Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
8 ğu halda, firma iki fəaliyyət növü ilə – istehsal və kom- mersiya ilə məşğul olur. Beləliklə, müəssisə iqtisadiyyatın əsası olmaqla mən- fəət əldə etmək məqsədilə məhsul istehsal edən, iş görən və xidmət göstərən, texniki–texnoloji, təşkilatı və iqtisadı vəhdətə malik olan, hüquqi şəxs statuslu istehsal vahididir. İqtisadiyyat – maddi nemət və xidmətlərlə təmin edən xalq təsərrüfatı sahələrinin məcmusu, insanların baş- lıca fəaliyyət sahəsidir. Onun inkişaf dərəcəsi məhsuldar qüvvələrin və istehsal münasibətlərinin səviyyəsi və xa- rakteri ilə müəyyən edilir. İlk dəfə “iqtisadiyyat” sözünü, anlayışını qədim yu- nan alimi Ksenofont (e.ə. 430 – 355) – ev təsərrüfatı, son- ra Aristotel (e. ə. 384 – 322) tərəfindən “Oykonomiya” de- yərək “oykos” (ev,təsərrüfat) və “nomos”(qayda, qanun) sözlərinin birləşmələrindən yaratmışdır [9]. İqtisadiyyatın öyrənməsi həm tədqiqi və həm də ida- rə olunması baxımdan dörd tərkib hissəsinə bölünür: mik- ro, mezo, makro və meqo (super) iqtisadiyyat. “Müəssisənin iqtisadiyyatı” – sənaye müəssisələrini, onu təşkil edən bölmələrin fəaliyyətini, idarəetmə, planlaş- dırma məsələlərini öyrənir və təhlil edir. “Müəssisənin iqtisadiyyatı”-nın predmeti – iqtisadiy- yatın məqsədəuyğunluq tələblərinə cavab verən, cəmiy- yətin və əhalinin tələbatının dolğun ödənilməsinə xidmət etməsi, buraxılan məhsulun keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, əmək məhsuldarlığını yüksəltməkdir. Fənnin obyekti isə iqtisadiyyatın ayrı – ayrı sahələ- rin, onların iqtisadi xüsusiyyətlərini öyrənməkdir: müəssi- sələrarası əlaqələr, onların istehlak dəyəri və digərləri. Bu isə konkret müəssisənin geniş təkrar istehsaldakı rolunu və yerini müəyyən edir, yəni onların inkişaf səviyyəsini və 9 sürətini, istehsal olunan məhsulun həcmini, daxili struktu- runu əsas tutur. Müəssisələr ayrı – ayrı bölmələr, sexlər, istehsal sahələr, briqadalar, iş yerləri və s. fənnin obyekt- lərini təşkil edir. İqtisadiyyat bir tərəfdən insanların çox geniş miqyas- lı fəaliyyət və onların maddi və sosial ehtiyaclarını təmin edən yeganə təsərrüfat sferasıdırsa, digər tərəfdən o həm də, elm sahələrindən biridir. “İqtisadiyyat” bir elm sahəsi kimi bazar strukturlarının və cəmiyyətin təsərrüfat sub- yektlərinin fəaliyyət mexanizminin, onların qarşılıqlı əla- qə, asılılıq və təsirlərini tədqiq edir, öyrənir. Təsərrüfat və onun idarəetmə qanunları mənasını da- şıyan bu anlayış sonralar mürəkkəb və geniş bir fəaliyyət dairəsini, bütövlükdə iqtisadiyyat mənasını ifadə etməyə başlamışdır. Müasir zamanda dünyanın əksər ölkələrində, müxtəlif dillərdə “Ekonomiks” geniş anlamlı bir kateqori- ya kimi işlənir. Azərbaycanda və bir sıra islam ölkələri xalqlarının dilində “ekonomika” ərəb dilindən alınmış “iqtisadiyyat”, “iqtisad” kimi sözlərlə ifadə olunur. Lüğəti mənası da elə “ekonomika anlayışının bildirdiyi mənaya uyğundur”. Mikroiqtisadiyyat – elmi iqtisadiyyatın müxtəlif müəs- sisə və ya istehsal firmaları, əmtəə və maliyyə bazarları, bankları, ev təsərrüfatı kimi iqtisadi strukturları və onların ünsürlərinin fəaliyyətini tədqiq edir. Mezoiqtisadiyyat – bir – biri ilə təsərrüfat əlaqələri üzrə bağlı olan sahə komplekslərinin iqtisadiyyatıdır. Mə- sələn, aqrar–sənaye kompleksi, aqrar–biznes, hərbi – səna- ye kompleksi. Makroiqtisadiyyat – məcmu təklif və tələbin forma- laşması, milli gəlirin və ümumi milli məhsulun istehsalı dinamikasındakı dəyişiklikləri tədqiq etməklə, hökumətin 10 büdcə və Mərkəzi Bankın pul siyasətinin iqtisadi artıma, inflyasiyaya, işsizlik problemlərinə, beynəlxalq ticarətin inkişafı və qiymətin səviyyəsinə təsirlərini öyrənməklə məşğul olur. Meqoiqtisadiyyat – bütövlükdə dünya iqtisadiyyatı, beynəlxalq iqtisadiyyat deməkdir. Dünya ölkələrinin iqti- sadi inteqrasiyası genişləndikcə, azad iqtisadi zonalar say- ca çoxaldıqca və xüsusilə qloballaşma dərinləşdikcə me- qoiqtisadiyyatın tədqiqat obyekti də əhatə baxımından miqyasca artacaqdır. Müasir müəssisələrdəki iqtisadi – təsərrüfat fəaliyyə- tinin mürəkkəbliyi müəssisə iqtisadiyyatını müstəqil elmi fənn kimi ayırmağın zəruriliyini müəyyən etmişdir. Bu fənn müəssisənin fəaliyyətinə təsərrüfat rəhbərliyinin kompleks məsələlərinin, istehsal prosesi ünsürlərindən da- ha yaxşı istifadə etmək məqsədilə bütün ünsürlərin səmə- rəli əlaqələndirilməsi metodlarının öyrənilməsini qarşısına məqsəd qoyur. 1.2. Fənnin məzmunu və vəzifələri “Müəssisənin iqtisadiyyatı” fənni nəzəri və praktiki baxımından öz mahiyyətindən asılı olaraq, iqtisadi elmin tərkib hissəsi olaraq, həm konkret iqtisadiyyata, həm də sahə iqtisadiyyatına aiddir. “Müəssisənin iqtisadiyyatı” fənn iqtisadiyyatın bütün ixtisaslarında iqtisadçı bakalavr təhsil səviyyəsi üzrə iqtisadçı kadr hazırlığı prosesində tədris olunan əsas fənlərin tərkibində mühüm yer tutur (çünki, cəmiyyətdə maddi nemətlər istehsalı, əsasən, mü- əssisələr vasitəsilə həyata keçirilir). “Müəssisənin iqtisa- diyyatı” fənni xüsusi iqtisadi elmlərə konkret iqtisadiyyata və sahə iqtisadiyyatına aiddir. Fənnin əsas vəzifələrindən biri cəmiyyətin tələbatını ödəməsi məqsədilə onun möv- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|