Dərslik " " nəşriyyatı baki 2017

69 
PKM, istər də fibrinolitik müalicə alan xəstələrə fraksiya olmamış  və kiçikmolekul ağırlıqlı 
heparin qəbulu davam edilməlidir. Tədqiqatlar göstərmişdir ki, antikoaqulyant müalicənin 
sonrakı günlərdə də davam edilməsi təkrarlanan infarkt və tromboz hadisələrini müəyyən 
dərəcədə azaltmışdır. 

---

70 
Reperfuziya müalicəsi 
Kəskin  infarktlarda  əsas  məqsəd  mümkün  olduğu  qədər  tez  bir  zamanda 
reperfuziyanın təmin edilməsidir. Miokard infarktı yarandıqdan sonrakıilk 60 dəqiqə “qızıl 
saat” hesab olunur. Bu zaman ərzində reperfuziyanın təmin olunması mütləq fayda verir. 
Tədqiqatların nəticələrinə əsasən, ilk 12saat ərzində aparılan reperfuziya infarkt sahəsinin 
azalması  baxımından  faydalıdır.  Zamanla  reperfuziyanın  uğuru  bir-birinə  tərs  mütə-
nasibdir,  zaman  keçdikcə  aparılan  reperfuziya  müalicəsindən  alınan  effekt  də  azalır. 
Xəstəxanaya  transfer  olunana  qədər  aparılan  fibrinolitik  müalicə  ilə  əldə  edilən  uğurlar 
zamanın önəmini göstərir. 
Uzun  illər  ərzində  fibrinolitiklərlə  yoxsa  kateter  vasitəsilə  (perkutan  koronar 
angioplastika və stent implantasiyası) reperfuziyanın daha yaxşı olduğuna dair mübahisələr 
olmuşdur.  23  randomizasiya  olunmuş  tədqiqatın  nəticələrinə  görə,  kateter  vasitəsilə  icra 
olunan  reperfuziyadaha  üstündür.  Ölüm,  insult  və  təkrari  miokard  infarktını  azaldaraq, 
yaşama  müddətini  uzadaraq  ciddi  fayda  verir.  Bu  23  tədqiqatda  xəstələrə  yalnız  balon 
angioplastikası icra olunmuşdur. Son 20 ildə stentlərin istifadəsi ilə əlaqədar olaraq stent 
implantasiyası  balon  angioplastikasının  yerini  almışdır.  Son  tövsiyələrə  görə,  infarkt 
yarandıqdan sonrakı ilk 12 saat ərzində fibrinolitik müalicə, ilk 24 saat ərzində isə PKM 
faydalıdır (şəkil 9). 
 
 
Şəkil 9. Ön divar infarktına səbəb olan LAD damarın orta hissəsindəki 100% total okkluziya (A) PKM 
və stent implantasiyası ilə aradan qaldırılır (B). 
Miokard infarktı zamanı PKM icra olunan xəstələrdə  damar mənfəzində trombun və 
aterosklerotik  parçaların  olması  distal  emboliyanın  yaranmasına  səbəb  olur.  Lakin 
paradoksal  olaraq  distal  emboliya  cihazlarının  istifadəsinin  faydalı  olmadığı  aşkar 
olunmuşdur.  
Fibrinolitik müalicə 
Kəskin  infarktlı  xəstə  əgər  2  saat  içində  PKM  edilə  bilən  bir  mərkəzə  çatdırıla 
bilməyəcəksə, ona mütləq fibrinolitik müalicə təyin edilməlidir. 1986-cı ildən başlayaraq 
fibrinolitik müalicənin tətbiqi ilə sol mədəcik funksiyalarının qorunduğu və sağqalmanın 

---

71 
artdığı  aşkarlanmışdır.  Fibrinoltik  müalicə  başlamadan  öncə  xəstənin  bu  müalicəyə  əks 
göstərişinin olub-olmadığı  müəyyənləşdirilməlidir. Fibrinolitik müalicəyə  əks  göstərişlər 
mütləq və nisbi olmaqla 2 qrupa bölünür. Mütləq əks göstərişlər – son 3 ay içində işemik 
insult, nə vaxtsa hemoragik insult keçirmək, son 3 ayda qapalı kəllə-beyin travması almaq, 
intrakranial şiş, serebrovaskulyar patologiya (anevrizma), aktiv qanaxma və ya qanaxma 
diatezi olması, aorta disseksiyası şübhəsi. Nisbi əks göstərişlər – kontrolsuz ciddi arterial 
hipertenziya  (AT>180/110  mmHg),  3  ay  əvvəldən  olan  işemik  insult,  antikoaqulyant 
müalicə almaq, travma və ya 10 dəq-dən artıq davam edən resusitasiya, son 3 ay içərisində 
böyük  cərrahi  əməliyyat,  son  bir  ay  içində  olan  daxili  qanaxma,  hamiləlik,  aktiv  mədə 
xorası. 
Streptokinaza fibrinolotiklərin ilk nümayəndəsidir, fibrin spesifik deyildir. Yeni nəsil 
fibrinolitiklərin (tPA-alteplaza, reteplaza, tenekteplaza) verilə bilmədiyi  hallarda istifadəsi 
məsləhətdir.  Anticisim  əmələ  gəlməsi  səbəbindən  əvvəl  streptokinaz  verilmiş  xəstələrdə 
verilməməlidir.  1.500.000  IU  streptokinaz  45  dəqiqə  ərzində  infuziya  şəklində  verilir. 
Allergik  reaksiyaların  qarşısını  almaq  üçün  IV  antiallergik  vasitələrdən  istifadə  edilir. 
Stertokinaz infuziyası sırasında və sonrasında təkrarlanan trombozların qarşını almaq üçün 
heparin infuziyası da verilməlidir. 
tPA  ilk  fibrin  spesifik  maddədir.  GİSSİ-2  tədqiqatında  xəstələr  streptokinaza  və  ya 
tPA olmaqla,12saat sonra subkutan heparin və ya heparinsiz randomizasiya olunmuşdur. 
tPA ilə 30 gün ərzində ölüm15% azalmışdır.Baxmayaraq  ki, tPA-nın maddi dəyəri daha 
çoxdur, ancaq uzunmüddətli müşahidədə tPA-nın faydası maddi dəyərini ötmüşdür. 15 mq 
IV bolus şəklində verildikdən sonra, 50 mq-ı 30 dəqiqə ərzində, geri qalan 35 mq da 60 
dəqiqə ərzində infuziya şəklində verilir (cəmi 100 mq). 
Reteplaza tPA-dan daha uzun yarılanma müddətinə sahibdir, ancaq klinik faydası tPA 
ilə eynidir. Tək fərqi istifadəsinin daha rahat olmasıdır, 30 dəqiqə ara ilə iki dəfə 10 mq IV 
bolus şəklində verilir. 
Tenekteplaza  tək  bolus  şəklində  (30  və  ya  40  mq)  vurulur.  30  gün  ərzində  ölüm 
göstəricilərində tPa ilə fərq izlənməmişdir.  Ancaq daha az qanaxma müşahidə edilmiş və 
ilk 4 saatda istifadə edildikdə ən yaxşı effekti vermişdir. 
Əgər xəstənin ağrısı keçmiş, EKQ-dəki ST-elevasiyası 70%-dən çox geriləmişsə, o 
zaman aparılan fibrinolitik müalicə müvəffəqiyyətli hesab edilir. 
 
Ədəbiyyat siyahısı 
 
1.
 
National  Heart,  Lung,  and  Blood  Institute  (NHLBI).  NHLBI  fact  book  fiscal  year  1997.  Bethesda, 
MD:NHBLI 1998. 
2.
 
Ridker  PM.  High-sensitivity  C-reactive  protein:  potential  adjunct  for  global  risk  assesment  in  the 
primary prevention of cardiovascular diseases. Circulation 2001;103:1813-1818. 
3.
 
Sakkinen P, Abbot RD, Curb JD. C-reactive protein and myocardial infarction. J Clin Epidemiology 
2002; 55:445-451. 
4.
 
Farb A, Burke AP, Tang AL. Coronary plaque erosion without rupture into a lipide core. A frequent 
cause of coronary thrombosis in sudden coronary death. Circulation 1996;93:1354-1363. 
5.
 
Rosamond W, Flegal K, Friday G. Heart disease and stroke statistics-2007 update: a report from the 

---