Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
49 Qərbi Avropanın , Şimali Amerikanın inkişaf etmiş ölkələrində bir sıra təbii sərvətlər heyvan növ- ləri texniki tərəqqinin qurbanı olmuşdur. Bu ölkə- lərdə gedən həmin prosesi şərh edən E.K.Fyodrovun fıkrincə, texniki cəhətdən inkişaf etmiş cəmiyyət özünün surətli inkişafı və texnikası ilə təbiəti məhv edir. Keçmişdə sayca məhdud olan insanlar təbiətə başlıca olaraq əl əməyi ilə təsir edərək ekoloji sis- temdə qlobal miqyasda deyil, ayrı-ayrı rayonlar da- xilində cüzi dəyişikliklər yaradırdılar, belə şəraitdə əhali və təbiət üçün təhlükə ortaya çıxmırdı. Müasir dövrdə vəziyyət tamamilə başqa şəkil almışdır. Bə- şəriyyət indi atmosferdə, litosferdə, hidrosferdə ge- dən enerji hadisələrinə bilavasitə təsiretmə gücünə malik deyildirsə də, indi onların torpağa, daxili sula- ra, okeanlara, bitki və heyvanlar aləminə dolayı yolla etdikləri təsir çox gərginləşmişdir. Təbiətə edilən səmərəsiz ölçüb-biçilməyən təsir canlı aləmin təkrar istehsalını və inkişafını təhlükə qarşısında qoyur. Təbıətlə cəmiyyət arasında gedən qarşılıqlı əlaqələri insanların maddi nemətlərlə, mənzillə, işlə təmin edilməsində demoqrafık inkişafın fəal hissəsini də nəzərə almaq vacibdir. İndi hər il dünyada orta hesabla 80-81 mln nəfər (artır) əhali artımı müqabi- lində 37-38 mln əmək qabiliyyətli adam artır ki, bundan da 38-40% Çinin və Cənub-Şərqi Asiya döv- lətlərinin payına düşür. Gələcəkdə surətli artıma məruz qalan əhalinin sənaye və ərzaq məhsulları ilə, kurort, xəstəxana çarpayıları və işlə təmin etmək 50 dünya ictimaiyyəti qarşısında xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələr qarşısında daha kəskinliklə duran vacib problemdir. Dünya əhalisinin ərzaq məhsullarına mədəni- məişət, tibb xidmətinə olan tələbatının tam ödənilmə- si yaşayış səviyyəsinin maddi və mədəni şəraitin sanatoriya-profılaktiki xidmətlərinin lazımi səviyyə- də olmaması, ərzaq məhsullarının insanlar arasında qeyri bərabər bölüşdürülməsi kapitalist ölkələrində irqçilik millətçilik siyasəti, dövrü olaraq ayrı-ayrı ölkələrdə baş verən müharibələr, epidemiyalar əhali artımını ləngidir, xüsusilə qocalar, uşaqlar arasında ölüm hallarının çoxalmasına səbəb olur. Bütün canlı orqanizmlərin, o cümlədən cəmiyyətin həyatı təbiət- siz, ətraf mühitsiz təsəvvür edilə bilməz. İnsanın canlı orqanizmi, bioloji fərd kimi ətraf mühitlə daima maddələr mübadiləsində iştirak edir. İnsanla təbiət arasında münasibətlərdə elmi-texniki inqilabla əlaqə- dar daha böyük problemlər qarşıya çıxır. Buna görə də müasir ekologiya elmi biosferin tabe olduğu qa- nunları daha dərindən öyrənməli, inkişaf etməkdə olan sənaye ilə əlaqəli təbii mühitin qorunmasının optimal yollarını müəyyən etməlidirlər. 51 2.2. Azərbaycan Respublikasının yanacaq-energetika kompleksi. Yanacaq-energetika kompleksi Azərbaycan iq- tisadiyyatının ən mühüm sahələrarası komplekslə- rindən biridir. Bu kompleks sənayenin bütün sahə- lərini sənayenin işini təmin edir, əhalinin məişətində isə əvəzsiz rola malikdir. Yanacaq-energetika komp- leksi yanacaq hasilatını, onun emalını və elektroener- getikanı əhatə edir. Azərbaycanın yanacaq-energetika kompleksi aşağdakı yarımkompleksləri özündə bir- ləşdirir: 1. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti. 2. «Azəriqaz» Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti. 3. «Azərenerji» Açıq Səhmdar Cəmiyyəti. Hazırda iqtisadiyyatın və əhalinin enerji daşı- yıcılarına olan tələbatının ödənilməsi istiqamətində də əhəmiyyətli işlər görülməkdədir. Azərbaycan Res- publikasının Prezidenti İlham Əliyevin bu sahəyə xüsusi diqqətinin bariz nümunəsi kimi ölkənin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və enerji daşıyıcıla- rına artan tələbatların daha səmərəli surətdə ödənil- məsinin təmin edilməsi məqsədilə Sənaye və Ener- getika Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış və Azər- baycan Respublikası Prezidentinin 14 fevral 2004-cü il tarixli 635 №-li Fərmanı ilə təsdiq edilmiş ―Azər- baycan Respublikasının yanacaq-enerji kompleksinin 52 inkişafı (2005-2015-ci illər) üzrə Dövlət Proqramı‖nı göstərmək olar. Son illər Azərbaycanda dövlət müstəqilliyi möhkəmlənmiş, ictimai-siyasi sabitliyə nail olunmuş, cəmiyyətdə demokratiya və iqtisadiyyatda bazar mü- nasibətləri daha da inkişaf etmiş, dünya iqtisadiyya- tına inteqrasiya üçün şərait yaradılmış və buna başlanılmışdır. Azərbaycan yalnız neft və qaz ehtiyatlarına görə deyil, həmçinin Qara və Xəzər dənizləri regio- nunda tutduğu mövqeyə görə ABŞ, Avropa və Asiya dövlətlərinin maraqlarının kəsişdiyi geosiyasi mər- kəzə çevrilmişdir. Neft və qaz ehtiyatlarının işlənmə- si, həmçinin onların dünya bazarlarına ixracı üzrə nəhəng layihələrin həyata keçirilməsi sayəsində Xə- zər regionu XXI əsrdə dünyanın əhəmiyyətli regionlarından birinə çevrilmişdir. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev tərəfindən aparılan müdrik siyasət sayəsində 20 sentyabr 1994-cü ildə ''Xəzərin azərbaycan sekto- runda yerləşən Azəri, Çıraq və Günəşli (dərin his- səsi) yataqlarının (AÇG) işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü'' üzrə birinci saziş imzalandı. Sonralar bu saziş ''Əsrin sazişi'' adı ilə tanındı. Bu saziş xarici şirkətlərə Azərbaycanda yeni sazişlərin imzalanması üçün geniş yol açdı. 1994-cü ildən bu vaxta qədər ARDNŞ və xarici neft şirkətləri arasında karbohidro- genlərin kəşfiyyatı, hasilatı və məhsulun pay bölgüsü prinsipi üzrə 26 saziş imzalanmışdır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|