Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Millət ideyasını, millətin mahiyyətinə
demişdir. Taqorun əsərlərində başqa xalqlardan götürülmüş, öz xalqının tarixinə uyğunlaşdırılmış çox şeylər var. Qədim hind eposları olan Mahabharata və Ramayana indoneziyalılarm etik və estetik zövqlərinə böyük təsir göstərmişdir. Məşhur Tac Mahalın tikintisində iştirak edən İsfahan və Səmərqənd ustaları sonradan Teymurun paytaxtı Səmərqəndi şöhrətləndimıişlər. İranlı xalçaçıların əl işləri bütün dünyaya yayılmışdır. Meksikadakı katolik kilsəsini Kordovadan olan sənətkarlar tikmişlər - vaxtilə İspaniyanın cənubu mavrlarm hakimiyyəti altında olmuşdur, bu da onların mədəniyyətində öz izini qoymuşdur. Hətta dinlər - xiristianlıq və islam - belə qarşılıqlı təsirdən qaça bilməmişlər: min illər ərzində ən böyük xiristian məbədi Konstantinopolda olan Sofiya kilsəsi olmuşdur. Konstantinopolu işğal edən Sultan ikinci Mehmet göstəriş vermişdir ki, onu məscidə çevirsinlər. Binaya iki minarə quraşdırıldı, örtüyü dəyişdirildi; sonra burada - şəhər artıq İstanbul adlandı - Göy məscid tikildi və o Sofiya kilsəsinin arxitektur incəliyini mənimsədi. Bu mədəniyyətlərin qarşılıqlı sürətdə bir-birini zənginləşdirməsinin nümunəsidir. Böyük incəsənət məhz ona görə böyükdür ki, o yalnız milli deyil, həm də dini sərhədləri dəf edə bilir. Çoxşaxəli olan bəşəriyyət həm də bütövdür - o lap çoxdan, XXI əsrdən xeyli əvvəl belə olmuşdur. Sivilizasiya təhlükə ilə üzləşəndə biz onun köklərinin necə sıx bir-birinə bağlı olduğunu hiss etdik. Bəşəriyyət dinc, işgüzar, xeyirxah dialoqa maraqlıdır, o müharibələrə son qoyulmasını, elmi- texniki və mədəni tərəqqini, təbiətə yaxşı münasibəti, həyatının normal olmasını istəyir. Bizim planetdə bütün xalqlara yer var, biz sülh, əmin-amanlıq şəraitində yaşamağa, vəziyyətimizi yaxşılaşdırmağa can atmalıyıq. Xalqların və millətlərin birləşməsinə, onların
qırılmaz əlaqələrinin yaranmasına kömək edən hər şey bəşəriyyət üçün edilən xeyixahlıqdır. Biz hamımız Kainatın övladlarıyıq, hamımız sosial varlıq dalğasında bir gəmidə - Yer adlı səmtə üzürük. Millət ideyasını, millətin mahiyyətinə xüsusi yer ayırmaq məqsədə uyğundur. Millət - tarixən formalaşan insanların birlik formasıdır, adətən ərazi və iqtsiadi həyat dil və mənəvi xüsusiyyət, ümumiliyinə, hansısa səviyyədə bioloji özünəməxsusluğa, eyni zamanda xarakter, temperament və adətlərin özünəməxsusluğuna malikdir. Bütün insanlar mədəniyyətin özünəməxsusluğunda təzahür edir. Dil birliyi bu dildə danışanları bağlayır, onların eyni qəlbli, eyni fikirli olmasını təmin edir, bu da millətin bütün nümayəndələri bir-birini yaxşı başa düşürlər, bu da insanın daxili dünyasını yaxınlaşdırır, bunun əsasında da millətin real əlaqə və vəhdəti yaranır. Məsələ ondadır ki, dil şüurla xüsusi münasibətdədir, yalnız ünsiyyət vasitəsi olmayıb, həm də idrak, dərketmə vasitəsidir; dil millətin ruhu, qəlbidir. Dil bir növ “ənənə arabasıdır”, hissləri, simvolları, emosional assosasiyaları, milləri qoruyur və onları nəsildən-nəslə ötürür. Dil xarakterin özünəməxsusluğunun ən dərin və əsas ifadəsidir. Millətə daxil olan adamların xarakterlərinin müxtəlifliyi onların birləşməsinə mane olduğu kimi həm də millətlərin xarakterlərinin müxtəlifliyi bəşəriyyətdə bütün xalqların real vəhdətinə mane ola bilmir. Bu birlikdə millətin mənəvi həyatı, onun mədəniyyəti millətin subyektlərinin şəxsi gücləri hesabına möhkəmlənir, onun hər bir subyekti isə yaradıcılıq enerjisinin mənbəyini ümummilli mənəvi yüksəlişdən alır. Bu yolda öz millətinə olan məhəbbət ona olan inamla, onun üstünlüyünə olan inamla, onun ruhunun yaradıcılıq gücü, onun çiçəklənməsi 67 ilə birləşir. Dindar, mömin adam inanır ki, Allah onun millətindən üz döndərməyib, bütün çətinliklər keçicidir, nailiyyətlər, uğurlar isə əbədidir. Öz millətini sevib ona inanmamaq olmaz; çünki vətən canlı mənəvi gücdür, orada yaşamaq adamda elə hiss yaradır ki, o insanların yaxşı olmasını istəyir, hər şeyi düz edir, gələcək nəslin yaxşı yaşamasını istəyir. Sosial fenomen olan millətin mənbəyi hansılardır? ibtidai sürünün əvəzinə gələn ilk spesifik insanların birlik olması qəbilədir - adamların qan qohumluğuna əsaslanan birliyidir. Qəbilə qan qohumluğu tellərilə birləşən, kollektiv əməklə məşğul olan, ümumi mənafeləri birgə mühafizə edən, eyni zamanda dil, əxlaq, ənənə ümumiliyilə birləşən adamlar qrupudur. Bir neçə qəbilənin birləşməsi tayfam - etnik birlik və adamların sosial təşkilini yaradır. Onun xarakterik xüsusiyyətləri: ümumi ərazi, qonşu tayfalarla təbii sərhədlərinin olması, iqtisadi ümumilik, tayfa üzvlərinin bir-birinə qarşılıqlı köməyi - bu adətən özünü kollektiv ovda göstərir, dil, şüur birliyi, mənşə ümumiliyi və qan qohumluğu əlaqələri. Sonradan tayfa ittifaqlarının yaranması, tayfalararası təsərrüfat və mədəni əlaqələrin güclənməsi, hərbi toqquşmalar, əhalinin miqrasiyası, adamların sayının artması, xüsusi mülkiyyətin yaranması - bütün bunlar tədricən tayfaların qarışmasına, əvvəlki qan qohumluğu əlaqələrinin ərazi əlaqələri ilə əvəz olunmasına və insanların yeni tarixi birlik formasının - xalqın yaranmasına gətirib çıxannışdır. Xalq adətən öz mənşəyi və dili ilə yaxın olan bir neçə tayfanın birləşməsindən yaranır. Xalq həm də bir tayfanın digərinin ərazisini işğal etməsi nəticəsində müxtəlif dilli tayfaların birləşməsindən yaranmışdır. Xalqın formalaşması prosesində onun ayrı-ayrı hissələri arasında
Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|