Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfındən təsdiq edilmişdir. Əmr jsfe 510. 07. 06. 2004-cü IL
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
81 7 .1. Tullantı qazlarının təmizlənməsi və zərərsizləşdirilməsi yolları Atmosfer havasını cirkləndirən əsas mənbələrə sənaye müəssisələri, nəqliyyat, istilik elektrik stansiyaları, kənd təsərüfatı kompleksləri aid edilir. Sənaye müəssisələri tərəfindən atmosferə CO 2 , CO, NH 3 S0 2 , NO x , HF, HCL, H 2 S, karbohidrogenlər və başqa zəhərli və zərərli maddələrin atılmasına rast gəlmək olur. Mənbələrdən məlumdur ki, cirkləndiriçi maddələr atmosferə ardıcıl və ya dövri, ani və yaylım şəklində daxil ola bilir. Yayım şəklində atmosferə tullanan maddələr qaz-buxar-bərk–maye qarışığından ibarət olur. Atmesferə tullanan qazlar adətən ikifaizli sistemindən (asılı şəkildə bərk və maye) ibarət olur. Əsas faza qaz, dispers faza isə bərk və maye hissəçiklərindən ibarət olan aerozol adlanır. Aerozallar toz, duman və tüstü şəklində olurlar.Adətən, tozların tərkibində ölçüsü 5-50 mkm tüstülər isə ölçüsü 0,1-5 mkm bərk madddələdən ibarət olur. Dumanlar qaz daxilində ölçüsü 0,3-5 mkm səpələnmiş maye damcılardan ibarət olur. Qeyd etmək lazımdır ki, isti və ya soyuq təmizlənmiş və ya təmizlənməmiş qaz tullantıları mütəşəkkil və qeyri-mütəşəkkil şəkildə olur. Atmosferin çirklənməsinin azaldılması üçün istehsaldaa texnoloji prosesin təkmilləşdirilməsi, avadanlığm hermetikliyinin artırılması, pnevmatik nəqliyyat vasitələrindən istifadə,müxtəlif təmizləyici qurğuların tətbiqi metodlarından istifadə edilir. Tullantıların miqdarının azaldılması üçün ən səmərəli sayılan istiqamətlərdən biri çıxarsız qapalı texnoloji prosesin tətbiq edilməsidir. Lakin burada qazın özünün çirkləndirici maddələrdən təmizlənməsi və zərərsizləşdirilməsi məsələsi əsas problemlərdən biri kimi qalmaqdadır. Ayrılan qazı aerozoldan təmizləmək üçün tərkibində olan 82 maddələrin xassələrini və onların effektiv tutulması yollarmı bilmək lazımdır. Qaz tərkibində olan maddələrin effektiv tutulması, qaz təmizləyici qurğuya vahid zamanda daxil olan qaz axını tərkibində olan materialın hansı hissəsinin tutulmasmı göstərir. Təmizləmə effektliliyi aşağıdakı düsturla təyin edilir. burada - qaz tərkibindəki toz hissəciyinin aparata daxil olan və xaric olan çəki sərfi, kq/san -aparata daxil olan və ondan çıxan qazın həcmi sərfı, m 3 /san; C / C // aparata daxil olan və ondan çıxan qaz tərkibindəki hissəciklərin qatılığı, kq/m 3 ; - tutulmuş tozun miqdarıdır, kq/san. Məlumdur kı, qazın hissəcıklərdən təmızlənmə erffektıvlıyi müxtəlifdir və onların ölçülərindən asılıdır. İri fraksiyalar daha yaxşı tutulur. Qazın tam təmizlənməsinə bir neçə ardıcıl qoşulmuş aparatlar vasitəsi ilə nail olmaq olar. Belə təmizlilik dərəcəsi aşağıdakı düsturla tapılır: burada η 1, η 2, η n — müvafıq aparatda qazın təmizlənmə dərəcəsidir. Müasir dövrdə, sənaye müəssisələri tərəfindən atmosferə atılan çirkli qazlar quru mexaniki toz tutucular, filtr yaş toztutucular və elektrofıltrlər vasitəsilə təmizlənir.\ Quru mexaniki toztutucularda əsasən tozların çökməsi «qravitasiya», «ətalət» və «mərkəzdənqaçma» mexanizmi ilə əldə edilir. Bu prinsipdə işləyən aparatlarda tozun tutulmasi əksər hallarda kifayət dərəcədə olmadığı üçün, bunlarda qazların ilkin təmizlənməsi prosesi aparılır. 83 «Qravitasiya» prinsipi ilə işləyən tozçökdürücü kameraların prinsipial sxemləri aşağıda göstərilmişdir (şəkil 7.1). a- sadə kamera; b -arakəsməli kamera; c – çoxtaxçalı kamera. Qazın effektiv təmizlənnəsi üçün onun daxilində olan hissəciklərin kamerada qalma müddəti mümkün qədər çox olmalıdır. Stoks qanununa əsasən, çoxpilləli kamerada tozun hansı minimal diametrinin çökəcəyi təyin edilir: burada V r –qazın həcmi sərfı, m 3 /m; μ r — özlülüyün dinamik əmsalı, Pa. san; B və L— kameranın eni və uzunluğudur, m;ρ h , ρ q –hissəciyin və qazın sıxlığıdır. «Ətalət » prinsipli toztutucular. Qaz axınının istiqaməti birdən-birə dəyisdikdə onun daxilində olan hissəciklər ətalət üzrə öz hərəkətini əvvəlki istiqamətdə davam etdirir və qaz axının istiqaməti dəyişdikdən sonra çökürlər (şəkil 7.2). Belə aparatlarda ölçüsü 25-30 mkm olan hissəciklərin çökmə çökmə faizi 65-80 % həddində olur. 84 Şəkil 7.2. Ətalət toztutucusu: a)- arakəsməli; b) — qaz axının səlist dönməsi; c)- genişlənən konuslu; ç) — qazın yandan verilməsi « Mrkəzdənqaçma» prinsipi ilə işləyən toztutuculara siklonları aid etmək olar (şəkil 7.3). Şəkildən göründüyü kimi qaz siklon daxilində fırlanaraq, əvvəl yuxarıdan aşağıya, sonra aşağıdan yuxarıya hərəkət edir. Toz hissəcikləri mərkəzdən qaçma qüvvəsi ilə divara atılılr və divarla siklonun dibinə sürüşərəkdən hərəkət edir. Bu qurğular hissəciklərin ftıtulma, effektliyi η qaz axını sürəti ilə düz, siklonun diametri ilə tərs mütənasibdir. Effektliyin artırılması üçün siklon diametrinin azalddması daha məqsədəuyğundur. Şəkil 7.3. Siklon: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|