Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.5. Cənub-Şərqi Asiya ölkələri ilə münasibətlərdə Yaponiya
130 bətlərinin son illərdəki ən yüksək səviyyəsi kimi qiymət- ləndirilirdi. Beynəlxalq məsələlərdə əməkdaşlıq haqqında bir bəya- natda görünməmiş geniş sualların əhatəsində yeni dünya qaydalarının əsasında nüvə silahının yayılmaması və ra- ket əleyhinə müdafiə sistemlərinin qorunması haqqında sazişə qədər qarşılıqlı anlayış qeyd olunmuşdu. Bundan başqa, Rusiya tərəfi Yaponiyanın BMT-nin daimi üzvlüyə namizədliyini özünün müdafiə edəcəyini bildirmişdi. Ən böyük ziddiyyət sərhədlərin ayrılması probleminin müzakirəsində əldə olunmuşdu. Rusiya lideri son qırx ildə ilk dəfə olaraq bəyan etdi ki, 1956-cı ildə imzalanan Birgə əməkdaşlıq haqqında bəyannamə öz qüvvəsində qalır. Çətinlik onda idi ki, V.Putinin Tokioya səfərinə qədər Yaponiyada hakimiyyətdə olan partiya daxilində parça- lanma müşahidə olundu. Belə ki, təkcə sərhədləri ayırmaq problemində deyil, bütünlüklə Rusiya ilə bağlı məsələlər- də ciddi fikir ayrılıqları mövcud idi. Bir qrup (şərti adı “ənənəçilər” olan) sərt, kompromissiz əvvəlki yanaşmanı müdafiə edirdi: Onların fikrincə, sülh müqaviləsini bağ- lamaq və Rusiya ilə əlaqələri yaxşılaşdırmaq üçün yapon- ları mübahisəli adalarla bütövlüklə təmin etmək mütləq ilkin şərt idi. Başqa qrup “modernistlər” idi. Onlar belə hesab edir- dilər ki, dəyişən dünyada Rusiya ilə münasibətdə müstəqil dəyərini qazanmış Yaponiya ərazi tələblərinin bütünlük- lə təmin olunmamasından ziyan çəkməməli idi. Beləliklə, “modernistlər” Rusiya ilə rasional kompromis şəraitində sərhədlərin çəkilməsi problemi üzrə sülh müqaviləsinin bağlanmasına etiraz etmirdilər. 131 Rusiyalıların böyük əksəriyyəti isə inanır ki, yaponla- ra heç bir ərazini vermək olmaz. Onları inandırmaq çətin idi ki, Xabomai və Şikotan adalarının verilməsi SSRİ-nin hüquq öhdəçilikləri ilə nəzərdə tutulmuşdur. Öz növbə- sində yaponların əksəriyyəti bütün dörd mübahisəli ada- ların qaytarılmasının vacibliyinə inanırdılar. Onları da çətin inandırmaq olardı ki, Kunaşir və İturup adalarını geri istəmələrinin lazımi hüquqi əsası yoxdur. Şübhəsiz ki, bu istək qənaətbəxş deyildir. Bu mənada sərhədlərin çəkilməsi məsələsində istənilən razılaşma, demək olar ki, Rusiya kimi Yaponiya ictimaiyyətində də qəti etiraz do- ğuracaqdır. Bu, yaxın gələcəkdə ərazi mübahisələrinin ni- zamlanması və mükəmməl Yaponiya-Rusiya münasibət- lərini qaydaya salmaq qərarını şübhə altına alır. Bununla belə, hazırda Yaponiya-Rusiya münasibətlərində nisbi bir sakitlik mövcuddur. Xüsusən də Rusiya-Amerika müna- sibətlərindəki gərginlik Yaponiya-Rusiya arasındakı ada- lar məsələsini bir qədər arxa plana keçirmişdir. Hazırda Rusiya tərəfi Yaponiya ilə yumşaq davranmağa üstünlük verir. 2.5. Cənub-Şərqi Asiya ölkələri ilə münasibətlərdə Yaponiya İkinci Dünya müharibəsindən və ölkənin iqtisadiyya- tının tədricən bərpasından sonra Yaponiyanın əsas xari- ci siyasət priotetlərindən biri Cənub-Şərqi Asiya ölkələri ilə həm iqtisadi, həm də siyasi münasibətlərin inkişafı ol- muşdur. Qeyd olunduğu kimi, “Asiyadakı qonşuları ilə diplomatik əlaqələri bərpa etmək Yaponiyanın xarici si- 132 yasətində mühüm yer tutur”. 1 İqtisadi planda bu region indiyədək Yaponiya sənaye məhsulları üçün nəhəng sa- tış bazarları, iqtisadiyyatın xammal və yanacaq növünün normal fəaliyyət göstərməsi üçün bir mənbə və nəhayət, kapitalın aparılmasına görə son dərəcə cəlbedici ucuz işçi qüvvəsinin çoxluğu ilə diqqət mərkəzində olmuşdur və indi də diqqət mərkəzindədir. Cənub-Şərqi Asiya ölkələ- rinin Yaponiya üçün həm də xüsusi siyasi və hərbi-strateji əhəmiyyəti vardır. Tokionun region ölkələri ilə müharibədən sonrakı əlaqələri hərbi təzminatla əlaqədar danışıqlardan sonra başlanmışdır. 1954-1959-cu illər ərzində Yaponiya əvvəl- cə Birma, sonra isə Filippin, İndoneziya və Vyetnam Res- publikası ilə razılaşma əldə etdi. 60-cı illərdə Cənub-Şərqi Asiyanın başqa ölkələri ilə də sıx iqtisadi əlaqələr qurul- du. Həmin vaxtdan başlayaraq Yaponiya region ölkələ- ri ilə qarşılıqlı münasibətlərə xüsusi diqqət yetirdi. Bu ölkələrin inkişafı üçün Yaponiyanın etdiyi iqtisadi yardı- mı xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır. 1967-ci ildə Tailand, Malayziya, Sinqapur, İndoneziya və Filippin iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək məqsədilə Cənub-Şərqi Asiya ölkələri Assosiasiyası və ya ASEAN yaratdılar (sonralar Bruney, Laos, Birma və Vyetnam bu təşkilatın üzvü oldular). Bu ölkələrin sənaye artımı yapon texnologiyalarının idxalı və Yaponiyanın maliyyə yardımı sayəsində baş verdi. Sonrakı onilliklərdə ASEAN Yaponiya xarici siyasətinin əsas vacib obyektlərindən biri oldu. Yaponiya üçün regi- onal əlaqələrin əhəmiyyəti bir qədər böyük idi. Bu ölkə 1 Джеймс Л. Мак Клейн. Япония. От Сегуната Токуравы – в XXI век. Москва, АСТ. Астгель, 2007, с. 839 133 ABŞ ilə əməkdaşlığını təkmilləşdirməyə çalışır, “Böyük səkkizlik”də və BMT-də iştirak etmək, bununla da özü- nün beynəlxalq vəziyyətini möhkəmləndirmək istəyirdi. Lakin Yaponiya və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinin müna- sibətlərinin inkişafı hamar deyildi. Yaponiya kapitalının yayılması və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinin vacib sənaye sahələrinin Yaponiya iqtisadiyyatına artan bağlılığı bəzən bu region ölkələrini sayıq olmağa sövq edirdi. Yaponiya- nın siyasi və işgüzar dairələri bütün bunları müşahidə edirdilər. Bununla bağlı olaraq Yaponiyanın baş naziri T. Fukuda 1977-ci ildə Cənub-Şərqi Asiya regionuna müna- sibətdə yürüdülən yeni yapon xarici siyasətinin doktrina- sını təklif etdi. Bu doktrinaya uyğun olaraq Yaponiyanın hərbi gücünün bərpa edilməsinə dair hər hansı bir fikir rədd olunur və region ölkələri ilə isti münasibətlər sax- lamaq niyyəti bəyan edilirdi. Sonralar T.Fukudanın “Ma- nila bəyannaməsi” prinsiplərinə bağlılığı dəfələrlə təsdiq edildi. Belə ki, 1983-cü ilin may ayında baş nazir Y.Nakasone ASEAN ölkələrinin liderləri ilə danışıqlarda bu ölkələrə onların milli sənayelərinin inkişafı üçün və Yaponiya ilə ticarətdə böyük mənfi saldonu aradan qaldırmaq üçün güzəştli şərtlərlə kreditlərin və istiqrazların artırılması, sə- naye mallarının, yarımfabrikat la rın, ərzaq mallarının bu ölkələrdən Yaponiyaya ixracında tariflə bağlı əngəlləri azaltmaq və ləğv etmək haqqında vəd verdi. O, bəyan etdi ki, ASEAN ölkələri ilə əlaqələrin dərinləşməsi üçün Yapo- niya sənaye texnologiyalarının ötürülməsini genişləndir- mək, maşınqayırma, tibb, kənd təsərrüfatı və bir sıra əsas sahələrdə elmi-texniki əməkdaşlıq qurmaq, Yaponiya ilə Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|