Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi-Metodiki Şurasının "Sosial-siyasi elmlər" bölməsi tərəfindən
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
162 olan tanrının himayəsinə sığınmaqla, ondan yardım diləməklə düşmənlərə qalib gəlirlər. Oğuz qəhrəmanlarının uzaq səfər, yaxud ağır döyüş qabağı qıldıqları namazlar, söylədikləri dualar islami inamdan irəli gəlir. Dastanın IX boyu olan “Bəkil oğlu Əmran boyunda da Əmran kafirlərlə qarşılaşanda “ucalardan uca tanrı”ya üz tutub ondan kömək diləyir. Kafir isə “Oğlan alındınsa tanrınamı yalvarırsan? Sənin tanrın varsa, mənim 72 bütxanam var, - deyə lovğalanır. Əmran isə “Sən bütlərə yalvararkən mən aləmləri yoxdan var edən tanrıma sığındım”, - cavabını verir. Burada qeyd olunan “bir tanrı” məsələsi ümumtürk inamında başlıca səciyyə daşıyır. Mənbələrdən məlumdur ki, Məhəmməd peyğəmbərin islam dinini qəbul etmiş bir türk ordusu olmuşdur. O, tanrıya müraciətlə “Ulu tanrım mənim bir ordum var. Ona Türk adını verdim, Şərqdə yerləşdirdim. Bir qövmə qızarsam o qövm üzərinə salar, müsəllat edərəm,” - deyir. Sonra isə öz” dindaşlarına “Türk dilini öyrənin. Zira onların uzun sürəcək hakimiyyətləri vardır”, tövsiyəsini edir. Dastanın VII boyunda “Qazılıq oğlu Yeynəyin boyu”nda isə Allahın vəsfinə həsr olunmuş belə bir poetik parça var: Ucalardan ucasan, uca tanrı! Kimsə bilməz necəsən, görklü tanrı! Sən anadan doğmadın, Sən atadan olmadın, Kimsə rizqin yemədin, Kimsəyə güc etmədin, Qamu yerdə əhədsən, Allahü-Səmədsən. Bu şer tamamilə “Quran”ın 112-ci “Əl-İxlas” surəsindəki dördüncü ayə ilə həmahəngdir. Yəni “Qulhuvəllahü əhəd, Allahüssəməd. - O allah birdir, heç bir şəriki yoxdur. 163 Allah heç kəsə, heç nəyə möhtac deyildir! Hamı ona möhtacdır. O əzəli və əbədidir. “Kitabi-Dədə Qorqud”da bilavasitə Məhəmməd peyğəmbərin adı ilə bağlı olan iki müqəddəs şəhərin də adı çəkilir. “Tanrı evi”- Məkkənin adı ilə abidədə iki dəfə Mədinə , şəhərinin adı ilə bir dəfə qarşılaşırıq. Dastanın II boyunda kafirlər Uruzu dardan asmaq istədikdə o, asılacağı ağacı tərifləyərək ona Məkkə və Mədinənin qapısı ağac” - deyə müraciət edir. Dastanda islam dininin mühüm bir ənənəsindən, imkanı olan hər bir müsəlman üçün icrası vacib olan həcc ziyarətindən danışılır və bunun Məkkə şəhəri ilə bağlılığı bu şəkildə nəzərə çatdırılır: Alçaq yerdə yapılıbdır tanrı evi Məkkə görklü, O Məkkəyə sağ varsa, əslən gəlsə sidqi, bütün hacı görklü. Məlum olduğu kimi, tanrı bütün peyğəmbərlərə onların öz adı ilə müraciət etdiyi halda həzrəti Məhəmmədə Həbibim-deyə xitab edir. “Kitabi-Dədə Qorqud”dakı Oğuz elləri də islamı qəbul edib peyğəmbərə inam gətirdikləri üçündür ki, bütün əməllərində allahdan sonra məhz bu müqəddəs şəxsə arxalanırlar. Abidənin 12 boyundan 11-nin sonunda dualar “Günahınızı adı görklü Məhəmməd Mustafa üzü suyuna bağışlasın”, sözlərilə bitir. Bildiyimiz kimi, islam dininin bünövrəsi, dayağı, bir kimsənin müsəlmanlığını sübuta yetirən “Kəlmeyi-şəhadətdir. İslamın beş fəqərə sütunlarından-şərtlərindən ilki plan Kəlmeyi şəhadət Allahın tək, Məhəmməd peyğəmbərin onun rəsulu-elçisi olmasından, Həzrəti Əli əleyhissəlamdan bəhs edir. “Kitabi-Dədə Qorqud”da da bu cəhətə xüsusi diqqət yetirilir, kafirlərin islam dinini qəbul etmələrinə, müsəlman olmalarına xüsusi səy göstərilir. Əvvəldə adını çəkdiyimiz “Bəkil oğlu Əmranın boyun”da da ölüm təhlükəsi qarşısında qalan Əmran Kəlmeyi şəhadəti dilinə gətirərkən ona ilahidən qeyri-adi güc verilir və o, kafirə qalib 164 gəlir. Bunu görən kafir heyrətlənir və deyir: “Yigit aman! Sizin dinə nə derlər. Dininə girdim Barmaq götürüb, şəhadət gətirib müsəlman oldum.” Din tarixindən o da məlumdur ki, islami qayda-qanuna görə, aman diləyən, kəlmeyi-şəhadəti dilinə gətirən kəs bağışlanır. Bu, elə əslində islamın əsas ideoloji silahlarındandır. “Kitabi-Dədə Qorqud”da islamla bağlı məqamlarla tez-tez qarşılaşmağımıza baxmayaraq, boyların heç birində islamın əsas təriqətlərinin və cərəyanlarının izlərinə təsadüf olunmur. Bundan belə nəticəyə gəlmək olar ki, bu möhtəşəm abidə həqiqətən də islama qədər və islamın yarandığı ilk dövrlərin məhsuludur. Burada buyruğu qəbul edilən, sözü tutulub tamam edilən pir, övliya ucalığına yüksələn Dədə Qorqud insanları mənəvi birliyə, yüksəlişə səsləyir. Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyev də dinin mənəviyyatla bağlı məzmununa böyük diqqət yetirir, adamları dinin mənəvi dəyərlərindən faydalanmağa çağırır və göstərir ki, “Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ağır, çətin keşməkeşli günündə hər bir azərbaycanlı, hər bir müsəlman ilk növbədə islam dininin tövsiyələrindən istifadə edərək öz mənəviyyatını yüksəltməlidir. Mənəviyyatımız nə qədər yüksək olarsa, biz insanlarda, hər bir azərbaycanlıda, müsəlmanda Vətənə, öz amallarına sədaqət, mənəvi saflıq əhval-ruhiyyəsi tərbiyə edə bilsək, Azərbaycan bu ağır böhran dövründən, çətinliklərdən tezliklə və müvəffəqiyyətlə çıxacaqdır.” Ümumiyyətlə, “islam millətlərinin hamısının-ərəblərin, türklərin, farsların və başqalarının birlikdə yaratdıqları böyük islam mədəniyyətinin digər millətlərin mədəniyyətinin inkişafında əvəzsiz xidmətləri olmuşdur. Belə ki, “Beş əsr boyunca islam elmləri, yüksək mədəniyyəti və qüvvəti ilə cahana hökm etdi. Yunan fəlsəfəsi və elm xəzinələrinin varisi olmaq etibarilə müsəlmanlar bu xəzinələri islami fikirlərlə zənginləşdirdikdən sonra Qərbi Avropaya nəql etdilər. Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|