Dərslik kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 Redaktoru: Rəy verənlər Dizayner: Naşir
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
E L E K T R O N B I Z N E S texnologiyanın nəinki təkcə qlobal kompüter şəbəkələrində, həmçinin İnternetin infrastrukturunda istifadə edilən proqram- aparat təminatı ilə qurulmuş korporativ şəbəkələrdə tətbiqi də iqtisadi cəhətdən səmərəlidir. İnternet texnologiyaları və prinsipləri üzərində qurulmuş korporativ şəbəkələr "intranet" adlandırılmışdır. İnternet/İntranet texnologiylarının bu ya digər informasiya resurslarına əlçatanlıq üçün istifadə edilməsi aşağıdakı komponentləri özündə birləşdirir: • Simvolik adlar servisi {Domain Naming System -DNS), baza xidmətlər yığımı və vahid ünvanlaşdırma siyasəti ilə dəstəklənən //^şəbəkə; • Serverdə saxlanan informasiyaya müraciət etmək üçün informasiya serveri və universal müştəri (brauzer) arasında standart qarşılıqlı fəaliyyət protokolu (HTTP protokolu); • /Aşəbəkədə standart müraciət protokolu üzrə hipermətn sənədlərini saxlayan informasiya serveri (Veb-server); • Mövcud proqram-aparat platforması üzərində hipermətn sənədlərinə baxış imkanı verən İstifadəçi proqramı olan universal müştəri (brauzer). Universal müştəri serverdən götürdüyü sənədi mövcud aparat vasitələrinin (Monitor, videokart) İmkanlarına və müştərinin sazlamalarına (Məsələn, sürəti artırmaq məqsədi ilə şəkillərə baxış rejiminin söndürülməsi) müvafiq formatlaşdırır. Serverlə əks-əlaqə yaratmaq üçün universal müştəri (brauzer) XÜSUSİ proqramlaşdırma dili olan Java dilində hazırlanmış proqramı icra edə bilməlidir. 121 E L E K T R O N B I Z N E S İnformasiya serverində saxlanan və müştərinin sorğusu əsasında ötürülən sənədlər xüsusi formatda hazırlanmalıdır ki, müştərinin işlədiyi proqram-aparat platformasından asılı olmayaraq onları yenidən yaratmaq mümkün olsun. Belə for- matlaşdırmanın əsas ideyası ondan ibarətdir ki, sənədin poliqrafik rəsmiləşdirilməsinin (sərlövhə, cədvəl, şəkil və s.) təsviri sənədin mətni ilə birgə proqram əmrləri şəklində saxlanır. Sənədin təsviri üçün xüsusi dildən, hipermətn sənədlərinin təsviri dili olan HTML (HyperText Markup Language) dilindən istifadə edilir. İnformasiya serveri ilə müştəri arasında qarşılıqlı fəaliyyət imkanlarını genişləndirmək üçün aiqoritmik dillərdən və ssenarilərin təsviri dillərindən istifadə edilir. Elektron biznes sferasında vacib tələblərdən biri tipik prosedurların (məsələn, sifariş blankmın doldurulmasının) icrası aiqoritmiərinin təsviri imkanının mövcudluğudur. Adətən informasiya serveri əvvəlcədən müvafiq dillərdə hazırlanmış proqram və ya ssenarilərin icrası üçün vasitələrə malik olur. Sənədlər informasiya serverində ya statik şəkildə (Diskdəki fayllar və ya verilənlər bazasındakı yazılar çoxluğu şəklində), ya da dinamik qaydada (Proqramlaşdırılmış aiqoritmiərə və sorğu parametrlərinə müvafiq qaydada yerbəyer edilə bilər) saxlana bilər. Elektron biznes sferası üçün xarakterik olan informasiya texnologiyalarını anlamaqdan ötrü verilənlərin elektron emalı sistemlərinin təkamülünü izləmək məqsədəuyğundur. 122 E L E K T R O N B I Z N E S VERİLƏNLƏRİN MƏNBƏLƏRİ VƏ İSTEHLAKÇILARI Mürəkkəb təşkilati idarəetmə sistemlərinin səmərəli İdarə edilməsi müasir avtomatlaşdırma vasitələrindən istifadə edilməsini tələb edir. Bu məsələnin uğurlu həlli yalnız o halda mümkündür ki, informasiyanın avtomatlaşdırılmış emalı sisteminin istifadəçilərinin hər bir kontingenti üçün onların tələblərinə cavab verən verilənlərin emalı mühiti yaradılmış olsun. İstənilən informasiya emalı sisteminin əsas məqsədi istifadəçilərin informaslon tələblərinin tam və vaxtında ödənməsindən ibarətdir. İstifadəçi öz tələbini özünə münasib dillərdən birində ifadə edir. Yalnız xırda təlimatları anlayan texniki vasitələr geniş tətbiq tapa bilmir. Buna görə də informasiya emalı sisteminin elə bir komponenti olmalıdır ki, istifadəçiyə münasib dillə qarşılıqlı fəaliyyəti təmin etsin. Bundan əlavə, verilənlərin emalı proseslərinin texnoloji təsvirinin də münasib dillə həyata keçirilməsi vasitələri olmalıdır. İnformasiya emalı sistemlərinin proqram təminatının tərkibi və funksiyalarının daha dərin dərk edilməsi üçün onların təkamülünün bir-neçə mərhələsini nəzərdən keçirmək məqsədəuyğundur. Birinci mərhələ informasiyanın avtomatlaşdırılmış işlənməsi sistemlərinin təşəkkül tapma dövrüdür ki, bu da EHM kodlarında və ya Assembler dilində tərtib edilən fərdi proqramlar üzrə hesablamaların aparılmasına EHM tətbiqi ilə xarakterizə olunur. Bu mərhələdə informasion xidmətin avtomatlaşdırılması üçün EHM tətbiqi özünü doğrultmadı. Çünki, proqram tərtibinə və ilkin informasiyanın daxil edilməsinə çəkilən əmək və maliyyə məsrəfləri avtomatlaşdırmadan əldə edilən qənaəti üstələyirdi. Bu 1 2 3 E L E K T R O N B I Z N E S mərhələnin vacibliyi onda idi ki, proqram tərtibi, ilkin informasiyanın daxil edilməsi, emalı və təqdim edilməsi məsrəflərinin azaldılması metodlarının İşlənib hazırlanması problemini bütün kəskinliyi ilə ortaya qoydu. İkinci mərhələdə əməliyyat sisteminin və müvafiq transiyatorlarla birgə yüksək səviyyəli proqramlaşdırma dillərinin yaradılması hesabına proqramlaşdırmaya sərf edilən əmək və maliyyə məsrəflərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılması mümkün oldu. Əməliyyat sisteminin təməlinə qoyulan ideya tez-tez rast gələn və özünü doğruldan priyomlar çoxluğunun seçilib ayrılmasından və onların tipik prosedurlar formasında təsvirindən ibarətdir. Müvafiq prosedurların sonrakı proqramlarda istifadə edilməsi yüksək ixtisaslı mütəxəssislər kollektivi tərəfindən həyata keçirilirdi. İxtiyari əməliyyat sistemi əmrlərin və parametrlərin insan üçün münasib olan formada daxil edilməsini, hesablayıcı sistemin resurslarının paylanmasının əlaqələndirilməsini təmin edən komponentlərə və aparaturanın diaqnostikası, müxtəlif daşıyıcılardan verilənlərin üzünün köçürülməsi, verilənlərin dəyişdirilməsi və bərpası və s. kimi standart funksiyaların icrasını təmin edən proqramlara malikdir. Əməliyyat sistemi vahid düşüncə ilə əlaqələndirilmiş müəyyən ardıcıllığa malik olan əməllərin təsviri vasitələrinə də malikdir. Bu ardıcıllıq, adətən, əmr faylı adlandırılır. İstənilən yüksək səviyyəli proqramlaşdırma dilinin təməlində tipik emal vahidlərinin, yəni operandların və emalın təməl konstruksiyalarının, daha doğrusu, operatorların təyin edilməsi ideyası dayanır. Tipik emal vahidləri dedikdə, verilən tipləri (məsələn, tam, həqiqi, sətri və s.) nəzərdə tutulur. Emalın təməl konstruksiyaları dedikdə, praktiki olaraq bütün 1 2 4 Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|