Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ailə ər-arvadı və onların varislərini birləşdirən cəmiyyətin ilkin özəyidir.
- Ailə şəxsiyyətin fərdi təşəkkülünün mühüm alətidir
- Şəxsiyyətlərarası uyğunlaşma - partnyorlarm ünsiyyət, birgə fəaliyyət və ya nigahdakı həyat vaxtı qarşılıqlı qəbul olunmaqlarıdır
- Nigah - kişi və qadın arasındakı münasibətlərin hüquqi cəhətdən qanuniləşdirilməsidir.
- Məhəbbət
çatışmamazlığmdan və üstünlüyündən, xarekterindən və davranışından söhbət gedəndə həm özünü ittiham edəndə, həm də özünü tərifləyəndə eyni cür düşünür. Hər bir millətə çoxlu mövhumat, yanlış ideyalar, kortəbii milli instinklər və intuisiyalar xasdır. Millətin və xalqın öz Vətəninə tənqidi yanaşan nümayəndələri də onu tərifləyənlər qədər onun mənəvi inkişafında iştirak edirlər. Ümummilli humanizm milli istisnahğm başlanğıcına qarşı dayanır: dünyada heç bir millətin bu cür özünü qiymətləndirmə hüqüqü yoxdur. Onun iqtisadi və mədəni naliyyətləri nə qədər üstün olsa da hər hansı seçilmişlərə və ya üstünlüklərə iddialı ola bilməz. Hər bir xalqın öz tarixi mövqeyinə görə özünün və bəşəriyyətin qarşısında müəyyən tarixi öhdəlikləri var. Hər bir adamda mütləq vətənpərvərlik hissi olmalıdır. Bu və ya digər xalq yetkin milli həyat yaşamaq istəyirsə digər millətlər dənizində millətlərdən biri kimi qala bilməz - o özünü yetkinləşdir- məli, fövqəlmilli maraqla özünü yükləməli, bəşəriyyətin ümümdünya tarixi
həyatına qoşulmalıdır. Böyük təbii və tarixi göstəriciləri olan istənilən xalq özü-özünə qapılmamalı, yalnız özü üçün yaşamamalı, öz milli “Mən”i ilə qürrələnməməli, ən pisi özünü başqa millətdən üstün tutmamalıdır. Bu həqiqi böyüklükdən və şəxsi milli ləyaqətdən imtina etmək, özü-özündən uzaqlaşmaq, özünün bəşəriyyətin ümümdünya-tarixi tərəqqisindəki rolunu itirmək deməkdir. Sadə bir həqiqət var: xalqın milli özünü düşünməsi nə qədər yüksək olarsa onun milli ləyaqət hissi bir o qədər yüksək olacaqdır, başqa xalqlara bir o qədər məhəbbət və hörmətlə yanaşacaqdır. İstənilən xalq başqa xalqlara hörmətlə yanaşsa, o mənən bir o qədər yetkinləşəcəkdir:
bəşəriyyətə qarşı həqiqi məhəbbət olmayanda vətənə qarşı da həqiqi məhəbbət ola bilməz. 72 Məhəbbot, nigab, ailə problemlərinə də toxunmaq vacibdir. Ailə sosial varlıq zəncirində əsaslı halqadır, axı hər bir millət və dövlət ayrı-ayrı ailələrdən yaranmışdır: ailə dövlətin birinci bazisidir. Ailə ər-arvadı və onların varislərini birləşdirən cəmiyyətin ilkin özəyidir. Ailədə ayrıca şəxsiyyət özünün bəzi xüsusiyyətləri ilə üzv kimi hansısa tama daxil olur. Ailənin həyatı cinsi və əməyin yaş bölgüsü ilə, ev təsərrüfatını aparmaqla, məişətdə adamların bir birinə köməyi ilə, ər-arvadın şəhvani həyatı, nəslin artırılması, deməli, xalqın təkrar istehsalı, yeni nəslin tərbiyəsi, eyni zamanda əxlaqı, hüquqi və psixologi münasibətlərdə bağlıdır.
burada uşaq ilk dəfə ictimai həyata qoşulur, onun dəyərlərini, davranış normalarını, təfəkkür tərzini, dilini mənimsəyir. Başqa cür desək, ailə-tərbiyə, həyat təcrübəsinin ötürülməsi, məişət müdrikliyi məktəbidir. Kişi və qadının yetkin nigah əlaqəsi birləşən cütlüyün bölgüsünü nəzərdə tutur, yəni onların elə əlaqəsi nəzərdə tutulur ki, onlar bir-birini inkar yox, tələb edirlər, hər biri digərində öz şəxsi həyatının tamamlığmı tapır. Yalnız belə olduqda ər-arvadın həqiqi birgə yaşayışından danışmaq olar. Şəxsiyyətlərarası uyğunlaşma problemi - çox incə və olduqca mürəkkəb problemdir. Ünsiyyətə girən adamlar (kommunikasiya, birgə əmək fəaliyyəti, təhsil, oyun vaxtı və ya səxsi münasibətlər prosesində) uyğun gəlirlər və ya az uyğunlaşırlar, bəzən isə heç uyğun gəlmirlər. Şəxsiyyətlərarası uyğunlaşma - partnyorlarm ünsiyyət, birgə fəaliyyət və ya nigahdakı həyat vaxtı qarşılıqlı qəbul olunmaqlarıdır: bu vaxt dəyər meyllərinin, sosial və əxlaqi mövqelərinin, zövqlərinin, temperamentlərinin, xarakterlərinin, emosional və intellektual səviyyələrinin və
əhval-ruhiyyələrinin, dünyagörüşlərinin əməyə olan
münasibətlərinin və s. uyğunluğu nəzərdə tutulur. Kişi və qadın arasındakı münasibətdə, dostluq və məhəbbətdə bir sıra şəxsi keyfiyyətlər, məsələn, şəhvani qarşılıqlı zövq almağın mümkünlüyü-mühüm rol oynayır. Cinsi qarşılıqlı təminatın, onların bir- birinə uyğun gəlməsinin psixoloji incəliyi hər şeydən əvvəl qadının özünü kişiyə tam təhvil vermək istəyindən, kişiyə maksimum zövq vennəyindən, öz növbəsində kişinin qadın üçün buzları əritməsindən və ya hər birinin eqoistcəsinə maksimum özlərinin zövq almağa can atması, partniyomn qayğısına qalmaması ilə bağlıdır (yeri gəlmişkən qarşılıqlı məhəbbətin gücü məhz şəhvani zövqlə bağlıdır). Şəxsiyyətlərarası uyğunluğun meyarı partnyorların nəticədən, qarşılıqlı fəaliyyət prosesindən qane olmasındandır, qarşılıqlı anlaşma yaratmaq üçün xüssi şərait yaratmağa və daimi olaraq münasibətləri aydınlaşdırmağa can atmaq lazım deyildir. Şəxsiyyətlərarası uyğunlaşma vaxtı adətən qarşılıqlı simpatiya, hörmət, gələcək əlaqələrin yaxşı olacağına əminlik yaranır;yəni münasibət etibarlı hesab olunur. Kişilər adətən fəal, qadınlar isə səbrli olurlar. Qadınlarda intuisiya güclü olur - təbiət bunu qadınlara bəxş etmişdir; onların təbiətlərinə mürəkkəb və xüsusi incə məsuliyyət düşür. Nigah - kişi və
müxtəlif cinsdən olan iki şəxs arasındakı əlaqə sadəcə olaraq heyvani əlaqə deyildir, bu sadəcə vətəndaş nigahıda deyildir, o ilk növbədə qarşılıqlı məhəbbət və inam əsasında yaranır, ər-arvadı bir tam halına salan mənəvi əlaqə ittifaqıdır”.
emosional - psixoloji, əxlaqi və estetik əsası 74 Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|