Dərslik kənd təsərrüfatı, torpaqşünaslıq və ekologiya ixtisasları tədris olunan a
Yüklə 4,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tarlalarda, dağ yamaclarında, suvarılan torpaqlarda (irriqasiya meşə zolağı), qumluqlarda Qumların bərkidilməsində
- Mədəni
- Torpağın becərilməsində mexaniki maneələrin aradan qaldırılması; yabanı bitkilərin məhv edilməsi, yararsız
XIII FƏSİL TORPAĞIN SUVARILMASININ VƏ QURUDULMASININ EKOLOJİ PROBLEMLƏRİ Təbii resurs potensialından maksimum tam istifadə etmək məqsədilə təbii mühitin əlverişsiz xassələrinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilən tədbirlər meliorasiya adlanır. Meliorasiya - istifadə olunan ərazinin təbii şəraitinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilən elmə əsaslanmış təsərrüfat - təşkilati, texniki, bioloji və digər tədbirlər sistemidir. Kənd təsərrüfatı meliorasiyası, əsasən, kənd təsərrüfatı sahələrinin torpaq, hidroloji və iqlim şəraitinin yaxşılaşdırılmasına istiqamətləndirilir və bura torpağın suvarılması, su ilə təmin edilməsi, qurudulması, eroziyaya qarşı tədbirlər, torpağın duzsuzlaşdırılması və s. daxildir. Meliorasiya obyekti həmçinin meşə, landşaft, iqlim, su obyektləri və pozulmuş sahələr ola bilər (cədvəl 13.1). Ekoloji əsaslanmış meliorasiya işləri eyni zamanda təbiəti mühafizənin və mühitin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması işlərinin mühüm məsələlərini həll etməyə imkan yaradır. Torpağın meliorasiyasının vəzifəsi yüksək və davamlı məhsul götürmək, torpağın münbitliyini artırmaq və torpaq resurslarından səmərəli istifadə etməkdir. Cədvəl 13.1 Meliorasiyanın bəzi əsas növ və üsullarının ümumi cədvəli Meliora
siyanın növü
Yanmnövü Üsulları 1 2
Mikroiqlim Tüstüləmə ilə plantasiyanın isidilməsi; örtüklər, suvarma İqlim Mezo və makro iqlim Buludlardan yağıntının alınması; buludların dağıdılması (seyrəldilməsi); dolunun dağıdılması; buzlağın əridilməsi; çayın istiqamətinin dəyişdirilməsi; hidrotexniki qurğuların və süni su hövzələrinin yaradılması Su Suvarma
Qurutma Qar
Səth, torpaqaltı, liman suvarması, yağışyağdırma Açıq üsulla; qapalı drenay; bənd çəkmək Qarın saxlanması, qarın toplanması, qarın sıxışdırılıb bərkidilməsi, ərinti suların saxlanması 278 1
(irriqasiya meşə zolağı), qumluqlarda
bərkidilməsində psammofillərdən və kollardan istifadə edilməsi
torpaqların münbitliyinin yüksəldilməsi
qobuların bərkidilməsi, torpaqqo- ruyucu tədbirlər
qaldırılması; yabanı bitkilərin məhv edilməsi, yararsız və azməhsuldar torpaqların kimyəvi meliorasiyası; yamacların terraslaşdı- rılması
gipsləşdirilməsi; gübrələrin verilməsi; alaq bitkiləri ilə mübarizə; sıx bitki örtüyünün yaradılması
13.1. SUVARMANIN EKOLOJİ PROBLEMLƏRİ Yüksək və sabit məhsul əldə etmək məqsədilə suvarmadan çox qədimdən istifadə olunur. Dünyada suvarılan torpaqların sahəsi 250 mln. hektara çatır. Bu əkin sahələrinin yalnız 17%-ni təşkil etməsinə baxmayaraq əkinçiliyin bütün məhsulunun 1/3-ni təmin edir. Qədim sivilizasiyanın əksəriyyəti suvarılan əkinçiliyə əsaslanmışdır. Lakin irriqasiya işləri XX əsrdə genişlənərək dünyada suvarılan torpaqların sahəsi 5-6 dəfə çoxaldı. XX əsrin əvvəlində dünyada suvarılan torpaqların sahəsi 40 mln. ha-dan az idi. Suvarılan torpaqların intensiv artımı 1950-1960-cı illərdə baş verdi, sonralar isə azalmağa başladı. Suvarmanın inkişaf tempinin azalmasına səbəblər bunlardır. -
Yeni layihələrin qiymətinin yüksək, orta hesabla ABŞ dollarılə 1 ha-ra 1000-2000 dollar olması; -
-
Əlverişli (münasib) torpaqların qıtlığı; -
Şoranlaşma, şorakətləşmə, bataqlaşma nəticəsində suvarılan ərazilərin itirilməsi; -
Suvarma sistemlərinin deqradasiyası. Söz yox ki, suvarma işləri bəşəriyyət üçün xeyirlidir, lakin, o, hər şeydən öncə ekoloji problemlər yaradır. Təbii landşaftların aqroekosistemlə- rə çevrilməsi ərazinin vəziyyətini və rejimi dərin dəyişikliyə uğradır. 279 Yüklə 4,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|