Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cəmiyyətin sosial strukturu haqqında da qısa məlumat vermək lazımdır.
- Cəmiyyətin sosial strukturu tarixən yaranmış, nizamlı, bütöv kimi cəmiyyətin müxtəlif elementləri arasındakı əlaqə və
- Vahid - tam sosial planetar sistem kimi bəşəriyyəti
təlabatlarmı ödəyə, öz məqsədlərinə tam cəfa bilməz. Bütün bunlar hamı üçün yaxşı olmağın zəmri şərtidir. Axı hər bir adamın həyatı ictimai birliklə bağlıdır, deməli tam adamların qarşılıqlı münasibətidir, elə bir əsasdır ki, bütün vətəndaşların azadlığı onun üzərində qurulur, onların təbii bacarıqları inkişaf edir. Adamların birliyində bütün irrasional, qanunauyğun və təsadüfü olanlar təzahür edir. Hegelə görə, vətəndaş cəmiyyəti - onun üzvlərinin birliyin sərbəst subyekti kimi öz təlabatları və təhlükəsizliklərini və mülkiyyətlərini qorumaq üçün hüquqi quruluş əsasında birləşmələridir. Vətəndaş cəmiyyətinin əsas prinsipi bu cəmiyyətin tam hüquq və ləyaqətinin təmin olunmasıdır. Bütöv maraqlarla şərtlənən fərdi məqsəd və maraqlar sistemin hərtərəfli asıhlğmı yaradır, belə ki, hər bir adamın həyatı, onun hüquqları yaşamaqları ilə sıx bağlıdır, onun yaxşı yaşamaq hüququ vardır. Fərdlərin bu sistemi vətəndaş cəmiyyətidir. Vətəndaş cəmiyyəti qismən inkişaf etdikdən sonra adamlar (müəyyən ölçüdə) öz təbii azadlıqlarından imtina etdilər və vətəndaş dövlətin hakimiyyətinə tabe oldular. Bu onlara düzgün və dəyərli üstünlük verdi-onlar yalnız vətəndaş başlanğıem yaranmasına ümid etməyə başladılar. Məhz buna görə onlar dövlətə eəmiyyətin bütün üzvlərinin gücünü verdilər, bu da qanunların yerinə yetirilməsini təmin etməyə imkan verir. Bu düzgün və dəyərli üstünlük - bunun üçün adamlar birləşmişlər - başqa adamlar tərəfindən ola biləcək ziyandan qarşılıqlı qorunma, onların zorakılığına müqavimət, cinayətkarlığa görə cəzalandırmaqdır.
maraqlarına və cəhdlərinə görə müxtəlif sosial siniflər var. Onlann mənşəyi ilə bağlı müxtəlif fikirlər söylənilmişdir.
Bəziləri onların mənbəyini ya mənəvi keyfiyyətlərdə, adamların psixoloji xüsusiyyətlərində, ya da onların dini baxışlarında, dünyagörüşlərində (Feyerbax demişkən saraydan fərqli olaraq adamlar mağaralarda başqa cür düşünürlər) digərləri bunu yaxşı yaşamaqda (yerindən asılı olmayaraq adamlara maddi istehsal sistemində) görürdülər. Hegelə görə, siniflər var-dövlətin, gəlirin qeyri- bərabər bölünməsindən yaranır, əməyin xarakterindən doğur: əkinçiliklə məşğul olan kəndlilər fabrik və zavodlarda, tikintidə çalışan fəhlələr, məmurlar sinfini təşkil edən xidmətçilər, əqli əməklə məşğul olan adamlar- alimlər, rəssamlar, incəsənət xadimləri. Çox təəssüf ki, uzun illər bu adamlar “təbəqə” kimi qəbul olunmuşdur. Əslində ziyalılar əqli əməklə məşğul olan ictimai sinifdir. Son vaxtlar müasir sosial fəlsəfi ədəbiyyatlarda “orta sinif’ ifadəsi işlənməyə başlamışdır. Cəmiyyətin sosial
Cəmiyyətin sosial strukturunu anlamaq üçün əsas əhəmiyyət kəsb edən anlayışlar istehsal üsulu, əmək bölgüsünün iqtisadi sahəsi anlayışlarıdır. Dünyaya gələn ardıcıl olaraq mürəkkəbləşən təhsil və tərbiyə mərhələləri keçən cəmiyyət üzvləri öz intellektual, əxlaqi və digər göstəriciləri ilə oxşar deyillər, ən əsası isə öz meylləri, maraqları, xarakterləri, həyatı və məişət imkanları ilə fərqlənirlər. Hər bir gənc vətəndaş qanunauyğun və ya təsadüf nəticəsində müəyyən ictimai qrupa düşür. İqtisadi baxımdan ağıllı qurulan və mənən inkişaf etmiş cəmiyyətdə S.Simonun dediyi “Hər kəsə bacarığına, hər kəsə 61 işinə görə” prinsip həyata keçirilməlidir. Təəssüf ki, bu prinsip yalnız ideal cəmiyyətdə reallaşa bilər. Ən ağıllı cəmiyyətdə, belə bərabərlik yalnız qanun qarşısında ola bilər, yerdə qalanlar da qarşısında bərabərsizlik vardır; adamlar doğulandan əql və xarakterlərinə görə bərabər deyillər. Onlardan biri bir cür fəaliyyətə, digərləri başqa fəaliyyətə olurlar. Cəmiyyətə - bütövün marağı üçün - bütün fəaliyyət növləri həm bütövlükdə cəmiyyət, həm də ayrı-ayrı adamlar üçün lazımdır. Siniflər, sosial qruplar arasındakı sərhədlər nisbidir, dəyişkəndir. Bu o deməkdir ki, bu və ya digər sinfin, bu və ya digər sosial qrupun hər bir nümayəndəsi üçün ictimai miqrasiyanın real imkanları mövcuddur. Vahid - tam sosial planetar sistem kimi bəşəriyyəti də nəzərdən keçirmək məqsədəuyğundur. Heç bir cəmiyyət qürurlu şəkildə tək real mövcud ola bilməz. Bu və ya digər cəmiyyət nə qədər cox inkişaf edirsə digər cəmiyyətlərlə də bir o qədər çox mümkün olan əlaqəyə girir, daha mürəkkəb əlaqə və münasibətlər qurur. Bu artıq ibtidai icma quruluşunda olmuşdur. O vaxtdan birlik və cəmiyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsi güclənir və mürəkkəbləşir. Adamlar həm özlərinin bioloji təbiətləri, həm əvvəlcədən daxil olduqları Kainat qanunlarına, həm də ictimai mahiyyətlərinə görə vahid “planetar ailənin” üzvləridirlər. Bizim hər birimiz bu və ya digər dövlətin vətəndaşı kimi eyni vaxtda həm də sözün geniş mənasında bütün bəşəriyyətin vətandaşlarıyıq. Axı müəyyən mənada o dünya birliyində baş verənlərə görə mənəvi məsuliyyəti öz çiyinlərində daşıyır. Bu və ya digər adamın mənəvi həyatı nə qədər zəngin olsa da, onun əqli nə qədər yüksək inkişaf etsə də o bəşəriyyətin mənəvi dəyərlərini mənimsəməsə, başqa xalqların və tarixin xəzinəsindən bəhrələnməsə 62 Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|