Dərs vəsaiti Azərbaycan respublikası Təhsil nazirinin 27. 02. 2013 cü il tarixli 323
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Botaniki təsviri və bioloji xüsusiyyətləri.
- Növləri. İrimeyvəli qabaq
- Muskat qabağı
- Sortları. Azərbaycanda (2010) qabağın 2- sortu rayonlaş- dırılmışdır. 1. Yerli perexvatka
133 3. 2. YEMİŞ (QOVUN) Botaniki təsviri və bioloji xüsusiyyətləri. Yemiş (qovun) – melo cinsinə daxildir, 9 növü vardır. Bitkisinin quruluşuna görə balqabağa oxşayır. Gövdəsi qısa, nazik, yarpaqları və çiçəkləri xırdadır. Kökü torpağın 3-4 metr dərinliyinə işləyir. Gövdəsi si- lindirşəkilli, sürünəndir. Yarpaqları uzun saplaqlı ürəkşəkilli və böy rəkşəkillidir. Çiçəyinin tacı sarımtıl-yaşıl rəngdədir. Meyvəsi iri oval, yumurtavari, uzunsov, ilanşəkilli və kürəşəkilidir. Rəngi müx təlifdir. Meyvənin səthi hamar yaxud cadarlıdır (Şəkil 16, s. 124). Ətli hissəsində 12% şəkər var. Toxumu yumurtavari, iriliyi 0,5- 2,5 sm, tərkibində 25-30% yağ var. 1000 ədədinin kütləsi 35- 50 q- dır. Qovun bioloji xüsusiyyətlərinə görə qarpıza oxşardır, lakin, ona nisbətən istilik sevəndir, quraqlığa davamı isə azdır. Növləri. Qovun (melo) cinsinin bir neçə növü məlumdur. M ədəni növlərindən ən çox yayılanı aşağıdakılardır. 1. Xırdameyvəli qovun - melo microcarpus – meyvəsi xırda, kürəşəkilli, darçını - qırmızı rənglidir. Ətli hissəsi yumşaq və ətirlidir. Ancaq dadsızdır. 2. Kantalupa (daş qovunu) – melo cantalypa – meyvəsi yuvar laq yastı və xırdadır. Meyvənin ətli hissəsi olduqca sıx, orta dərəcədə şirin, yaxşı dadlı və ətirlidir. Avropa ölkələrində becərilir (ətli hissəsi sıxdır). 3. Kassaba qovunu – melo cassaba – meyvəsi olduqca iri, yuvarlaqdır. Rəngi yaşılımtıl - sarı, ətli hissəsi şirin və dadlıdır, ancaq ətirsizdir. Orta Asiya respublikalarında becərilir. 4. Cərco ( tutma) qovunu - melo zard Pang.- meyvəsi iri, yaşıl rəngli, uzunsov, oval formalıdır (ətli hissəsi sıxdır). 5. Acur qovunu – melo adzhur – meyvəsi xırda 15-20 sm uzunlu ğunda, nazik, baramaşəkilli, müxtəlif rənglidir. Meyvələri xiyar kimi dadsız və ətirsizdir. Kiçik Asiya ölkələrində becərilir. 6. İlanşəkilli qovun – melo flexuosus – meyvəsi ağ rəngli, 2 m uzunluğunda, Yetişmiş meyvəsinin ətli hissəsi boş, sulu və 134 dadsızdır. Yeyintidə yalnız cavan dövründə müxtəlif xörəklərdə istifadə edilir. 7. Xandalyak qovunu- Melo chandalac Pang. (ətli hissəsi yumşaqdır). 8. Adana qovunu- Melo adana Pang. (ətli hissəsi yumşaqdır). 9. Ameri qovunu- Melo ameri Pang. (ətli hissəsi sıxdır). Sortları. Azərbaycanda (2010) yemişin (qovunun) aşağıdakı sort ları rayonlaşdırılmışdır: Kolxoznitsa 749/753, Yantarnaya, Tavriya. Cədvəl 7 Yemişin Azərbaycanda (2010) rayonlaşdırılmış sortları Sortlar Yetişməsi Rayonlaşdırıldığı il Kolxoznitsa 749/753 orta yetişən 1960 Yantarnaya orta tez yetişən 1989 Tavriya orta tez yetişən 1989 Kolxoznitsa - 749/753 - Tağı qısa, yarpaqları xırda, qısa saplaqlıdır. Meyvəsi kürəşəkilli, xırda – 800-850 qr, qabığı sarı - narıncı rənglidir. Ətli hissəsi nazik ağ rənglidir, toxumları orta irilikdə, oval formalı, sarımtıl və solğun sarı rənglidir. Orta müddətdə yetişən sortdur. 3.3. QABAQ Qabaq- (Cucurbita) – cinsinin 18 yabanı və 5 mədəni olmaq- la 23 növü məlumdur (Şəkil 17-18, s. 125-126). Mədəni növlərin- dən ən çox becərilənləri aşağıdakılardır. İrimeyvəli (Cucurbita maxima Dush.), adi (Cucurbita pepo L.) və muskat qabağı (cu- curbita moschata (Dush.) Poir.) . Çoxillik və birillik formaları var- dır. Normal becərmə şəraitində yoğun, uzun və şaxələnən tağ əmələ gətirir. Kökü torpağın 3-4 m dərinliyinə işləyə bilir Yarpaqları uzun saplaqlı, tamkənarlı, az hallarda dilimlənmiş olur (10- 15 ədəd). Çiçəkləri narıncı-sarı rəngdədir. Erkəkcik çiçəkləri, dişicik çiçəklərindən fərqli olaraq uzun saplaqlıdır. Meyvəsi 135 kürəşəkilli oval, yastı, ellips formalı, müxtəlif rənglidir. Meyvəsinin ətli hissəsi sarı, narıncı və ağ rənglidir. Tərkibində 4- 8% şəkər vardır. Toxumları ürəkvari, oval, xırda və müxtəlif rənglidir. Toxumun tərkibində 50-52% yağ var. 1000 ədədinin kütləsi 200-230 q-dır. Qabaq, qarpıza və qovuna nisbətən istiliyə az tələbkar, quraqlığa dözümlüdür. Toxumları 12-13 0 C- də cücərməyə başlayır. Qabaq gillicəli torpaqda yaxşı bitir. Növləri. İrimeyvəli qabaq – Cucurbita maxima Dush. – biril- lik bitkidir. İri yarpaqları var, çox şaxələnən gövdəyə malikdir. Yarpaq ayası iri, zəif dilimlidir. Çiçək kasası badə formalı, yaşıl rəngli, tacının ləçəkləri dairəvi, tozluq borusu konus formalıdır. Meyvəsi yuvarlaq – yastı, yaxud uzunsov, 20-70 sm uzunluğunda olur. Meyvənin səthi hamar, qabığı nazik, müxtəlif rəngli, ətli hissəsi zərif, şirin, narıncı, bəzi sortlarda ağ rəngli olur. Toxumları iri, hamar, ağ rənglidir. Muskat qabağı – (Cucurbita moschata Dush. Poir.) qabağın birillik növlərindəndir. Gövdəsi qabırğalı, yarpaq ayası iri, böyrək formalı, dilimli, damarlarının arasında ağ ləklər vardır. Çiçəkləri iri, çiçək kasası tünd yaşıl rəngli, tozcuq borusu silindir forma- lıdır. Meyvəsi uzunsov, ətli hissəsi sıx, toxumları orta irilikdədir (Şəkil 19, s. 127). . Adi qabaq – (Cucurbita pepo L.). Birillik növdür. Gövdəsi qabırğalı, yarpaq ayası beşdilimli, çiçək kasası çəllək formalı, sarımtıl, toz kisələrinin borusu konus formalıdır. Meyvəsi tərs yumurta formalıdır. Sortları. Azərbaycanda (2010) qabağın 2- sortu rayonlaş- dırılmışdır. 1. Yerli perexvatka orta yetişən 1952 2. Palov kadu -268 orta yetişən 1963 Göy qabaq 1. Qribovski – 37 tez yetişən 1971 Patison (Cucurbita pepo var. patisson) 1. Belıye -13 orta yetişən 1965 Becərilmə texnologiyası. Bostan bitkiləri alaq otlarından tə- miz münbit torpaqlara tələbkardır. Onlar xam və dincə qoyulmuş Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|