Dərs vəSAİTİ baki 013 ~ ~
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.2.2. Uzun müddətli saxlanmada təbii itkilər
- 4.2.3. Meyvə və tərəvəzlərin saxlanma rejiminə nəzarət
~ 192 ~ Gilas, albalı ±0,5 90-95 10 gün Üzüm -1÷2 90-95 3-6 gün Quş üzümü 0÷1 90 2-3 həftə Qara və qırmızı qarağat 0÷1 90 1-2 həftə Bağ çiyələyi 0÷1 85-90 5 gün Moruq 0÷1 85-90 2 gün Limon: sarı Yaşıl 2÷6 6÷8 85-90 85-90 1-4 gün 1-4 gün Portağal: narıncı və sarı Yarım sarı 2÷4 5÷6 85-90 85-90 2-4 gün 5 gün Narıngi 2÷6 85-90 2-4 gün Nar -1÷-2 90 2-3 gün Qreypfrut 7÷10 85-90 3-12 gün Manqo 10 90 2-5 həftə Xurma -0,5 85-90 3 gün Ananas: yaşıl yetişmiş 14÷16 12÷14 90-95 90-95 10-20 gün 5-10 gün Badam -15-20 70 24 gün Yunan qozu, fındıq Ləpə 20 20 70 70 12 gün 6 gün 4.2.2. Uzun müddətli saxlanmada təbii itkilər Şirəli bitki xammalı termini çox vaxt kartof, tərəvəz və meyvə- lər üçün işlədilir. Çünki onlar əsasən çoxlu suya malik olur. Belə ki, kartofun tərkibində 75%, alma – 83-85%, kələm – 87%, xiyar- da – 95% su olur. Kartof, tərəvəz və meyvələrdə olan suyun çox hissəsi sərbəst hərəkətli formada olub, yalnız 1/5 hissəsi hidrofil kolloidlərlə birləşmiş şəkildədir. Toxumların su ilə təmin olunma dərəcəsi nə qədər çox olarsa, onlarda biokimyəvi proseslər bir o qədər güclü ifadə olunur. Su ilə təmin olunma nəticəsində maddələr mübadiləsi bütöv- lükdə intensivləşir, bundan başqa bu məhsullar ətraf mühit şəraiti- nə (temperatur, nəmlik və havanın qaz tərkibi) daha yüksək həs- saslığa malik olur. Bütün bu məhsulların itkilərinin normalaşdırılması tənəffüsə və buxarlanmaya sərf olunan quru maddələrin itkisi ilə müəyyən olunur. Onların cəmi 4-dən 12% arasında dəyişir. Bu isə məhsu- ~ 193 ~ lun növündən, saxlanma üsulu və şəraitindən asılıdır. Kartof, tərə- vəz və meyvələrdən təbii itki normaları cədvəldə öz əksini tap- mışdır (cədvəl 4.10). Cədvəl 4.10 Təzə kartof və tərəvəzlərin uzun müddətli saxlanmada təbii itki normaları (%-lə) Aylar Kartof Çuğundur, turp Ağbaş kələm, qırmızı baş kələm Ərzaq- lıq baş soğan Orta yetişən sortlar Gec yetişən sortlar anbar- larda* burt və tranşey- lərdə anbar- larda* burt və tran- şeylərdə anbar- larda* burt və tran- şeylərdə anbar- larda* burt və tran- şeylərdə anbar- larda Sentyabr 1,4 1,4 2,0 1,5 - - - - 2,0 Oktyabr 1,2 1,0 1,2 1,0 3,5 3,5 3,0 3,0 1,3 Noyabr 0,8 0,7 0,9 0,7 2,5 1,9 2,1 1,9 1,1 Dekabr 0,6 0,4 0,7 0,6 1,1 1,0 0,8 0,8 0,6 Yanvar 0,5 0,4 0,6 0,3 2,6 2,2 1,0 0,8 0,6 Fevral 0,5 0,4 0,6 0,3 2,8 2,6 1,2 0,8 0,6 Mart 0,5 0,7 0,6 0,6 - - 1,3 1,2 0,6 Aprel 0,9 0,9 1,0 0,9 - - 1,5 1,5 0,8 May 1,1 1,5 1,2 2,0 - - - - 1,7 İyun 1,8 - 1,9 - - - - - - İyul 2,0 - - - - - - - - Avqust 2,5 - - - - - - - 2,5 *Anbarlar süni soyudulma tətbiq olunmalıdır. Kartof, tərəvəz və meyvələrin saxlanması təcrübəsində bəzən çəkidəki itki bəzən normalaşdırılandan az, yəni, 2-4%, tropik iqlimli bir sıra ölkələrdə isə ondan yüksək, daha doğrusu – 30% ola bilər. Saxlanmada itkilər tənəffüs, suyun tədricən buxarlanması və keyfiyyətdə aşağıdakı səbəblərdən baş verən itkilərdir. Bunlar cücərmə, yetişib ötmə, soluxma, donma, mikrobioloji xarab olma, hətta öz-özünə yanma, fizioloji xarab olmalar (yanma, acı batıq, sululuq, özəyin qaralması), yığım və nəql olunmada mexaniki zədələnmələr, həmçinin zərərvericilərlə zədələnmələrdir. Tənəffüs və tədricən baş verən buxarlanma hesabına bar verən itkilərdən qaçmaq mümkün olmasa da, lakin həmin təbii itkilərin ~ 194 ~ normaları müəyyən edilmişdir. Çəkidə və keyfiyyətdə dəyişikliklərə səbəb olan digər itkilər qanunauyğun olmayıb, meyvə və tərəvəzlərin düzgün saxlanma sistemini təmin etməklə onların qarşısını almaq mümkündür. 4.2.3. Meyvə və tərəvəzlərin saxlanma rejiminə nəzarət Meyvə və tərəvəzlər saxlandıqda xarici mühitin əsas amillərinə (temperatur, nisbi rütubər, qaz mühiti) daimi nəzarət olunması lazımdır. Bunlar əsasında havalandırma, soyutma, lazım gəldikdə qıcdırılma üçün uyğun tədbirlər qəbul olunmalıdır. Temperaturun ölçülməsi üçün əsasən təcili nəticə verən spirt termometrlərindən istifadə olunur. Temperatura düzəliş ±0,2 0 C- dən kənara çıxan termometrlərdən istifadə tövsiyə olunmur. Temperatura nəzarət etmək üçün özü yazan bimetallik termoqraflardan istifadə olunur. Onlar gün yaxud həftə ərzində kağız lentə fasiləsiz şəkildə temperaturu yazırlar. Belə cihazlar əlverişli olsa da onların dəqiqliyi yoxlanılmış təcili termometrlərə uyğun azı ayda bir dəfə yoxlanmalıdır. Bundan başqa, termoqrafları məhsul tərəcəsinin lazım olan yerinə yerləşdirmək çətindir. Tapşırıq 1. Meyvə və tərəvəzlərin saxlanma rejiminə nəzarət cihazlarının yoxlanması; onları saxlayıcılarda, burt və tranşeylərdə yerləşdirilmə sxeminin tərtibi. Mövcud olan texnoloji təlimatlara uyğun olaraq saxlayıcılarda azı 2 nəzarət termometri asılmalıdır. Onlardan biri çıxış qapısına yaxud darvazasına yaxın, döşəmədən 0,2 m hündürlükdə asılmalı- dır. Qışda soyuducunun bu hissəsində ən aşağı temperatur gözlə- nilə bilər. Saxlayıcıda orta temperaturu müəyyən etmək üçün ikinci termometr keçiddə (yolda), ayaq üstə olan insan gözü səviyyəsində (1,6-1,7) asılmalıdır. Böyük həcmli saxlayıcılarda əlavə bir neçə termometr qurulur ki, onlar uzunluğa və hündürlü- yə görə müxtəlif nöqtələrdə yerləşdirilir. Lakin bu termometrlər havanın saxlayıcıdakı havanın temperaturunu göstərir, tərəcədəki məhsulun temperaturunu əks elətdirmir, hansı ki onun mərkəzi zonalarında temperatur 2-3 0 yüksək olur. Odur ki, məhsul tərəcə- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|