Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Şəkil 3.16. Müxtəlif şəraitlərdə geniş tətbiq edilən PDS tipli pərli qazıma baltası: 79 Şəkil 3.17. Çox yumşaq və özlü süxurları qazımaq üçün tətbiq edilən PDS tipli (balıq quyruğu) qazıma baltası Şəkil 3.18. Orta bərklikli və ya plastik süxurları qazımaq üçün PDS tipli xüsusi balta 80 Şəkil 3.19. Orta yumşaqlıqdan bərk süxurlara qədər olan kövrək süxurları qazımaq üçün mərtəbəli profilli PDS tipli qazıma baltası Şəkil 3.20. Orta və bərk süxurları qazımaq üçün istiliyə davamlə almaz dişli (TSP) tipli qazıma baltası 81 3.4. Qazıma baltasının hibridli sistemi. Qazıma baltasının hibridli sisteminin yaradılması üçün ilk addımlar keçən əsrin 30-cu illərində atılmışdır.Belə bir sistemin yaradılması ideyası yarımkristalik almazlı baltalar (PDS) yarandıqdan sonra tam yerinə yetirildi.Bu məsələ Huqhes Christensen şirkətinin əməkdaşları tərəfindən qeyribircins və möhkəm süxurların qazılması üçün, müvəffəqiyyətlə həll olundu və unikal Kumer hibridli qazıma texnologiyası işlənib hazırlandı. Bu yeni hibridli qazıma baltası tam yoxlanılmış PDS tipli baltanın texnologiyasına və qazıma baltasını gövdəsində yerləşən kəsici konusvari şaroşkaların tətbiqinə əsaslanır (şəkil 3.21). Şəkil 3.21. Qazıma baltasının hibridli sistemi. 82 Qazıma baltasının hibridli sistemi şistli (slantsev) gilləri və yüksək plastikliyə malik süxurları konusvari şaroşkalı baltalara nisbətən 2,4 dəfə tez və effektli qazıyır.Yumşaq süxurları qazımaq üçün PDS-tipli balta ilə möhkım süxurları qazıyan konusvari şaroşkalı baltanın birləşməsi ilə yaranan Kumer sistemi dəniz stasionar qazıma qurğusundan quyuların qazılması prosesində bu baltaların ayrılıqda istifsdəsinə nisbətən qaımanın yüksək mexaniki sürəti əldə olunmuşdur. Misal üçün əvəllər bir quyunun qazılmasına 170 – 180 iş günü sərf olunurdusa,son zamanlar hibridli baltaların təkmilləşdiriməsindən sonra buna oxşar quyunun qazılmasına 40-50 iş günü sərf olunur. 3.5. Sütuncuqlu və süxur nümunəsi götürmək üçün işlədilən baltalar. Məlumdur ki, adi şaroşkalı baltalarla qazıma zamanı təmamilə dağıdılan quyudibi süxur hissəcikləri qazıma məhlulu vasitəsilə quyudan çıxarılır. Bu hissəciklərin bir qismi dispers və kolloid ölçülü olduğundan, qazıma məhlulunun tərkibinə daxil olub onu çirkləndirir və həmin hissəcikləri qazıma məhlulundan ayırmaq çətinləşir. Quyudan çıxarılan süxur hissəcikləri qazıma məhlulu ilə çirkləndiyi üçün qazılmış süxurların mineraloji və petroqrafik tərkibini, onlardakı fauna və floranı, həmçinin yatağın tektonikasını dəqiq öyrənmək mümkün olmur. Quyu dibində dağıdılan süxuru təbii şəkildə təmiz və qarışıqsız əldə etmək üçün xüsusi süxurdağıdıcı alət olan sütuncuqlu baltalardan və balta başlıqlarından istifadə edirlər (şəkil 3.22 və 3.23). Bütün sütuncuqlu baltalar quruluşundan asılı olmayaraq dörd əsas elementə malik olur: 1) xarici gövdə; 2) süxur nümunəsi (kern) ətrafındakı süxurları dağıdan işçi başlıq; 3) süxur nümunəsini başqa təsirlərdən və quyudan çıxarmağa imkan verən kern 83 qəbuledici boru; 4) süxur nümunəsini (kerni) tutub saxlayan (sütuncuqlu borunu çıxaran zaman süxur nümunəsinin quyu içərisinə düşməsinə imkan verməyən tərtibat); 5) sütuncuqlu borunu çıxarmaq üçün şlips. Şəkil 3.22. Sütuncuqlu balta quruluşunun sxemi. Sütuncuqlu baltalar süxur nümunəsi ilə dolmuş borucuğu çıxarılan və çıxarılmayan quruluşda olurlar. Bunlardan birincisi daha əlverişli olduğu üçün geniş yayılmışdır. 84 a b c ç Şəkil 3.23. Süxur nümunəsi götürmək üçün baltalar a – dişləri sintetik almaz materialdan hazırlanır,orta və yüksək bəklikli bütöv süxurları effektli qazımaq üçün yeni alətdir; b – bu başlıq təzyiqə qarşı yüksək dayanıqlılığı,stabilliyi,yüksək dərəcədə quyu diametrini saxlamaq və yüksək bərklikli süxurları qazımaq üçün tədbiq edilir; c – monolit və zəif çatlara malik,kiçik və orta abrazivlikli,çox bərk süxurlara tədbiq olunur;ç-süxur nümunəsi götürmək üçün dişləri sintetik almaz materialdan hazırlanır,orta və yüksək bəklikli süxurları qazımaqda tətbiq edilir |