27
Malların təhlükəsizliyini və onların müəyyən edilmiş tələblərə uyğun olduğunu təsdiq edən sənəd -
sertifikasiya sistemi qaydalarına əsasən verilmiş sertifikat hesab edilir. Sertifikat bir nüsxədə verilir. O həmçinin
xarici sertifikatın tanınması barədə şəhadətnamə rolunu oynayır.
Bir qayda olaraq Azərbaycan ərazisinə gətirilən malların təhlükəsizlik tələblərinə uyğun olması zərurəti
və bunun təsdiqi olaraq malların sertifikatlaşdırılması xarici ticarət müqavilələri və sazişlərinin tərtibini nəzərdə
tutmalıdır.
Sertifikatlaşdırılması məcburi olan mallar sərbəst dövriyyə üçün buraxılış, təkrar idxal, gömrük nəzarəti
altında malların emalı (emal məhsullarının sərbəst dövriyyə üçün buraxılması üçün), gömrük ərazisindən
kənarda malların emalı (emal məhsullarının geri gətirilməsi üçün) gömrük rejimləri altında yerləşdirilmiş mallar
yalnız sertifikatlar gömrük orqanlarına təqdim edildikdən sonra buraxılır. Seçilmiş gömrük rejimindən asılı
olmayaraq aşağıdakı mallar sertifikatsız buraxılır:
1) xarici dövlətlərin təmsilçiliklərinin və beynəlxalq dövlətlərarası təşkilatlarının və onların
personallarının rəsmi istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuş mallar;
2) fiziki şəxslər tərəfindən gətirilən, istehsalat və kommersiya fəaliyyəti üçün nəzərdə tutulmamış
(müəyyən edilmiş hədlərdən artıq olan mallar istisna olmaqla) mallar.
Qanunvericilik, həmçinin, vahid miqdarda gətirilən və yalnız gətirən şəxsin istifadəsi üçün nəzərdə
tutulan malların sertifikat təqdim edilmədən buraxılmaq imkanını nəzərdə tutur.
Aşağıdakı hallarda mallar şərti olaraq buraxıla bilər:
a) mallar - sərbəst dövriyyə üçün buraxılış, təkrar idxal, gömrük nəzarəti altında emal və gömrük
ərazisindən kənarda emal rejimlərində bəyan edilmək üçün hazırlanır;
b) gömrük orqanına müəyyən öhdəliklə müraciət edildikdə (mallar özgəninkiləşdirilərkən müəyyən
edilmiş qaydada sertifikatlaşdırılmalıdır).
Gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı aşağıdakılar yoxlanılmalıdır:
- sertifikatdakı (surətindəki) imza və möhürlər;
- sertifikatı vermiş orqanın səlahiyyəti;
- gətirilən malın sertifikata uyğun olması;
- sertifikatın etibarlılıq müddəti;
- gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün digər məlumatlar.
Heyvandarlıq məhsullarının bütün növləri hər hansı nəqliyyat vasitəsi ilə idxal və ixrac olunduqda
məcburi baytarlıq nəzarətindən keçməlidir. Heyvanların, heyvandarlıq məhsullarının və yemlərin, hərbi
nəqliyyat vasitələrinin dövlət sərhədindən buraxılmasına, yalnız sərhəd baytarlıq nəzarət məntəqələri təşkil
edilmiş yerlərdə yol verilir.
Bütün nəqliyyat və göndəriş növləri ilə, o cümlədən əl yükləri daxil olmaqla keçirilən: bütün növ
heyvan və quşlar (heyvanların rüşeym və spermaları, mayalanmış kürü də daxil olmaqla); heyvan mənşəli
məhsullar (ət və ət məhsulları, süd və süd məhsulları, balıq, yumurtalar, arıçılıq məhsulları); heyvan mənşəli
xammal (dəri, yun, xəz, tük, lələk, qan, sümük və digər məhsullar); heyvanlar üçün yemlər; baytarlıq
preparatları, bioloji materiallar və heyvan mənşəli kolleksiya əşyaları dövlət sərhəd baytarlıq nəzarətindən
keçməlidir. Sərhəd nəzarət-baytarlıq məntəqələri baytarlıq sertifikatı və baytarlıq şəhadətnamələri verirlər,
həmçinin malların sərhəddən idxal, ixrac və tranziti üçün digər sənədlər rəsmiləşdirilir. Son zamanlar “quş
qripi” xəstəliyinin yayılması bu tədbirlərin vacibliyini ikiqat artırır.
Bu funksiyaların yerinə yetirilməsi üçün sərhəd baytarlıq nəzarəti orqanlarına aşağıdakı hüquqlar verilir:
- xarici dövlətlərdən daxil olan və sərhəddən kənara çıxarılan nəzarətə cəlb edilməli olan yüklərə baxış
keçirmək və onların daşınılmasına davam edilməsinin mümkünlüyü və şərtləri barədə qərar qəbul etmək;
- nəzarətə cəlb edilməli olan yüklərin tədarükü, saxlanılması, emalı və daşınması ilə məşğul olan dəniz
və çay limanlarının, aeroportların, dəmir yol stansiyalarının, poçtamtların, müəssisələrin ərazisinə maneəsiz
girmək;
- gömrükxana, dəniz və çay limanları
(körpüləri), aeroport, dəmiryol stansiyaları və i.a. müəssisələrin rəhbərliyindən gətirilən, saxlanılan və
göndərilən heyvan mənşəli yüklər barədə məlumatlar və müvafiq sənədlər almaq;
- Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin müvafiq icazəsi olmadan Azərbaycan ərazisinə gətirilən, nəzarətə cəlb
edilməli olan yüklərin boşaldılmasını, bu yüklərin yüklənməsini və tranzitini, onların göndərilməsinin baytarlıq
şərtlərinin pozulduğu təqdirdə saxlamaq və ya qadağan etmək;
- nəzarətə cəlb edilməli olan yüklərin daşınması zamanı aşkar edilmiş pozuntuların aradan qaldırılması
üçün icrası məcburi olan göstərişlər vermək;
- müayinə və laboratoriya ekspertizası məqsədi ilə prob və nümunələr götürmək.
Azərbaycanın gömrük sərhədindən bitkilər keçirilərkən, xarici ölkələrdən karantin və digər
zərərvericilərin, həmçinin, bitki xəstəliklərinin daxil olmasının qarşısını almaq məqsədi ilə dövlət nəzarəti təşkil
edilir.
28
Karantin xidmətinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır:
- xarici ölkələrdən gətirilən bitki mənşəli məhsulların, o cümlədən baqaj, poçt göndərişləri və
sərnişinlərin əl yükü ilə daxil olan digər materialların karantin müayinəsi və laboratoriya ekspertizasının
aparılması;
- digər ölkələrdən gələn bitki mənşəli məhsulların və digər materialların, həmçinin nəqliyyat
vasitələrinin sağlamlaşdırılması və karantin zərərsizləşdirilməsinin təşkil edilməsi;
- ixrac edilən bitki mənşəli məhsullar və digər materiallara karantin baxışının keçirilməsi.
Karantin xidməti orqanlarına verilən hüquqlar, baytarlıq xidməti orqanlarına verilən hüquqlarla əsasən
uyğun gəlir.
Karantin nəzarətinə cəlb edilən mallar aşağıdakılardır:
1) kənd təsərrüfatı, meşə və dekorativ bitkilərin toxumları, əkin materialları və onların hissələri
(çubuqlar, soğanaqlar, köklər, gül kəsimləri, dibçəkdə güllər və s.);
2) təzə meyvə, tərəvəz və giləmeyvələr;
3) ərzaq, məqsədli furaj və texniki taxıl, maya, jmıx, pambıq, kətan və digər lifli-toxuma bitkilərinin lifi,
dərman-bitki xammalı, dəri xammalı və yun;
4) düyü, hər növ qoz, araxis, un, yarma, dənəvər kofe və kakao, qurudulmuş meyvə və tərəvəz, xam
tütün, yeyinti xarakterli ətriyyat və ədviyyatlar;
5) canlı göbələk, bakteriya, virus və törədiciləri;
6) həşərat, toxum, herbari kolleksiyaları;
7) tara, oduncaq, bitki mənşəli ayrı-ayrı sənaye malları, qablaşdırma materialları və məmulatlar;
8) monolitlər və əkin (torpaq) süxurları nümunələri;
9) furaj (quru ot, saman, kombinə edilmiş yem və s.), həmçinin heyvanlar keçirilərkən təmizlik üçün
altlıq (salma, toxuma və s.);
10) gömrük nəzarətinə cəlb edilməli yükləri daşıyan və xaricdən gələn nəqliyyat vasitələri;
11) bitki mənşəli idxal məhsullarının saxlanıldığı anbarlar.
Karantin nəzarətinə cəlb edilən malların ixracı yerli karantin müfəttişliyi tərəfindən verilən fitosanitar
sertifikatların müşayiəti ilə aparılır.
Karantin nəzarətinə cəlb edilən malların idxalı üçün əsas olaraq aşağıdakı sənədlər tələb olunur:
- idxal karantin icazəsi;
- ixrac ölkəsinin karantin üzrə dövlət orqanlarının verdiyi fitosanitar sertifikatı.
İdxal məntəqələrində bitki karantin üzrə dövlət müfəttişlərinin fiosanitar müayinəsindən sonra müəyyən
olunmuş qaydada rəsmiləşdirilmiş sertifikat verilir.
6.1. Barəsində gömrük rəsmiləşdirilməsi
bitməmiş mal və nəqliyyat vasitələrindən
istifadə edilməsi və üzərində sərəncam
verilməsi
Gömrük qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olunmaqla, gömrük rəsmiləşdirilməsi
tamamlanmamış mal və nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilməsi və onların üzərində sərəncam verilməsi
qadağan edilir.
Gömrük Məcəlləsinin 132-ci maddəsinə görə, gömrük orqanlarının icazəsi ilə belə mallar və nəqliyyat
vasitələri ilə gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün zəruri olan yük əməliyyatları və başqa əməliyyatlar aparıla bilər.
Bu qadağanın yerinə yetirilməsi üçün gömrük rəsmiləşdirilməsi mərhələsində, bir qayda olaraq,
yüklərin daşınması bağlı nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilməklə həyata keçirilir. Ağırçəkili, irihəcmli mallar,
həmçinin qum, çınqıl və s. açıq nəqliyyat vasitələrində (məsələn, dəmiryol platformalarında) daşına bilər.
Bu halda belə malların dəyişdirilməsinə yol verməmək üçün gömrük orqanları bütün tədbirləri
görməlidirlər (yol-nəqliyyat sənədlərində müfəssəl məlumat olmalı, mallara tanınma nişanları və digər
eyniləşdirilmə vasitələri vurulmalıdır).
Barəsində gömrük rəsmiləşdirilməsi tamamlanmış mal və nəqliyyat vasitələrindən istifadə olunması və
onlar üzərində sərəncam verilməsi üzrə şərtlər müəyyən edilməsi və məhdudiyyətlər qoyulması hüququ Dövlət
Gömrük Komitəsinə məxsusdur.
6.2. Gömrük
rəsmiləşdirilməsinin