Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 56.
- Heyvanların cins həddində davam lılığı ( Frisch, 1981)
- 10.8 . V ir u s in fe k s iy a la r ın a q a r ş ı g e n e tik d a v a m lılıq v ə h ə s s a s lıq
- Skrepi antigeni (ssbph) ilə süni yoluxdurulan qoyunların davamlılığı (R .K im berlin, 1981)
- Q aram ald a leykoza qarşı törəm ələrlə valideynlərin arasında mövcud olan korrelyasiya (V.L.Petuxov və b. 1981)
Şəkil 56. Qoturluq gənəsinin mikroskopik görünüşü Q ı O*"
Şəkil 57 Qoturluq gənəsi (D.V.Hacıyev və b„ 1989): a-dişi; b-dişinin dəridə açdığı yollar (I); erkəyin dəridə açdığı yollar (II): l-dişinin giriş dəliyi; 2-ventilyasiya dəliyi; 3-qoturluq gənəsinin yumurtası; 4-sürfə; 5-nimfa. 360
Şəkil 58. Dermacentor pictus gənəsinin inkişaf dövriyyəsi və sahibləri (D.V.Hacıyev 1989): A-erkək; B-dişi; 1 -yumurta; 2 -sürfə; 3 -nimfa; 4-imaqo; l-xırda vəhşi məməlilərdə parazitlik edən sürfə;
5 -ev siçanı; 6 -su siçovulu; 7-yereşən; 8 - dovşan; 9-dağ siçanı; 10-tarla siçanı; ll-xırda vəhşi heyvanlarda parazitlik edən nimfa; 11- su siçovulu; 12-tarla siçanı; 13-dağ siçanı; 14-yereşən; 15-dovşan; 16- ev siçanı; III- nisbətən iri məməlilərdə parazitlik edən yetkin (imaqo) gənə ; '
17- it; 18-qoyun; 19-inək; 20-dovşan. Gənələr yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş heyvan və quşların qanını soraraq infeksion agentləri orqanizmlərə keçirir və onları yoluxdurur. Bos indikus qaramal cinsi və onların hibridləri hereford və şorthorn cinslərinə nisbətən gənələrə qarşı yüksək davamlılığa malikdir. Braman və afrikander qaramalları Boophilus microplus ıksoid gənəlorinə qarşı daha davamlı olur. Heyvanların cinsi onların həm xəstəliklərə, həm də keçirici gənələrə qarşı davamlılığına çox böyük təsir göstərir (cədvəl 29). C ə d v ə l 29. Heyvanların cins həddində davam lılığı ( Frisch, 1981) C ins
D a v a m lılıq %-i C ins
D a v am lılıq % -i B ra m a n 93 H e re fo rd (H ) 0 B ra m a n X a v straliy a 65 S o r th o m (Ş) 0 Ş o r th o m ı S a n ta - h e rtru d a 36 H xŞ 3 B ra fo rd 31 361
Müəyyən olunmuşdur ki, heyvanların ilkin yoluxması zamanı davam lılıq anadangəlmə, sonrakı yoluxmalarda isə həyatda qazanılan immunitetin hesabına yaranır. Braman qaram al cinsinin hibridlərində isə həm anadangəlmə, həm də həyatda qazanılan immunitet gənələrə qarşı davam lılıqda müstəsna rol oynayır. Südlük istiqamətli qaramal cinslərindən hemsey və friz cinslərinə nisbətən cersey cinsi gənələrə qarşı daha çox davamlılıq göstərir. Genetik davamlılıq zəif yoluxmaya nisbətən güclü yoluxma zamanı daha qabarıq formada biruzə verir. Heyvanların gənələrlə yoluxması zamanı rezistentliyin növbələşmə əmsalı - 0,28 - 0,42, təkrarlanma əmsalı isə - 0,27 - 0,67-yə bərabərdir. 10.8 . V ir u s in fe k s iy a la r ın a q a r ş ı g e n e tik d a v a m lılıq v ə h ə s s a s lıq Skrepi (qaşınma) - qoyunların tədricən inkişaf edən virus etiologiyalı infeksion xəstəliyi olub mərkəzi sinir sisteminin distrofik dəyişiklikləri ilə xarakterlənir. Xəstəliyin törədicisinin təbiəti haqqında mövcud olan mülazizələr hələlik bu günə qədər ziddiyyətli olaraq qalır. Ümumiyyətlə, tədricən inkişaf edən bütün infeksion xəstəliklərin (skrepi, visna, maedi, kontagioz cktima, göydil -blyutanq və s.) törədicilərinə qarşı antitellərin ' sintezinə hələlik nail olunmamışdır. Skrepinin inkişafı genetik amillərdən çox asılı olmaqla, əsasən 2.5-4,5 yaşlı qoyunlar xəstələnir və hipersteziya (güclü qaşınma) ilə müşayət olunur. Xəstə qoyunların yunu tökülür, dəridə tamamilə tüksüz geniş sahələr əmələ gəlir, heyvan dırnaqları ilə qaşınan na hiyəni çox ciddi zədələyır, yaralar müşahidə olunur. Skrepi Qərbi Avropada 200 ildən artıqdır ki, müşahidə edilir. Onun arealı bütün qitələri əhatə edir və get-gedə genişlənir. Yem Zellandiyanın Suffolk qoyun cinslərinə nisbətən rambule cinsi skrepiyə daha davamlıdır (14%). İngiltərənin şeviot və xerdvik cinsli qoyunlarının xətləri arasında skrepi törədicisi (SSBP/ı antigenı) ilə dərialtı süni yoluxdurmaya davamlılıq və həssaslıq müxtəlif olur
Cins
Xəstələnmə %-i İnkubasiya (günlərlə) dövrü
Xətlər Pozitiv
Neqativ Pozitiv
Neqati V Şeviot
100 0 313±9 X Xerdvik
100 4 178±5 902±1 90 362 Xəstəliyin inkişafına iki allelə malik olan «sid» (skrepinin inkubasiya dövrü) ilə işarə olunan genlər tərəfindən nəzarət edilir. Dominant allel heyvanın skrepiyə həssaslığına, resissıv allel isə - davamlılığına nəzarət edir.
qan doğuran toxumaların şiş xəstəliyi olub, əsasən müxtəlif qan yaradan orqan və toxum aların yetişməmiş (cavan) qan yaradan hüceyrələrin sistemli çoxalması ilə səciyyələnir. Xəstəliyin etiologiyasının təbiəti hələ də öyrənilir. Leykozlara qarşı davamlılıq şvis, Kostroma, qırmızı qorbatov, Yaroslav, qonur karpat cinsli qaram allarda daha yüksək olur. Xəstəliyə qarşı genetik həssaslıq qara-ala, qonur Latviya, qırmızı-səhra cinslərində daha yüksək olur. Qaramalın leykoza davamlılığında törədici buğaların genetik durumu xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bəzi buğaların törəmələri arasında leykozla xəstələnmə hallan 0,5, digərlərində isə - 20-50% təşkil edir. Törəmələrin leykozla xəstələnmə dərəcəsi ilə valideyn qaramalların arasında çox ciddi korrelyasiya mövcuddur
İnəklər
Düyələr Törəmələr Cəmi Xəstələrin %-i Cəmi Xəstələrin '/o-i Sağlamlar 3625 11.3
1154 8,3
Xəstələr 776
29,3 244
12,2 Cəmi
4401 14.4
1398 9,9
Cədvəldən göründüyü kimi leykoza davamlı törədici buğaların törəmələ ri davamsızlara nisbətən 3 dəfə az xəstələnir. Ümumiyyətlə, leykozla xəstə valideynlərin törəmələri sağlam valideynlərinkinə nisbətən bu xəstəliyə qarşı çox həssas olmaqla valideynlərlə törəmələr arasındakı xəstələnmə dərəcə sinin korrelyasiya əmsalı 0,2 təşkil edir. İnəklərin yaşı və onların buzov larının leykozla xəstələnmə dərəcəsi arasında müsbət əlaqə vardır (r—0,39). Törədici buğaların yaşı da onun törəmələrinin leykozla xəstələnməsinə çox böyük təsiri göstərir. M üxtəlif qaramal sürülərində leykoza qarşı davamlılıq və həssaslığın növbələşmə əmsalı 0,07-0,5 arasında tərəddüd edir, eyni cinsli əkizlərin leykoza görə konkordantlığı isə - 74%-ə bərabərdir. Leykozla xəstə əkizlərin yaxın qohumluğu olan gələcək törəmələri, uzaq qohumluğu olan lara nisbətən həmin xəstəliyə daha həssas olur. Leykoza qaramalların ge netik davamlılığı, həssaslığı və xəstəliyi keçirmə dərəcəsi onların hansı xəttə mənsub olmasından da çox asılıdır (0,2-15%). Müəyyən edilmişdir ki, Bı P 1 B-qan qrupu sisteminin allelini daşıyan iri buynuzlu heyvanlar leykozla çox nadir hallarda xəstələnir. Am2AA genotipli inəklər başqalarına nisbətən leykozla daha çox xəstələnir. Lakin, nə qədər ki, qaramalların leykoza qarşı m ark eri aşkar olunmayıb, qeyd edilən məsələlər öz həllini tapmamış sayılır. 363 Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|