Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nobel mükafatı Sizin həyatınızı necə dəyişdi
- Mənim bəxtim onda gətirdi ki, yapon sənayeçiləri arasında ağıllı adamlar mənim üçün əla institut-Fundamental kimya institutu
- Digər ölkələrə hansı səyahətiniz və hansı xarici alimlərlə görüşünüz Sizə təsir etdi
- Siz kimyaçı olmayanlarla kimyanın Sizin məşğul olduğunuz sahəsi, ümumiyyətcə elm haqqında tez-tez danışmağa cəhd edirsinizmi
- Yaponiyada fundamental elm necə qarşılanır O, kifayət qədər maliyələşdirilirmi
- Yaponiyada kimyanın şöhrəti necədir
- İstedadlı tədqiqatçıları aşkar etmək üçün 52 ELM DÜNYASI
- Öz məqalələrini yaxşı jurnallarda çap etdirmək və öz işinin tanınmasını istəyən, ingiliscə danışa bilməyən alimlərin çətinlikləri
- Təbiət və humanitar elmlər arasında fərq Sizin fikrinizcə necədir
- Təhsildə nə etmək lazımdır ki, növbəti yüzilliyin hücumuna hazır olaq
- Sizi kimyadan başqa nə maraqlandırır və nə ilə məşğul olursunuz
həsr olunmuş birinci məqalələr kimi qəbul olunan məqalələr mənim diqqətimi cəlb etdi.Çünki bu məqalələrdə deyilirdi ki, kimyəvi reaksiyanın istiqaməti müəyyən molekulyar orbitalların fazası (“Simmetriyası”) ilə müəyyən olunur. Hələ 1964- cü ildə mən başa düşdüm ki, bəzi kimyəvi reaksiyaların mexanizmi müəyyən molekulyar orbitalları ilə korrelyasiya olunur (molekulyar orbitalların kimyəvi reaksiyalarda rolu haqqında mən hələ 1952-ci ildə bilirdim). Bizim ümumi talehimiz belə yarandı: bir istiqamətin inkişafında maraqlı olmaq. O, iki postdoku qəbul etdi və indi onlar yaxşı professorlardırlar və Yaponiyada işləyirlər. Nobel mükafatı Sizin həyatınızı necə dəyişdi? Yaponiyada Nobel laureatları olduqca azdır. Mən kimya üzrə Nobel mükafatını alan ilk kimyaçı olduğumdan mətbuat üçün “bəxtəvər” ola bilərdim. Həm də Yukava mən mükafat almazdan bir az əvvəl vəfat etmişdi, Esaki isə o vaxt Yaponiyada yaşamırdı. Heç demək lazım deyil ki, bu, mənim elmi və pedaqoji fəaliyyətimi poza bilərdi. Lakin, xoşbəxtlikdən və ya bədbəxtlikdən onda mənim yaş həddim çatdığından Kiot universitetindən istefa vaxtım gəldi: bu qayda müstəsnasız olaraq bütün professorlara aiddir. Mən 39 il dərs dediyim yerimi mükafat aldıqdan bir il sonra tərk etdim.
Bu böyük mükafat mənim şəxsi həyatımı xüsusi dəyişmədi. Hər gün mən öz evimdən instituta piyada gedirəm, yenə də həmin kostyumlarda, evə qayıtdıqda isə şam edirəm və arvadımla bir butulka pivə içirəm. Digər ölkələrə hansı səyahətiniz və hansı xarici alimlərlə görüşünüz Sizə təsir etdi? 1963-cü ildən indiyə qədər mən 25-dən çox ölkədə olmuşam və çoxlu iclaslarda olmuşam və çox yerlərdə mühazirə oxumuşam. Məsələn, 1973-cü ildə mən 13 ölkədə və 18 universitetdə olmuşam, 55 gün ABŞ-da olduqda isə 20 seminar və mühazirə aparmışam. Demək olar ki, müəyyən etmək olmaz ki, hansı səfərim daha çox təsir etmişdir. Onların hamısı məndə böyük təəssürat oyatmışdır, axı, mənim təhsilim zamanı heç vaxt xaricə uzun müddətə getməmişdim.
Mən kimyaçı olmayanlarla və ya alim olmayanlarla mənim peşə işim haqqında danışmağa xüsusi can atmıram. Səbəb odur ki, mənim kimya sahəm peşəkar olmayanlara yaramır, eyni zamanda ona vaxt sərf etmək heyifdir. Doğrudur, çox vaxt kimya və ya bütövlükdə elm haqqında mühazirə oxumaq üçün çoxlu sayda xahişlərdən imtina etmək çətin olur. Bacardığım qədər bu xahişləri təmin etməyə çalışıram. Yaponiyada fundamental elm necə qarşılanır? O, kifayət qədər maliyələşdirilirmi? Bütün dünyanın məlum olduğu kimi, XX yüz illiyin başlanğıcından Yaponiya elmi nailiyyətləri ixrac etmək yolu ilə Qərb ölkələrini ötüb keçməyə cəhd edirdi. Amma indi fundamental tədqiqatlara dəstəyin əhəmiyyəti başa düşülür. Belə başa düşmənin bir nümunəsi bizim Fundamental kimya institutunun yaradılmasıdır. Fundamental elmlərin bizdə maliyə dəstəyi hələ də Birləşmiş Ştatlarda olduğundan xeyli azdır. Amma o, tədricən artır.
Bu şöhrət digər ölkələrdə olduğundan kəskin fərqlənmir. Əksər məktəblilər üçün kimya və fizika həvəssiz öyrənilən predmetə çevrilir. Belə meylin kökü mənim fikrimcə insanın təbiətindədir. İnsan insttinktiv olaraq nəhəng və müəyyən sərhədlərə malik olmayan biliklər massivini (“paketi”) görmək istəmir: axı o, təbii insan qabiliyyətlərindən kənara çıxa bilər. Lakin kimyanın və ya digər fundamental elmin sərhədlərini açmaq üçün yalnız tələbələrin az bir hissəsi, ürəkdən elmi sevənlər tələb olunur. Geniş kütlə isə elm və texnalogiyanın nəticələrini istifadə edə bilər, amma onun onların yaradılmasında iştirakı vacib deyil.
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 nə təklif edirsiniz? Uğurların qiymətləndirilməsi elmi siyasətin həmişə çətin məsələsidir. Çox vaxt olur ki, əksər alimlərin həqiqətən orjinal işlərinə fikir verilmir. İstinad indeksi, şübhəsizdir ki, tədqiqatın qiyməti haqqında fikir söyləməyə imkan verən göstəricilərdən biridir, amma o çox vaxt bir anlıq dəbə çevrilmişdir. İstinadların sayı elm sahəsindən güclü olaraq asılıdır.
Bizim dövrümüzdə məqalələrin müəlliflərini maraqlandıran məqamlardan biri jurnalın tirajidır. Qeyri-ingilis dilli jurnallar (hətta digər avropa dillərində çıxan) beynəlxalq elmi ictimaiyyət tərəfindən diqqətlə istifadə olunmur. Odur ki, qeyri-ingilis dilli mənim kimi alimlərin əlverişli olmayan vəziyyətləri aydındır. Adətən əlavə güc tələb olunur ki, öz işinin beynəlxalq tanınmasına nail olasan. Aydındır ki, bu, ciddi çətinlikdir. Bunu müxtəlif növ kontaklarla aradan qaldırmaq olar.
Təbiət və humanitar elmlər arasında fərq Sizin fikrinizcə necədir? Humanitar, sosial və təbiət elmləri arasındakı fərq getdikcə azalır. Bu, həm inkişafın, həm də tələbin nəticəsidir. Birinci səbəb aydındır. Fiziologiya və tibbdə inkişaf psixologiyada və insanın əqli fəaliyyəti haqqında elmdə yeni üsullarla korrelyasiya olunur. Riyaziyyat və statistikanın hesablama üsullarında inkişaf iqtisadiyyata, sosiologiyaya və siyasətə təsir edir. Fiziki-kimyəvi elmlər arxeologiyanın inkişafına səbəb olur. Belə çoxlu misallar göstərmək olar. İkinci səbəb daha əhəmiyyətlidir. O, elm və texnologiyanın özü-özünü sürətləndirmək xarakterinin nəticəsidir ki, son vaxtlar xüsusilə hiss olunur. Elm yeni texnalogiya verir, nəticədə yeni texnologiya elmdə inkişafa kömək edir. Bu prosesə insanın anadangəlmə cəhdi qatılır. Elm və texnologiyanın belə qarşılıqlı sürətlənməsi insanların həyatına rahatlıq və komfort gətirdi. Digər tərəfdən nəzarətsiz inkişaf ciddi problemlərin səbəbi oldu. Yerdə təbiət və ətraf mühit ciddi dəyişmişdir və sivilizasiyanın nemətlərinin paylanmasında dəhşətli bərabərsizlik yaranmışdır. Daimi inkişaf və artım həvəsinə nəzarət yolu ilə bu vəziyyətə təsir etmək üçün lazımi ilkin şərt təbiət, sosial və humanitar elmlərin qarşılıqlı fəaliyyətidir.
Növbəti yüzillikdə yaşayacaq nəsil qarşısına məqsəd qoymalıdır ki, hazırda Yerin olduğu şərait yaxşılaşsın. Bunun üçün onlar elmin səviyyəsini xeyli yüksəltməlidirlər və onu vəziyyəti düzəltmək üçün istifadə etməlidirlər. Eyni zamanda onlar dözümlülüyə və özünü məhdudlaşdırmada ağılların razılaşmasına kömək etməlidirlər. Bütün bu məqsədlər yalnız lazımi təhsilin köməyi ilə əldə oluna bilər. Gələcəkdə təhsilin əhəmiyyəti böyükdür və zaman gözləmir.
Mən kimyaçı-eksperimentator kimi başladım, üzvi kimya ilə çox maraqlandım və müəyyən müddət kimya maşınqayırması ilə məşğul oldum. Beləliklə, sənaye mənim üçün əhəmiyyətsiz deyil. Digər tərəfdən, bir dəfə gənclikdə mən fizika ilə, xüsusi nəzəri fizika ilə məşğul olarkən zövq aldım. Orta məktəbdə oxuyarkən mənim sevimli fənlərim biologiya və ədəbiyyat idi. Deməli, mənim maraqlarımın sahələri genişdir. Professor Fukui 1962-ci ildə Yaponiya Akademiyasının medalını almışdır, 1981-ci ildə ABŞ-ın Milli Elmlər Akademiyasının xarici üzvü, 1989-cu ildə London kral cəmiyyətinin xarici üzvü seçilmişdir. Fukui 1998-ci ilin yanvarın 9- da vəfat etmişdir. 53 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|