Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəhmət olmasa məktəb illərinizdən və ilk müəllimlərinizdən danışın. Məktəb və müəllimlər sizə necə təsir etdilər Sizin kimyaya
- Təhsil gələcək alimin fəaliyyətini hansı dərəcədə müəyyən edir Təhsil prosesdir və bu prosesdə bir adam
- Aydındır ki, müəllim bu ətraf təbiətin bir hissəsi olmalıdır. Bu kontekstdə müəllimin rolu olduqca əhəmiyyətlidir. Və əlavə, gözəl
- Bu professor kim idi və Siz öz təd qi - qatlarınızın predmetini necə seçdiniz
- Sizin təhsiliniz üçün mühəndis mühiti ən yaxşı idimi
- Son nəticədə Siz öz şəxsi tələbələrinizi necə seçirdiniz
- Gələcək hesablama kimyasını necə görürsünüz
- Xahiş edirəm Roald Hofman ilə münasibətinizdən danışasınız.
Yaponiyada olarkən Fukui ilə görüşmüş, ondan müsahibə alması üçün razılaşmışdır. O, Budapeştdən sualları göndərmiş və görüşərkən hazır cavabları almışdır. Yenidən görüşərkən də Xarqittai əlavə suallar vermiş və onlara da cavablar almışdır. Bu müsahibədən maraqlı məqamları oxuculara təqdim etməyi vacib sayırıq.
Mən orta məktəbdə oxuyarkən təbiətin möcüzələri məndə maraq oyatdı. Mən dərsdənkənar məşğələlərlə maraqlandım, biologiya dərnəyinin üzvü idi. Mənim marağım Jan Anri Fabrin “Entamoloji xatirələr”-ini (“Souvenirs entomologiques”) oxumağa sövq etdi. O vaxt bədii ədəbiyyat məni çox cəlb edirdi, xüsusən də dahi yapon yazıçısı Soseki Nasuminin əsərləri. Bütün bu təəssüratlar şübhəsizdir ki, mənim sonrakı həyatım üçün seçimimə təsir etmişdir. Mənim təbiətə sevgim hələ ibtidai məktəbdə qoyulmuşdu və erkən uşaqlıq yaşlarında. Bundan başqa sonralar məktəbin yuxarı siniflərində elmin fəlsəfəsi haqqında trilogiyası ilə Jül Anri Puankare təsir etmişdi. Məhz nə üçün kimyanı seçməyimin səbəbini izah etmək asan deyil. Çünki, məktəbdə kimya heç vaxt mənim sevdiyim fənn olmayıb. Əslində mənim hörmət etdiyim Fabrin kimyada dahi olması necəsə mənim şüuruma təsir etmişdi. Kimyada mənim üçün çətin o idi ki, mənə elə gəlirdi ki, onu əzbərləmək üçün yaxşı yaddaş lazımdır. Mən kimyada daha çox məntiqin olmasına üstünlük verərdim. Kioto universitetinin bir professoru o vaxtdakı kimyada gizli məntiqin olması haqqında ehtimal söyləmişdi və mən nəhayətdə onun fikri ilə razılaşdım. Təhsil gələcək alimin fəaliyyətini hansı dərəcədə müəyyən edir? Təhsil prosesdir və bu prosesdə bir adam digərinə hər ikisinin intellekti vasitəsi ilə təsir edir, həm də hələ də bu prosesin mexanizmi aydın deyil. Odur ki, aktiv alim tərbiyə etmək üçün ideal təhsil necə olmalıdır sualına cavab vemək fövqəladə çətindir. Hətta müasir təhsildə əldə oluna bilən yardımçı və ya əlavə vasitələrin istifadəsi şəraitində də məktəblinin və ya tələbənin onu əhatə edən təbiət ilə birbaşa əlaqəsi mənim fikrimcə mütləq vacibdir. Aydındır ki, müəllim bu ətraf təbiətin bir hissəsi olmalıdır. Bu kontekstdə müəllimin rolu olduqca əhəmiyyətlidir. Və əlavə, gözəl və ülvi təzahürləri qiymətləndirmək bacarığı şagirdləri təbiətdə mövcud olan müraciət etməyə sövq edir. Hətta kasıb məktəblərdə yaxşı müəllim və səmərəli tədris metodikası istedadlı uşaqlara yüksək səviyyədə təhsil üçün onları hazırlamağa təsir edə bilər. Sizi nəzəri işi eksperimental işdən üstün tutmağa nə həvəsləndirdi? Mən kimyaçı-eksperimentator kimi başladım və eksperimental kimyaya aid 100-dən çox məqalə yazdım və 1944-cü ildə mənə ümummilli mükafat verildi. Hə, indi də mən təkcə nəzəri məqalələri yox, eksperimental işlər üzrə məqalələr də oxuyuram. Mən Kioto universitetində elmi işlərə rəhbərlik edərkən bəzi tələbə diplomçularıma təklif etdim ki, eksperimental işlərlə məşğul olsunlar. Çünki hətta nəzəriyyəyə daha çox marağı olan tələbələrə də kimyəvi hadisələrin bütün mürəkkəbliklərini hiss etmək vacibdir. Karbohidrogenlər kimyası ilə mən təsadüfən tanış oldum. Mənim diplom işim “Parafin karbohidrogenlərinin reaksiyaları” idi. Universiteti bitirdikdən birinci bir neçə il müddətində mən olefin karbohidrogenlərinin kimyəvi çevrilmələri üzərində işlədim. Və nəhayət, mənim ilk nəzəri məqaləm aromatik karbohidrogenlərə həsr olundu. Bütün növ karbohidrogenlər nümayişdə olduğu kimi. Ən əhəmiyyətli cəhət o idi ki, o vaxta qədər mən sərbəst olaraq kvant kimyasını öyrəndim. Mənim üçün tam təbii idi ki, kafi interpretasiya verilməmiş reaksiyaların mexanizmlərini izah etmək üçün kvant nəzəriyyəsini istifadə etməyə cəhd göstərəm. Aromatik karbohidrogenlər sadəcə material idi. Bu, 1952-cildə olmuşdu. Bundan sonra mən eksperimental işlərlə yox, daha çox nəzəri işlərlə maraqlandım. Kioto universitetinə daxil olduğum
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 andan kvant mexanikası ilə məşğul olmağımın səbəbi bir tərəfdən instinktiv maraq, bir qədər də bir professorun söylədiyi ehtimal idi.
Mənim tədqiqatlarımın birinci mövzusunun seçimi demək olar ki, mən kimyaçı olmaq qərarına gəldiyim andan müəyyən olmuşdur.Tətbiqi kimya professoru Qenisu Kit dediyi ehtimallardan həyəcanlanaraq mən onun laboratoriyasına keçdim. O, ehtimal edirdi ki, o vaxt olduqca emprik xarakterə malik olan kimya gələcəkdə məntiqi elmlərdən biri olacaqdır. Mövzu kimi mənə karbohidrogenlər kimyasını təklif etdilər. Onların kimyəvi reaksiyaları məni olduqca cəlb etdi, çox güman ki, instinktiv olaraq. O vaxt karbohidrogenlərin unikal kimyəvi davranışları nəzəri olaraq kifayət qədər interpretasiya olunmamışdı. Belə ki, mənim seçimimdə ilk olaraq tədqiqat predmetinin seçimi hadisələr və intuisiyanın kombinasiyalarının nəticəsi idi. Sonra hər şey öz növbəsində getdi. Sizin təhsiliniz üçün mühəndis mühiti ən yaxşı idimi? Yapon universitetlərində kifayət qədər qeyri- adi sistem var. Hər bir dövlət universitetində mühəndis fakültələri təbiət elmləri fakültələrindən çoxdur. Hələ Meydzi erasının başlanğıcında uzun müddət ərzində böyük mühəndis məktəbləri sistemi yaponiya üçün təəccüblü şəkildə xarakterik idi. Və Kioto universitetində mühəndis fakültəsində 6 kimya kafedrası, təbiət elmləri fakültəsində isə yalnız bir kimya kafedrası var idi. Doğrudur, 1938-1941-ci illərdə mən tələbə olarkən mühəndis fakültəsində sənaye kimyası kafedrası yeganə kimya kafedrası idi. Ümumiyyətcə, fundamental kimya üzrə “təmiz” kimyaçılarda olduğu kimi mühazirələrə gedirdik. Aydındır ki, fundamental kimyanı öyrənən tələbələrin fizika və riyaziyyat üzrə mühazirələrə qulaq asmaq imkanı tətbiqi kimya ilə məşğul olan tələbələrə nəzərən daha çox idi. Mən düşünürəm ki, belə unikal universitet təhsili sistemi inkişaf yoluna gec başlamış millətin əlamətidir. Bu sistemin qüsurlarını öz-özümə öyrənməklə aradan qaldırmalı oldum. Mən kimya maşınqayırması kafedrasını yox, sənaye kimyası kafedrasını seçdim. Tətbiqi kimyanı seçməyimin səbəbi çox sadədir: mən professor Kitanın məsləhətinə qulaq asdım. Professor Kita atamın dayısı və atam Tokio kollecində oxuyarkən onun zəmanətçisi idi. Atam ona dedikdə ki, fizika və riyaziyyat mənə kimyaya nisbətən daha xoş gəlir, o, demişdi ki, yaxşı olar ki, o, mənim fakültəmdə oxusun. Uyğun olaraq, mən heç düşünmədim ki, tətbiqi elm öyrənməklə hansı mənfəəti qazana bilərəm. Faktiki olaraq professor Kita tələbələri daha çox fundamental elmləri öyrənməyə həvəsləndirirdi. Son nəticədə Siz öz şəxsi tələbələrinizi necə seçirdiniz? İllər keçdikcə bir çox tələbələr və əməkdaşlar bizim qrupa birləşdilər. Onların hamısı bizim işimizdə iştirak etmək istəyirdi. Tədqiqat mövzularını seçərkən mən imkan daxilində onların istəklərini diqqətə alırdım. Gələcək hesablama kimyasını necə görürsünüz? İnkar etmək olmaz ki, fiziki ölçmələr üçün aparatların gözlənilməz inkişafı ilə əlaqədar olaraq kimyanın xarakteri dəyişmişdir, o cümlədən nəzəri kimya sahəsində. Xüsusi halda sürətli fəaliyyət göstərən kompüterlərin istifadəsi ilə kvantomexaniki hesablamaların xarakteri də dəyişmişdir. Amma bir sıra hesablama problemləri mövcuddur ki, onların həlli olduqca böyük maşın vaxtı tələb etdiyindən praktiki olaraq onları həll etmək mümkün deyil. Kimyanın mürəkkəbliyi fasiləsiz olaraq artır. Məntiqi nəticənin köməyi ilə əldə oluna bilənlərdən çox olan mürəkkəblik kimyanın xarakterik əlamətləridir. Xahiş edirəm Roald Hofman ilə münasibətinizdən danışasınız. İlk dəfə olaraq mən Roald ilə 1964-cü ildə Floridada elmi simpoziumda görüşdüm. Onda o, gənc alim idi. O, molekulların nəzəri hesab - lanmasının yeni üsuluna həsr olunmuş doktorluq dissertasiyasına görə nəzəriyyəçi kimi yaxşı tanınmışdı.Bundan az sonra müəllifi o və R.B. Vudvord olan və tarixə düşmüş məqalələr çap olundu. Bu məqalələr 1965-ci ildə JACS-da çap olunmuşdu. Sonralar Vudvord Hofman qaydasına
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|