Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi-Metodiki Şurasının "Sosial-siyasi elmlər" bölməsi tərəfindən
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §4.ƏXLAQ MƏDƏNİYYƏTİ
168 ramı mütərəqqi milli ənənəmizdir. Yəni, mütərəqqi adət-ənənələrin ən yaxşı xüsusiyyətlərini özündə əks etdirən xalq mərasimlərindən biridir. Belə mərasimlər xalqın, millətin yaratdığı maddi və mənəvi sərvətləri özündə birləşdirərək gələcək nəsillərə çatdırır. Tarixin müxtəlif mərhələlərində bu bayram fərqli münasibətlərlə qarşılansa da, xalq öz adətinə dönük çıxmamış, Novruz bayramını ulu əcdadlarının ruhuna hörmət əlaməti kimi yaşatmışdır. Axı, Novruz bütövlükdə orta Şərq, o sıradan türk təfəkkür tərzinin, mənəviyyat və psixologiyasının tarix boyunca qorunub yaşadılan, bu günə çatdırılan böyük bir yadigarıdır. İslam ayinlərinin isə yaranma və formalaşma tarixi məlumdur. Bu ayinlər VII əsrdə bütövlükdə ərəb cəmiyyəti üzvlərinin həyat tərzi, həyat ukladı əsasında yaranmış, sonradan müxtəlif xalqların islamı qəbul etməsi ilə həmin xalq və millətlər içərisində də yayılmışdır. Müsəlman ayinləri milli ənənələrlə vəhdətdə isiam dini etiqadının möhkəmlənməsi məqsədinə xidmət etmiş, xalqın mənəvi paklığında və dindarlığında təsirli vasitə olmuşdur. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının dinə münasibəti Milli Məclisin 1992-ci il avqustun 21-də qəbul etdiyi “Dini stiqad azadlığı haqqında” Qanunda öz əksini tapmışdır. Bu, respublikamızın tarixində dinə münasibətdə ali qanunvericilik səviyyəsində qəbul olunmuş ən demokratik və humanist bir sənəddir. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında əhalinin dini etiqad, mənəviyyat və vicdan azadlığlına tam təminat verən əsas prinsiplər belə ifadə olunmuşdur: “Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar respublikadır" (maddə 7,1). Yəni, respublikamızda Din dövlətdən ayrıdır" (maddə 18;1). Yəni, hakimiyyət dinə və yaxud hər hansı bir dini təşkilata deyil, xalqa məxsusdur. Dini təsisatlar dövlətdən ayrıdır. Nə dövlət dinin, nə də din dövlətin daxili işlərinə qarışmır. Dini təşkilat və onların 169 rəhbərləri ancaq dini-mənəvi tərbiyə fəaliyyəti ilə, dini ayinçilik məsələləri ilə məşğul olmalı, dini təhsili həyata keçirməlidir. Din cəmiyyətin sosial-mədəni, mənəvi tərəqqisinə, cəmiyyət üzvlərinin bəşəri dəyərlər və hümanizm ruhunda tərbiyələnməsinə, xeyriyyə tədbirlərinin təşkilinə kömək etməli, Vətənin ərazi bütövlüyü və suverenliyinin qorunub saxlanlmasında fəal iştirak etməlidir. Azərbaycanda “dövlət təhsil sistemi dünyəvi xarakter daşıyır” (Maddə 18;111). Yəni, dini təhsil, dini məktəblərin fəaliyyəti dövlətdən ayrıdır. Dövlət dini təhsil üçün maddi yardım etsə də, dini təhsil məsələlərinə qarışmır. “Din və dövlət” adlı 18-ci maddəyə görə “Bütün dini etiqadlar qanun qarşısında bərabərdir”. Bütün dinlər, məscid və kilsələr bərabərhüquqludur. Konstitusiya üzrə vətəndaşlar dini əqidəsinə heysiyyatına görə toxunulmazdır. “Heç bir halda heç kəs din, vicdan. fikir və əqidəsini açıqlamağa məcbur edilə bilməz və bunlara görə təqsirləndirilə bilməz. (Maddə 71; IV). Konstitusiya dini ayinlərin və mərasimlərin azad şəkildə icrasına təminat verərək, göstərir ki, “dini mərasimlərin yerinə yetirilməsi ictimai qaydanı pozmursa və ya ictimai əxlaqa zidd deyildirsə, sərbəstdir”. (Maddə 48, III). Bütün bu deyilənlərdən aydın olur ki, siyasi müstəqilliyini qazandıqdan sonra demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlətini qurmaq əzmində olan Azərbaycan xalqının öz mədəni irsinə, dininə, əsrlərdən bəri faydalandığı mənəvi dəyərlərinə qayıtması təbiidir. Müstəqillik milli-mədəni və dini ənənələrin dirçəldilməsi üçün şərait yaradır. Ona görə də bu gün cəmiyyətimizin yaşadığı keçid dövrü, onun mürəkkəb xarakteri din və mənəvi dəyərlər məsələsinə münasibət də dəqiq, aydın və perspektivli bir proqramın işlənib hazırlanmasını aktuallaşdırır. Belə bir proqrama olan ictimai tələbat öz növbəsində xalqın əsrlər boyu bu sahədə topladığı təcrübəyə, ənənələrə münasibət məsələsinin əhəmiyyətini bir 170 qədər də artırır, keçmişin mədəni və mənəvi irsinin bütün mənfi və müsbət cəhətləri ilə təhlilini, obyektiv və zamanm mhuna uyğun şəkildə qiymətləndirilməsini zəruriləşdirir. Bu, ona görə vacibdir ki, irsdən, keçmişdə artıq müəyyən nəsillərə xidmət etmiş dəyərlərdən müasir nəsillər üçün yeni cəmiyyət quruculuğunda labüd təməl kimi istifadə olunsun. “Çünki, cəmiyyətin topladığı təcrübənin mənimsənilməsi bu cəmiyyətin tarixinə yeni daxil olan hər bir nəslin təfəkkür və davramş mədəniyyətinin təşəkkül prosesidir. §4.ƏXLAQ MƏDƏNİYYƏTİ Əxlaq ictimai şüurun ən qədim formalarından biridir. O, insanların həm cəmiyyətə, həm dövlətə, həm də bir-birinə olan münasibətlərini nizamlayır. Cəmiyyətin təlabatından yaranan əxlaq onun üzvlərinin davranışlarını tənzim edən qaydalardan irəli gəlir. Məlumdur ki, bəşəriyyətin inkişafının ilk mərhələlərində insanlar arasında müəyyən adətlər, davranış qaydaları, ünsiyyət formaları mövcud olmuşdur. İnsanlar öz davranışlarında yaxşının və pisin nədən ibarət olduğunu aydınlaşdırmağa çalışmışlar. Cəmiyyət siniflərə bölündükdən sonra isə əxlaq qaydaları da sinfi mahiyyət kəsb etməyə başlayır. Hər sinfin özünəməxsus əxlaq qaydaları yaranır və onlar bu qaydaları öz mənafelərini ifadə edən davranış normalarına çevirirlər. Əxlaq haqqında təlim etika adlanır. Bu, “Ethos” yunan sözündən olub, bizim dilimizdə adət mənasını ifadə edir. Etika əxlaqı, insanların mənəvi dünyasını, onun mahiyyətini tədqiq edir. Etik davranışlar cəmiyyətin təlabatından, insanların öz davranışlarında müəyyən qaydalara əməl etməsindən irəli gəlir. Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|