Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MülKİyyət münasibətləri ərzində yaranmasını tə’min edən yÜKSƏK templə aparılması ilə xaraKterizə olunur.
- §7. Azərbaycanda özəlləşdirmənin xüsusiyyətləri
MülKİyyət münasibətləri ərzində yaranmasını tə’min edən yÜKSƏK templə aparılması ilə xaraKterizə olunur. BeləlİKİə, özəlləşdirmə metodları ayrı-ayrı öİKƏlər üçün müxtəlif olsa da məqsəd eynidir - müİKİyyətin tez bir zamanda xüsusi əllərə verilməsi və sərbəst rəqabət prinsipləri əsasında öz-özünü tənzimləyən bazar iqtisadiyyatı mühitinin yaradılmasıdır.
Bazar iqtisadiyyatı öİKƏlərində özəlləşdirmə artıq bərqərar olmuş bazar münasibətlərinin və xüsusi
müİKİyyətin fəaliyyət mexanizminin mövcud olduğu bir şəraitdə həyata Keçirildiyinə görə mühüm siyasi və sosial dəyişİKİİKİərlə müşayiət olunmur. Keçmiş sosialist öİKƏlərində, o cümlədən Azərbaycanda, özəlləşdirməyə iqtisadiyyatda bazar mexanizminin, xüsusi müİKİyyətin fəaliyyət göstərməsi üçün hüquqi qanunların və iqtisadi əsaslarının hələ tam olmadığı bir dövrdə başlanmışdır. Onu da qeyd etməK lazımdır Kİ, Azərbaycanda 1990-1993-cü illər ərzində baş verən mə'lum siyasi və sosial hadisələr hələ Kütləvi özəlləşdirməyə qədər bir çox ciddi nəticələrə gətirib çıxartmışdır. Buna iqtisadiyyatın böhran vəziyyətə düşməsi, ciddi nəzərə çarpan əmlaK və sosial bərabərsizlİK, Ö İ KƏ əhalisinin • çox varlı və çox Kasıb hissələrə bölünməsi aiddir. Azərbaycan üçün özəlləşdirmənin əsas xüsusiyyətlərindən biri də onun
siyasi suverenliyinin möhKəmlən- dirilməsi, iqtisadi müstəqilliyə nail olması və respublİKanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi ilə bağlı xalq üçün taleyÜKİü problemlərin həll edilməsi və paralel olaraq həyata Keçirilməsidir. Azərbaycan Keçmiş sosialist dövlətləri içərisində özəlləşdirməyə gec başlayan respublİKalardan biridir. Əlbəttə, gecİKdirilmiş özəlləşdirmə bütövlÜKdə neqativ haldır. LaKİn Azərbaycanda gec başlanmış özəlləşdirmənin müsbət cəhətləri də vardır. Özəlləşdirməyə gec başlanılması artıq bu yolu Keçmiş və KeçməKdə olan digər öİKƏİərin təcrübəsini öyrənməyə və onların buraxdığı səhvləri təKrarlamamaq imKanı vermişdir. Hal-hazırda özəlləşdirmə onun əwəİKİ variantlarına nisbətən daha az və sosial xərclərlə aparılır. Keçmiş SSRİ-nin tərKİbinə daxil olan respublİKalar arasında
özəlləşdirmənin inqilabi sıçrayış yolu ilə deyil, təKamül yolu ilə, mərhələ-mərhələ aparılması; özəlləşdirməyə
müəssisələrin özəlləşdirilməsindən başlanılması; özəlləşdirmənin pulsuz və satış
Azərbaycanda özəlləşdirmənin xüsusiyyətləri modeli əsasında aparılması, onlardan müİKİyyətin əhali arasında pulsuz bölüşdürülməsinə, yə'ni çeK özəlləşdirilməsinə üstünlÜK verilməsi; özəlləşdirmənin qeyri-istehsal sahələrində daha yÜKSƏK templə aparılması və s. Özəlləşdirmə proqramını yerinə yetirərKən hər bir hÖKumət öz qarşısında minimum İKİ məqsədi qoyur: özəlləşdirmə bir tərəfdən iqtisadi münasibətlərin, onun əsası olan müİKİyyət münasibətlərinin yeniləşməsi, çoxnövlü müİKİyyət formalarının yaranması, idarəetmə sisteminin əsaslı surətdə dəyişdirilməsi, digər tərəfdən isə bazar münasibətlərinə Keçid
şəraitində iqtisadiyyatın tənəzzül vəziyyətindən çıxarılması, inflyasiyanın qarşısının alınması məqsədini güdür. Azərbaycanda da özəlləşdirmə bu vəzifələrin həyata Keçirilməsinə yönəldilmişdir. Azərbaycanda özəlləşdirmənin başlıca məqsədləri aşağıdaKilar- dır:
-
əsasında öz-özünü tənzimləyən bazar iqtisadiyyatı mühitinin yaradılması; -
xalq təsərrüfatı struKturunun bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olaraq yenidən qurulması; -
edilməsi; -
milli iqtisadiyyata investisiyaların, o cümlədən xarici investisiyaların cəlb edilməsi; -
həyat səviyyəsinin və sosial
vəziyyətinin yaxşılaşdırılması. İnzibati-amirlİK sistemindən iqtisadi əsasını
bazar münasibətlərinin təşKİl etdiyi demoKratİK dövlət quruculuğuna Keçidin təKa- mül yolu Azərbaycanda iqtisadi islahatların ÜK
mərhələsi Kİmi özəlləşdirməni müəyyən etmişdir. Özəlləşdirmə Kİmi çətin, cəmiyyət üzvlərinin bütün təbəqələrinin mənafeyi ilə bağlı olan prosesin müvəffəqiyyətlə həyata Keçirilməsi müvafiq təşKİlati-idarəet- mə tədbirlərinin vaxtında görülməsindən bilavasitə asılıdır. Keçən dövr ərzində bu istiqamətdə artıq müəyyən işlər görülmüş, 1992- ci ildən Dövlət ƏmlaK Komitəsi yaradılmışdır. Özəlləşdirmənin strategiya və taKtİKasının müəyyən edilməsi həmin dövlət struK- turuna həvalə edilmişdir. 1993-cü ilin yanvarında «Azərbaycan RespublİKasında dövlət müİKİyyətinin özəlləşdirilməsi haqqında» qanunun qəbul edilməsi ilə respublİKada formal olaraq dövlət müİKİyyətinin özəlləşdirilməsinə başlanmışdır. Real özəlləşdirmə isə ləng templə aparılır və əsasən ticarət və xidmət sahələrini əhatə edirdi. 1995-ci ilin OKtyabrında Azərbaycan Respub- lİKasının Qanununa uyğun olaraq «Azərbaycan RespublİKasında 117 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|