Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Birşaroşkalı baltalar.
Birşaroşkalı baltalar, əsasən, yerin dərin qatlarında yerləşən plastik və orta abrazivliyə malik süxurları qazımaq üçün 97,140,161,190 və 214mm diametrlərdə hazırlanır. Bir ədəd sferik şəklində şaroşkaya malik olan bu baltaların sapfasının oxu balta oxu ilə 30 0 –li bucaq təşkil edir. Qazıma prosesində birşaroşkalı balta öz oxu ətrafında, şaroşka isə sapfanın oxu ətrafında fırlanaraq dişləri ilə süxura sürtülür və onu mikrokəsici-sürtücü təsirlə dağıdır. Bu tip baltanın müxtəlif modifikasiyaları 3.6-cı şəkildə göstərilmişdir. Birşaroşkalı baltanın şaroşkasının öz oxu ətrafında fırlanma sürəti üçşaroşkalı baltanın şaroşkalarının öz oxları ətrafında fırlanma sürətindən çox kiçik olur. a b c ç d Şəkil 3.6. Birşaroşkalı baltaların növləri: İkişaroşkalı baltalar. İkişaroşkalı baltanın gövdəsi bir-biri ilə qaynaq edilmiş iki konusvarı seksiyadan ibarət olur (şəkil 3.7 (a), (b)) Bu tip baltalar, əsasən, yumşaq və sərt süxurları qazımaq üçün 59 190mm (59,93,112,132,151,190m) diametrlərdə 69 hazırlanır. İkişaroşkalı baltanı eyni diametrli üçşaroşkalı baltadan fərqləndirən əsas üstün cəhət onun şaroşkalarının ölçülərinin nisbətən böyük olması və 69 eni dəliklərinin yerləşdirilməsi üçün münasib şəraitin olmasıdır. Odur ki, çox dərin quyuların qazılmasında iki və birşaroşkalı baltalardan istifadə olunur. a b Şəkil 3.7 (a). İkişaroşkalı baltaların sxemi: a – V112MQ; b – 2V93S; 1 – seksiya (pəncə); 2 – dayaq hissəsi; 3 – şaroşka; 4 – şaroşka səthindəki dişlər. Şəkil 3.7 (b). İkişaroşkalı baltanın ümumi görünüşü. 70 Üçşaroşkalı baltalar. Bu baltalar iki üsulla hazırlanır. Birinci üsulla hazırlanan baltalar bir-biri ilə tikişlə qaynaq edilmiş 3 seksiyadan ibarət, diamenri 46 346 mm olur. İkinci növ şaroşkalı baltalar tökmə üsulla hazırlanır (diametrləri 394 490 mm olur). Bu növ baltaların yuma dəlikləri də iki cür hazırlanır. Baltalardan bəzilərinin yuma dəliklərindən çıxan maye şırnağı balta dişlərini təmizləmək məqsədilə şaroşkaların üzərinə yönəldilir (şəkil 3.8). Bəzi baltalarda isə maye şırnağı quyu dibinə istiqamətləndirilir ki, bu da quyudibi süxurların dağıdılmasına və quyu dibinin yaxşı təmizlənməsinə kömək edir. Yuma dəlikləri baltanın mərkəzində və yan səthində açılır. Belə baltalar hidromonitor effektli baltalar adlanır (şəkil 3.8). Rotor və elektrik üsulu ilə qazımada daha yüksək nəticələrə nail olmağa imkan yaradır. Qeyd edilməlidir ki, bir çox xarici ölkələrdə, o cümlədən ABŞ - da üçşaroşkalı baltalardan geniş istifadə edilir. Hazırda üçşaroşkalı baltalar şəkil 3.9 - da göstərilən tiplərdə istehsal olunur. Şaroşkalı baltanın quyudibi ilə qarşılıqlı əlaqəsi belədir: baltaya verilən oxboyu yükün təsiri nəticəsində şaroşkalar üzərindəki dişlər, süxürün dağılmaya göstərdiyi müqavimətindən çox olan hallarda süxura batır və onu dağıdır. Qazımanın texniki-iqtisadi göstəricilərini yüksəltmək üçün çalışmaq lazımdır ki, qazıma prosesinin əvvəlindən sonunadək oxboyu yük süxurun dağılmaya göstərdiyi buraxıla bilən gərginlik həddindən böyük olsun. Müasir üçşaroşkalı baltaların ayrı-ayrı elementlərinin dayanıqsız olması, dayaqlarının, işçi səthlərinin, yuma dəliklərinin və onların hazırlandığı materialların yüksək keyfiyyətli olmaması kiçik diametrli quyu lüləsinin qazılmasında özünü doğrultmur. |