Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3.1. Pərli və ya tiyəli baltalar. Pərli baltalar fırlanma üsulu ilə qazımada tətbiq edilən ən sadə quruluşlu baltalardır. Bu baltalardan əsasən yumşaq və orta bərklikli süxurları, sement tıxaclarını, qoruyucu kəmərlərin aşağı ucunda metal hissələri qazımaq və quyu lüləsinin genişləndirilməsi üçün istifadə edilir. Belə tip baltalar, əsasən, ikipərli, üçpərli, çoxtiyəli sürtücü-kəsici tipli buraxılır. İkipərli baltaların (2P) diametri 76,0 165,1mm-ə qədər olur və adi yuma dəliklərinə malikdirlər (şəkil 3.1.). Bu baltalar gövdədən və iki ədəd tiyədən ibarət olaraq, ştamplanmış bütöv şəkildə hazırlanır. Bundan başqa ikipərli baltalar sürtücü-kəsici 60 (SK) və hidromonitor effektli sürtücü-kəsici (SKH) tiplərdə olur. Şəkil 3.1. İkipərli balta Üçpərli adi baltalar (3P) (şəkil 3.2b) və hidromonitor (3PH) (şəkil 3.2c) yuma dəlikləri olan şəkildə istehsal edilir. Bu baltalar 118 445mm diametrlərdə hazırlanır. İkipərli və üçpərli baltaların ölçüləri və texniki xarakteristikaları cədvəl 3.1 və 3.2- də göstərilmişdir. Adi yuma dəliyi olan baltalarda maye seli bilavasitə tiyə üzərinə axdığı halda, hidromonitor baltalarda maye seli 60-100m/san sürətlə quyu dibində doğranacaq süxur parçalarına 1,5 0 bucaq altında istiqamətləndirilir. Hidromonitor effekt əldə etmək məqsədilə bu baltaların yuma dəliyinə kiçik diametrli saxsı borucuqlar geydirilir. Bu borucuqlar abrazivliyə davamlı möhkəm materialdan hazırlanır. a b c Şəkil 3.2. Üçpərli balta: a – ümumi görünüşü; b – adi 60eni dəlikli (3P); c – hidromanitor tipli 60eni dəlikli (3PH) 61 Cədvəl 3.1 Ikipərli baltalar Şifr Baltanın diametri, mm Baltanın hündürlüyü, mm Yivi Buraxıla bilən yük, kN Çəkisi, kq 1 2 3 4 5 6 2P-93,0 M 93,0 175 3-50 20 2,3 2P-97,0 M 97,0 175 3-50 20 2,4 2P-98,4 M 98,4 175 3-50 30 2,4 2P-112,0 M 112,0 175 3-50 30 2,6 2P-118,0 M 118,0 175 3-50 30 2,7 2P-120,6 M 120.6 175 3.50 35 2.7 2P-132.0 M 132.0 175 3.50 40 2.8 2P-139.7 M 139.7 190 3-63,5 45 4.1 2P-146.0 M 146.0 190 3-63.5 45 4.2 2P-151.0 M 151.0 190 3-63.5 50 4.3 2P-161.0 M 161.0 190 3-63.5 55 4.4 2P-165.1 M 165.1 190 3-63.5 55 4.4 2-SK-76 S 73 120 3-63.5 30 1.5 2-SK-93 S 93 140 3.63-5 45 3 2-SK-112 S 112 160 3-63.5 60 5 2-SK-118 S 118 160 3-63.5 60 6 2-SK-132 S 132 180 3-63.5 80 11 2-SK-135 S 135 180 3-88 90 12 2-SK-140 S 140 220 3-88 100 13 2-SKH-140 S 140 220 3-88 100 13 2-SK-151 S 151 220 3-88 120 14 2SKH-151 S 151 220 3-88 120 14 2SK-161 S 161 220 3-88 130 15 2SKH-161 S 161 220 3-88 130 15 2SK-190 S 190 250 3-121. 180 18 2-SKH-190 S 190 250 3-121 180 18 2-SK-214 S 214 260 3-121 220 25 2-SKH-214 S 214 260 3-121 220 25 2-SK-243 S 243 290 3-121 280 32 62 Cədvəl 3.1-davamı 1 2 3 4 5 6 2-SKH-243 S 243 290 3-121 280 32 2-SK-269 S 269 300 3-121 350 36 2-SKH-269 S 269 300 3-121 350 36 Cədvəl 3.2 Üçpərli baltalar Şifr Baltanın diametri, mm Balta-nın hündürlü- yü, mm Yivi Buraxıla bilən yük, kN Çəkisi, kq 1 2 3 4 5 6 3P-120.6M 120.6 240 3-76 50 8 3P-132.0 M 132 260 3-88 55 10 3P-139.7 M 139.7 260 3-88 60 10 3P-146.0 M 146 260 3-88 80 11 3P-151.0 M 151 260 3-88 80 11 3P-161.0 M 161 260 3-88 85 12 3P-165.1 M 165.1 260 3-88 90 12 3P-171.4 M 171.4 260 3-88 90 15 3P-187.3 M 187.3 280 3-88 100 25 3PH-190.5M 190.5 320 3-117 120 27 3PH-200.0 M 200 320 3-117 130 27 3PH-212.7 M 212.7 320 3-117 130 27 3PH-215,9 M 215,9 320 3,117 130 27 3PH-222,3 M 222,3 320 3-117 140 27 3PH-242,9 M 242,9 320 3-121 160 33 3PH-244,5 M 244,5 320 3-121 160 33 3PH-250,8 M 250,8 320 3-121 160 33 3PH-269,9 M 269,9 356 3-152 170 35 3PH-295,3 M 295,3 420 3-152 220 61 3ПЩ-311,1 М 311,1 420 3-152 230 61 3ПЩ-320 ,0 М 320,0 420 3-152 230 61 3PH-349,2 M 349,2 420 3-152 250 63 3PH-374,6 M 374,6 440 3-171 310 87 63 Cədvəl 3.2-nin davamı 1 2 3 4 5 6 3PH-393,7 M 393,7 440 3-171 330 87 3PH-444,5 M 444,5 440 3-171 370 90 3SK-190 MSZ 190 260 3-121 130 18 3SKH-190 MSZ 190 260 3-121 130 18 3SK-214 MSZ 214 260 3-121 150 20 3SKH-214 MSZ 214 260 3-121 150 20 3SK-243 MSZ 243 260 3-121 180 21 3SKH-243 MSZ 243 260 3-121 180 21 3SK-269 MSZ 269 260 3-121 200 23 3SKH-269 MSZ 269 260 3-121 200 23 Qeyd: M–yumşaq süxurlar üçün, MSZ–orta bərklikli abraziv yumşaq süxurlar üçün, S–orta bərklikli süxurlar üçün, P-pərli, PH–pərli hidromanitor, SK–sürtücü-kəsici, SKH– sürtücü-kəsici hidromanitor. Pərli baltalar qazıma məhlulunun hidravlik gücü hesabına işləyən mühərriklər və elektrik mühərrikləri ilə qazımada istifadə olunmur. Çünki bunlarla qazımada böyük fırladıcı moment tələb olunur. Çoxtiyəli sürtücü-kəsici tipli baltalar (SK) bərkliyi tez-tez dəyişən təbəqələrdən ibarət laylarda tətbiq edilir. Bu baltalar diametrləri 76 269 mm-ə qədər olan adi yuma dəliyi ilə (SK) və hidromonitor yuma dəliyi ilə (SKH) hazırlanır. Bu tip baltalar, əsasən, gövdədən və ona qaynaq edilmiş 6 ədəd tiyədən ibarətdir. Bunlardan üçü normal hündürlükdə, üçü isə qısaldılmış ölçüdə olur. Qısa pərlərin hər biri iki normal pər arasında yerləşən hidromonitor tipli (şəkil 3.3.a) və adi (şəkil 3.3.b). 64 Şəkil 3.3 (a). Altıpərli süxurlara sürtünərək kəsən hidromonitor tip baltanın ümumi görünüşü (6SK) görünüş A Şəkil 3.3 (b). Altıpərli süxurlara sürtünərək kəsən balta (6SK): 1 – gövdə; 2 – kipləşdirici halqa; 3 – bolt; 4 – şayba; 5 – bayanet şaybası; 6 – keçirmə (nasadka); 7 – mil (ştır); 8 – pər; 9 – gödəldilmiş pər. 65 Pərli baltalardan ən geniş yayılmışı balıqquyruğu (BQ) tipli baltalardır. Bu baltalar əsasən quyuların başlanğıc diametrini qazımaq üçün istifadə olunur. Bu tip baltalar 420 ÷ 640 mm diametrlərdə hazırlanır . BQ baltaların yuma dəliklərinin konstruksiyalarına görə iki növü məlumdur. - yuxarı yuma dəlikli balta şəkil 3.4 (a); - aşağı yuma dəlikli balta şəkil 3.4 (b). Şəkil 3.4 (a). Balıqquyruğu (BQ) –tipli yuxarı yuma dəlikli balta Şəkil 3.4. (b). Balıqquyruğu (BQ) – tipli aşağı yuma dəlikli balta. 66 M.A. Kapelyuşnikov turbin qazıyıcısının ilk sınaqdan keçirilməsi 1925-ci ildə üçpərli baita ilə aparılmışdır.Həmin anın işçi vəziyyəti şəkil 3.5-də göstərilmişdir. Şəkil 3.5. 3.2. Şaroşkalı baltalar Neft və qaz quyularının qazılmasında şaroşkalı baltalardan geniş istifadə olunur. Şaroşkalı baltaların yastıq üzərində oturdulmuş konus, kürə və yaxud silindr şəkilli şaroşkaları olur. Şaroşka–konus, kürə, ya da silindr formada və üzərində həndəsi profillə yonulmuş dişləri olan balta elementlərindən biridir. Balta öz oxu ətrafında fırlandıqda şaroşkalar da quyu dibinin üzəri ilə öz oxları ətrafında dolanaraq balta oxuna nəzərən 67 mürəkkəb hərəkət edir. Bu zaman şaroşkaların dişləri quyudibi süxura zərbələr endirərək onu ya doğrayır, ya da doğrayıb qoparır. Balta öz oxu ətrafında saat əqrəbi istiqamətində fırlandığı halda, şaroşkalar saat əqrəbinin əksi istiqamətində öz oxları ətrafında fırlanırlar. Şaroşkalı baltaların effektliliyi, quyu dibində işləmə müddəti və mexaniki sürəti–əsasən, şaroşkaların və onların səthlərindəki dişlərin həndəsi formalarından, şaroşkaların düzülüşündən və yastıqların quruluşundan, yuma dəliklərinin diametrindən və istiqamətindən, dişlərin sərt xəlitələrlə örtülməsindən və s. asılıdır. Hazırda şaroşkalı baltalardan daha geniş istifadə edilməsi onların pərli baltalara nisbətən bir çox üstünlükləri ilə izah olunur. 1. Şaroşka dişlərinin ümumi süxurla görüşən uzunluğu kəsici tipli baltanın pərlərinin kəsici səthinin ümumi uzunluğundan xeyli artıqdır, lakin şaroşkalı baltaların quyudibi ilə təmas səthi kəsici tip baltalarınkından çox kiçikdir. Odur ki, eyni oxboyu yükdə xüsusi təzyiqin böyük olması hesabına qazıma gedişi şaroşkalı baltalarda yüksək olur. 2. Kütləşənə qədər şaroşkalı baltaların kəsici tip baltalara nisbətən gedişi daha çox olur, çünki süxurun hər dişə təsir müddəti pərli baltalara nisbətən çox azdır və yeyilmə çoxsaylı dişlərə paylanır. 3. Bərk süxurlarda işlədilərkən şaroşkalı baltalar üçün tələb olunan fırladıcı moment çox kiçikdir, bu baltalar pərli baltalara nisbətən daha müntəzəm və səlis işləyir. 4. Şaroşkalı baltalar quyu lüləsinin silindrik formasını daha yaxşı təmin edir. Şaroşkalı baltaların əsas nöqsanları onların quruluşunun nisbətən mürəkkəb və qiymətinin baha olması, şaroşka dayaqlarının kifayət qədər möhkəm olmamasıdır. Pərli 68 baltaların şaroşkalı baltalarla müqayisədə üstünlükləri onların nisbətən sadə quruluşlu və qiymətlərinin ucuz olmasıdır. Şaroşkaların sayına görə baltalar bir, iki, üç və çox şaroşkalı olur. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|