Siloslaşmış yaşıl kütlədə qıcqır- ma prosesinin gedişi normaldır. Yerarmudunun yaşıl kütləsinin və silosunun iri buynuzlu heyvanlarda istifadəsi (sutkada 25-kq-a qədər) südün miqdarını və yağlılığını artırır. Tərkibindəki əsas qida maddəlirinin miqdarına görə yerarmudunun yaşıl kütləsindən hazırlanmış silos qarğıdalı silosuna demək olar ki, bərabərdir. Lakin yerarmudunun yaşıl kütləsindən hazırlanmış silosu uzun müddət açıq havada qalarsa onun rəngi tündləşir, tərkib pozulur və pis qoxu əmələ gəlir. Bu da bir neçə səbəblərlə izah edilə bilər. Məlumdur ki, süd turşusu bakteriaları yerarmudunun epifit mikroflorasında çox az miqdarda olur. Buna görə də yerarmudunun silosunda süd- turşulu qıcqırma prosesi çox zəif gedir və süd turşusu az əmələ gəlir. Silosda süd turşusunun miqdarının az olması onun açıq havada tez xarab olmasına gətirib çıxarır. Süd - turşulu qıcqırma prosesinin gedişini artırmaq üçün yerarmudunun yaşıl kütləsinə bir az saman ya da digər yem bitkilərinin yaşıl kütləsini əlavə etmək lazımdır. Yerarmudunu heyvandarlıqda tək silos kimi yox, həmdə təzə təbii və qurudulmuş halda da istifadə etmək olar. Onun gövdə yumruları kənd təsərrüfatı heyvanları üçün dəyərli qidadır. Azərbaycanın suvarılan əkinçilik rayonlarında becərilən yerar mudunun yumrularında olan proteinin miqdarı Rusiyanın orta qursağında becərilmiş yerarmudundakından azdır, lakin azot- suz ekstraktiv maddələr çoxdur. Yerarmudu yumrularında olan azot suz ekstraktiv maddələrin miqdarı 12,0-14,8%-ə qədər dəyişir. Bu göstrəricinin miqdarı sortundan asılı olaraq 13,8-15,05% arasında dəyişə bilir. 108 Bitkilərin su ilə yaxşı təmin edilməsi zamanı karbohidratlı maddələr, su çatışmadıqda isə zülallı maddələr daha çox əmələ gəlir. Buradan aydın olur ki, Azərbaycanın qərb zonasında süni suvarma şəraitində becərilən yerarmudu yumrularında Rusiyaya nisbətən daha çox karbohidratlı maddələr toplanır. Rusiya şəraitində süni suvarma aparılmadığına görə bitkilərin su ilə təminatı nisbətən zəifdir. Bir sıra Avropa ölkələrində xüsusilə də Fransada iri və xırda buynuzlu heyvanların yerarmudunun kök yumruları ilə qidalandırılması geniş yayılmışdır. İri buynuzlu heyvanlara (südlük inəklərə) sutkada 10 kq kök yumrularının yedizdirilməsi tövsiyə edilir. Yumruların daha çox verilməsi heyvanlarda mədə- bağırsaq sisteminin pozulmasına gətirə bilər. Qoyunların kökəl- dilməsi üçün verilən yumruların miqdarı əvvəllər 0,5 kq sonra isə 2- 3 kq olur (bir baş üçün). Yerarmudu əkinləri donuzlar üçün xüsusilə dəyərli yem sayılır. Onlar çöldə otlarkən özləri yerarmudunun yumrularını torpaqdan çıxardıb həvəslə yeyirlər. Donuzları bir başa çöldə yumrularla yemləmək bordaqda yemləməyə nisbətən daha yaxşı nəticə verir. Tədqiqatlar sübut etmişdir ki, bir qrup donuzlar (44 kq çəkidə) 30 gün ərzində çöldə otarıldıqda orta hesabla hər bir baş 14,5 kq çəkisini artırmışdır. İkinci qrup donuzlardan (eyni diri çəkidə) bordaqda saxlanaraq 13,4 kq artım əldə edilmişdir. Üçüncü qrup nəzarət qrupu olub heyvanların orta diri çəkisi əvvəllər 46,5 kq olubsa da adi şəraitdə saxlanaraq hər bir başa orta hesabla 12,3 kq çəki artımı vermişdir. Yumruların çöldə istifadəsi qarışıq yemlərin sərfini 20 -50% azaldır, heyvandarlıq məhsullarının maya dəyərini 30 - 40 % aşağı salır. Donuzların bir başa çöldə otarılması zamanı yumruların çıxardılıb, daşınmasına və saxlanılmasına ehtiyac qalmır. Azər- baycanın qərb rayonlarında becərilən yerarmudundan bol məhsul alınması imkan verir ki, torpaq sahələrindən səmərəli istifadə olunsun. 109 Şəkil 1. Yarpaq çuğunduru (Manqold) Beta vulgaris v. cicla): : 1 – gümüşü saplaqlı, 2 – sarı saplaqlı, 3 – qırmızı saplaqlı 110 Şəkil 2. Şəkər çuğunduru (Beta saccharafera) 1- kökü meyvənin eninə kəsiyi, 2 - çiçəkli budaq; 3 - meyvəcik; 4 - toxum. 1 2 3 4 111 Şəkil 3. Mətbəx çuğunduru (Beta vulgaris v. esculenta): 1 – cavan bitki, 2 – Bordo sortu,3 – çiçəkli gövdə, 4 – çiçəyin hissələri, 5 – meyvə Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|