Dərs vəSAİTİ baki 013 ~ ~

~ 183 ~ 
mi dənin miqdarının 100-ə vurulması və dənin ümumi miqdarına 
bölünməsi, nəmliyə və zibilliyə görə keyfiyyətin orta çəki göstəri-
cisini verir. 
Qəbul olunan və sərf edilən dənin və onun emal məhsullarının 
miqdarı, nəmlik və zibil qarışıqlarının orta çəki göstəricisi 0,01% 
dəqiqliklə kq-la ifadə olunur. 
 
4.1.6. Saxlanmada dənin çəkisində təbii itkilər 
Saxlanma  müddəti  (hansı  ki,  ondan  asılı  olaraq  təbii  itki  nor-
masının böyüklüyü müəyyən olunur) o vaxta deyilir ki, məhsulun 
daxil olduğu vaxtdan çıxdığı vaxta qədər olan müddəti əhatə edir. 
Adətən dən məhsulları anbara eyni vaxtda deyil, müxtəlif vaxt-
larda  və  hissələrlə  daxil  olduğundan  onların  saxlanmasının  orta 
müddətinin təyin olunması lazım gəlir. 
Dən və dən məhsulu partiyasının orta saxlanma müddəti (gün-
lə)  gündəlik  qalıqların  cəminin  daxil  olan  partiyasının  miqdarına 
bölməklə alınır. Aylarla orta saxlama müddətini təyin etmək üçün 
ayda saxlanma günlərinin orta sayı 30-a bölünür. 
3 aya orta saxlanma müddətində itki norması faktiki saxlanma 
günlərinin  sayına  görə:  6  aya  və  1  ilə  qədər  –  faktiki  saxlanma 
aylarının sayı hesabı ilə aparılır. 
Dəni  1  ildən  yuxarı  saxladıqda  hər  sonrakı  saxlanma  ili  üçün 
təbii itki norması faktiki saxlanma aylarının sayına hesablanmaqla 
0,04% miqdarında qəbul edilir. 
Dəni və onun emal məhsullarını saxladıqda təbii itki norma-
larının hesablanmasına dair misallar. 1. 3 aya qədər orta saxlan-
ma müddətində dən partiyasından itki norması aşağıdakı formulla 
hesablanır: 
 
X=
   
  
, % 
 
burada: X – naməlum itki norması; 
a – 3 aya qədər (3 ay da daxil olmaqla) itki normaları; 
b – saxlanma günlərinin orta miqdarı. 
2.  3  aydan  yuxarı  orta  saxlanma  müddətində  itki  norması 

---

~ 184 ~ 
aşağıdakı formula hesablanır: 
 
X=а+
   
 
, % 
 
burada: X – bilinməyən (naməlum) itki norması; 
a – əvvəlki saxlanma müddəti üçün itki norması; 
b – aralıq və əvvəlki saxlanma müddəti üçün itki normala 
rının daha yüksək normalar fərqi; 
v – həmin partiya dənin orta saxlanma müddəti ilə əvvəlki  
normalar üçün müəyyən olunmuş saxlanma müddəti  
arasındakı fərq; 
q – saxlanma aylarının sayı, hansına ki, itki normaları ara 
sındakı fərq «b» aiddir. 
Cədvəl 4.7 
Dən, onun emal məhsulları və efir yağlı bitkilərin 
saxlanmasında yol verilən təbii itki normaları (%-lə) 
Dən və onun emal 
məhsulları 
Saxlanma 
müddəti 
Anbarlarda  
Elevator-
larda  
Saxlanma üçün 
ixtisaslaşdırıl-
mış  
meydançalar 
açıq  qablarda 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Buğda, çovdar, arpa, 
pərinc 
3 aya 
0,07 
0,04 
0,05 
0,12 
6 aya 
0,09 
0,06 
0,07 
0,16 
1 ilə qədər 
0,12 
0,09 
0,10 
- 
Yulaf 
3 aya 
0,08 
0,05 
0,06 
0,15 
6 aya 
0,13 
0,07 
0,80 
0,20 
1 ilə qədər 
0,17 
0,09 
0,12 
- 
Qarabaşaq və düyü 
(soyulmamış) 
3 aya 
0,08 
0,05 
0,06 
- 
6 aya 
0,11 
0,07 
0,08 
- 
1 ilə qədər 
0,15 
0,10 
0,12 
- 
Darı, iri dənli taxıl və 
sorqo 
3 aya 
0,11 
0,06 
0,07 
0,14 
6 aya 
0,95 
0,08 
0,09 
0,19 
1 ilə qədər 
0,19 
0,10 
0,14 
- 
cədvəl 4.7-nin davamı 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Qarğıdalı dəndə 
3 aya 
0,13 
0,07 
0,08 
0,18 
6 aya 
0,17 
0,10 
0,12 
0,22 

---

~ 185 ~ 
1 ilə qədər 
0,21 
0,13 
0,16 
- 
Qarğıdalı qıçada 
3 aya 
0,25 
- 
- 
0,45 
6 aya 
0,30 
- 
- 
0,55 
1 ilə qədər 
0,45 
- 
- 
0,70 
Noxud, paxla, lobya, 
soya 
3 aya 
0,07 
0,04 
0,05 
- 
6 aya 
0,09 
0,06 
0,07 
- 
1 ilə qədər 
0,12 
0,08 
0,10 
- 
Günəbaxan toxumu 
3 aya 
0,20 
0,12 
0,14 
0,24 
6 aya 
0,25 
0,15 
0,18 
0,30 
1 ilə qədər 
0,30 
0,20 
0,23 
- 
Digər yağlı bitkilər 
3 aya 
0,10 
0,08 
- 
- 
6 aya 
0,13 
0,11 
- 
- 
1 ilə qədər 
0,17 
0,14 
- 
- 
Yarma və düyü qabıqsız 
3 aya 
- 
0,04 
- 
- 
6 aya 
- 
0,06 
- 
- 
1 ilə qədər 
- 
0,09 
- 
- 
Un  
3 aya 
- 
0,06 
- 
- 
6 aya 
- 
0,07 
- 
- 
1 ilə qədər 
- 
0,10 
- 
- 
Kəpək və qırıqlar 
3 aya 
0,20 
0,12 
- 
- 
6 aya 
0,25 
0,16 
- 
- 
1 ilə qədər 
0,35 
0,20 
- 
- 
 
 
4.1.7. Müxtəlif bitkilərin dən və toxumlarına görə hesablama 
qaydaları 
Belə dən və toxum sortlarının siyahısı Kənd Təsərrüfatı Nazir-
liyi tərəfindən müəyyən olunur. 
Uyğun  siniflərin  tələblərinə  cavab  verən  bərk  buğda  dənləri 
yumşaq buğdanın qiymətini aşağıdakı miqdarda üstələyən tədarük 
qiymətinə satılır: 
 
 
 
Bərk buğdanın sinfi 
Əlavə miqdar (%-lə) 
I 
65 
II 
40 
III 
20 

---