Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 20 Mərkəzi və Cənubi Avropa ölkələrinin xalqları bu əsrdə dərin milli faciələr keçirirlər. Polşa kralının işğalçılıq planları, Rusiyanı fəth etmək iddiaları, onun xarici siyasət sahəsindəki çəkisini itirir, daxili iqtisadi və siyasi tənəzzülə səbəb olur. Bu tənəzzül mədəniyyət və ədəbiyyat sahəsində də geriliyə gətirib çıxarır. Xaricdən hücumlara məruz qalan Çexiya və Slovakiya milli müstəqilliyini itirir. Yan Amos Kamenski "Dünyanın labirinti" əsərində çex xalqının qəlbində qopan nalə və harayı əks etdirir. Avstriya əsgərlərinin təpikləri altında əzilən xalq kütlələrinin iniltilərini qələmə alır. Bolqariya və Yuqoslaviya xalqları dünya mədəniy- yətinin inciləri sayıla bilən lirik və epik nəğmələr yaradırlar. Bir sözlə, Qərbi, Mərkəzi və Cənubi Avropa xalq- larının XVII əsrdə yaratdığı ədəbi-bədii abidələr bəşər fikri və istedadının ən mühüm qələbə və məğlubiyyətlərini əks etdirir. Çox dəqiq şəkildə tarixi səbəblərlə şərtlənən bu ədəbiyyat xalqların sevinc və iztirablarını, arzu və düşüncələrini, məhəbbət və nifrətini, ağlının, hissinin, iradəsini zəif və güclü cəhətlərini əlvan bədii formalarda əks etdirmişdir. Feodal katolik irticası nə qədər güclü olsa da, insanların dünyagörüşü və yaradıcılığı üzərində nə qədər ağır izlər buraxsa da, tərəqqi və inkişafın qarşısını ala bilməmişdir. XVII əsrin böyük sənətkarları xalqa arxalanaraq orta əsrlər ideologiyasının qaranlıqlarını yara bilmiş, sənətdə həyat həqiqətini təsdiq etmişlər. Bu dövrün ədəbiyyatının diqqətlə öyrənilməsi bir daha təsdiq edir ki, XVII əsr Qərbi Avropa ölkələrində bütün sahələrdə olduğu kimi, ədəbiyyat sahəsində də ən mühüm və orijinal mərhələlərdən biridir. XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 21 İTALYAN ƏDƏBİYYATI XVII əsrdə İtaliya ictimai tarixi inkişaf baxımından durğunluq, süqut dövrü keçirirdi. Xırda-xırda knyazlıqlara parçalanan, ispan əsarəti və feodal irticasının zülmü altında inləyən İtaliyada elmin, mədəniyyətin, ədəbiyyatın inkişafı üçün əlverişli şərait yox idi. Əsrin əvvəllərində əvvəlki dövrlərdən qalma enerji əsasında hələ güclü həyat qüvvəsinə malik olan əsərlər yaradılırdı. Lakin iqtisadi, siyasi, ictimai həyatda başlanan tənəzzül get-gedə ədəbiyyat sahəsində də özünü aydın şəkildə büruzə verirdi. Məlum olduğu kimi İtaliyanın iqtisadi çiçəklənmə dövrü XI əsrdən başlanmışdır. Ticarət və sənətlər inkişaf edir, şəhərlər iqtisadi həyatın mərkəzinə çevrilirdilər. İtaliyanın şəhərləri Qərblə Şərq arasında ticarətdə vasitəçi, körpü vəzifəsini görürdü. Səlib yürüşləri bu işdə italyan tacirlərinin mövqeyini daha da artırdı. Bizans və ərəb ölkələrinin dünya ticarət bazarlarından sıxışdırılması bunun üçün əlverişli şərait yaradırdı. Milan, Bolonya, Florensiya kimi şəhərlərdə mahud istehsalı get-gedə artırdı. İtaliyada böyük sərvətlər toplanırdı. Şəhərlər inkişaf etdikcə kəndlilərin təhkimçilik əsarətindən qurtarmaq uğrunda mübarizəsinə tərəf çıxır, feodalları sıxışdırırlar. Bolonya, Paduya və başqa şəhərlər xüsusi fərmanlarla kəndliləri təhkimçilik əsarətindən azad edirlər. İtaliyanın ictimai həyatındakı bu dönüş şəhər istehsalının tələbatından irəli gəlirdi, fəhlə qüvvəsinə olan ehtiyacdan doğurdu. İstehsalı fəhlə qüvvəsi ilə təmin etmək üçün şəhərlər feodallarla mübarizə aparır, qəsrləri dağıdırdılar. Az bir müddət içində müstəqil idarə olunan şəhər - dövlətlər yaranır. Belə şəhər – dövlətlər sırasına Venesiya, Genuya, Piza, Florensiya, Sisna, Milan, Bolonya, Afaq Yusifli İshaqlı 22 Modena və s. daxil etmək olar. Xarici bazarlar uğrunda vuruşan şəhər-dövlətlər milli birlik haqqında düşünmür, dünya ticarətində rəqabət uğrunda bir-birilə düşmənçilik edirdilər. Bu isə özlüyündə İtaliyanın parçalanmasına və milli faciəsinə səbəb olurdu. Ölkənin siyasi və iqtisadi cəhətdən parçalanmasına papa hakimiyyəti də təsir göstərir, İtaliya şəhərləri arasındakı düşmənçiliyi müxtəlif üsullarla gücləndirirdi. Papa hakimiyyəti bu çirkin vəzifəsini bütün orta əsrlər dövründə məharətlə, ardıcıllıqla yerinə yetirmişdir. İtaliyanın parçalanmış vəziyyətdə olması şəhərlərin və ticarətin gur inkişaf etdiyi dövrlərdə öz zərərli nəticələrini büruzə vermir, şəhərlər get-gedə böyüyür, inkişaf edir, onların təsərrüfatı möhkəmlənir. Ölkənin iqtisadi inkişafı ilə yanaşı mədəniyyət və ədəbiyyat sahəsində də güclü bir yüksəliş əmələ gəlir. Meydana çıxan istedadlar xalq arasında böyük hörmət və qayğı ilə qarşılanır. Yeni ticarət yollarının kəşfi ilə hər şey dəyişdi. XV əsrin sonlarında əsas ticarət yolunun İtaliyadan uzaqlaşması onun iqtisadiyyatına ağır zərbə vurdu. Bunun nəticəsində xaricdən, o cümlədən Fransa və İngiltərədən gələn yunun arası kəsildi, İtaliyada mahud istehsalı dayandı. Öz ölkələrində istehsalın təşkili və inkişafına nail olan ölkələr italyan mallarına ehtiyac hiss etmədilər. Ticarət yollarının dəyişməsi ilə bərabər iqtisadi üstünlük də başqa ölkələrə keçdi. İngiltərə və Fransa öz inkişafının və iqtisadi qüdrətinin daha yüksək pilləsinə qədəm qoydu. İtalyan şəhərlərində fəhlə qüvvəsinə ehtiyac olma- dığından adamlar yenidən kəndlərə doğru axmağa başladılar. Əyalət hakimləri və iri feodallar öz qüdrətini yenidən hiss etdilər, ölkəni feodal orta əsrlərinə çəkməyə cəhd etdilər. Parça-parça olmuş, yeni ziddiyyətlər qarşısında qalan İtaliyanın başı üstünü yeni-yeni fəlakətlər aldı. İspaniya və Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|