DöVLƏt büDCƏSİ
Yüklə 1,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
_______Milli Kitabxana_______ 157 İnvestisiya fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi vahid iqtisadi, elmi-texniki və sosial siyasət yeridilməsi məqsədi ilə həyata keçirilir və Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişaf proqramında nəzərdə tutulmuş həcmlərdə dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilir. Büdcənin sosial yönümlü olması onun investisiya yönümlülüyünü bir qədər arxa plana salmışdır. Lakin, 2003-cü ilin dövlət büdcəsinin xərclərində dövlət investisiya xərclərinin 434,4 mlrd.manat, 2004-cü ildə 474,4 mlrd.AZM səviyyədə icra olunması büdcə xərclərinin investisiya yönümlülüyünü artması ilə müşahidə olunur. (Dövlət) İnvestisiya üzrə 2004-cü ilin xərcləri, 1996-cı ilə nisbətən 7 dəfə arıtmışdır (ilk dəfə dövlət investisiya xərcləri maddəsi 1996-cı ilin dövlət büdcəsinin xərcləri hissəsində öz əksini tapmışdır). “Büdcə sistemi haqqında” qanuna 13 may 2003-cü ildə edilmiş əlavə və dəyişikliklərə əsasən dövlət büdcəsinin layihəsi ilə birlikdə hazırlanan və Milli Məclisə təqdim olunan sənədlərin siyahısına növbəti il üzrə dövlət büdcəsinin və icmal büdcənin, habelə sonrakı üç il üzrə icmal büdcənin layihələrinə uyğun olaraq mühüm investisiya layihələrini özündə əks etdirən dövlət investisiya proqramlarının layihələri əlavə edilir. Həmçinin, 27 sentyabr 2004-cü ildə təsdiq edilmiş “Neft və qaz gəlirlərinin idarə olunması üzrə uzunmüddətli strategiya”da öz əksini tapan əsas prinsiplərdən biri də investisiya yönümlü xərclərin hər il üçün tərtib olunan ortamüddətli Dövlət İnvestisiya Proqramı çərçivəsində həyata keçirilməsidir. Qeyd. Ümumiyyətlə, “İnvestisiyaların idarə olunması prosesinin yaxşılaşdırılması” YAİİDP-də 2003-2005-ci illər üzrə dövlətin əsas vəzifələrdən biri kimi müəyyənləşdirilmişdir. Bu əsasda 2004-2007-ci illər üçün “Azərbaycan Respublikasının Dövlət İnvestisiya Proqramı”nın bəzi məqamlarını nəzərdən keçirək. İqtisadiyyatın dinamik və tarazlı inkişafına, əhalinin maddi rifahının yüksəldilməsinə və sosial ehtiyaclarının daha dolğun ödənilməsinə yönəlmiş dövlət əhəmiyyətli investisiya layihələrinin ardıcıl və əlaqəli şəkildə həyata keçirilməsi məqsədi ilə hazırlanmış 2004-2007-ci illər üçün “Azərbaycan Respublikasının _______Milli Kitabxana_______ 158 Dövlət İnvestisiya Proqramı”na iqtisadiyyatın prioritet sahələrini əks etdirən layihələr daxil edilmişdir. Layihələrin ümumi dəyərinin 21,3%-i dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulur. Layihələrin proqrama daxil edilməsi üçün aparılan seçim zamanı tələb olunan şərtlər aşağıdakılardır: − layihənin sifarişçisi dövlət orqanı olmalıdır; − layihənin sifarişçisi səhmdar cəmiyyətlər olduqda onların səhmlərinin ən azı 51% dövlətə məxsus olmalıdır; − proqrama daxil edilən layihələrin hər birinin ən azı ilkin texniki–iqtisadi göstəriciləri olmalıdır. Ölkədə yoxsulluğun azaldılması və əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsi məqsədilə nəzərdə tutulmuş tədbirlər “2003- 2005-ci illər üçün Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət Proqramı”nda, “Kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”nda və digər sahəvi proqramlarda öz əksini tapmışdır. Bu baxımdan Dövlət İnvestisiya Proqramına daxil edilən investisiya layihələri həmin vəzifələrin həyata keçirilməsinə xidmət etməlidir. Proqramın əsas istiqamətləri: • infrastruktur sahələrinin inkişafı; • sosial obyektlərin inşası; • istehsal sahələrinin inkişafı; • ixrac potensialının genişləndirilməsi. “Azərbaycan Respublikasının Dövlət İnvestisiya Proqramı” nəticə etibarı ilə ölkədə investisiya qoyuluşlarının strukturunda daxili, o cümlədən, büdcədən yönəldilən investisiyaların əhəmiyyətinin artmasına eyni zamanda, büdcə qanunvericilyinin və investisiya xərclərinin strukturunun təkmilləşdirilməsinə xidmət edəcəyi nəzərdə tutulur. Hazırda beynəlxalq təcrübədə dövlət büdcəsinin sosial-iqtisadi inkişafa müsbət təsiri məqsədilə bir neçə modeli mövcuddur. MDB dövlətləri arasında daha çox yayılmış Qazaxıstan və Rusiya təcrübəsini nəzərdən keçirək. Qazaxıstan təcrübəsinə görə dövlət büdcəsinin xərcləri iki əsas qrupa bölünür: cari büdcə və inkişaf büdcəsi. Cari xərclərə əmək haqqı, pensiya və başqa sosial müavinətlər və ödənişlər, mallar və _______Milli Kitabxana_______ 159 başqa xidmətlər üzrə xərclərin maliyyələşdirilməsi aid edildiyi halda, inkişaf büdcəsi ölkə büdcəsinin tərkib hissəsi kimi yaradılır və ölkədə investisiya proqramlarının büdcə resursları vasitəsilə stimullaşdırılması məqsədini daşıyır. İnkişaf büdcəsinin maliyyələşmə mənbələri dövlət zəmanəti ilə alınmış kreditlər, özəlləşdirilmədən daxil olan vəsaitlər, daxili borclanmadan əldə olunan vəsaitlər, vergilərin bir hissəsi və sair daxilolmalar ola bilər. Bu vəsaitlər real sektorun kreditləşməsi, büdcə sektorunda əsaslı vəsait qoyuluşu, tikinti infrastrukturunun maliyyələşdirilməsi, büdcə sferasının müasir avadanlıqla təmin edilməsi, milli-mədəni dəyərlərin qorunması kimi proqramların maliyyələşdirilməsi məqsədilə istifadə oluna bilər. Ölkə büdcəsi xərclərinin cari və inkişaf büdcələrinə bölünməsi və vergilərin bir hissəsinin investisiyanın maliyyələşdirilməsi məqsədilə istifadə edilməsi vergi daxilolmalarının yığım əmsalının yüksəlməsinə səbəb olacağı əsas götürülür. Rusiya Federasiyasında büdcə xərclərinin tərkib hissəsi kimi inkişaf büdcəsi yaradılmışdır. Rusiya Federasiyasının inkişaf büdcəsi investisiya layihələrinin zəmanətinin təmin edilməsi, kreditləşmə və investisiyalaşdırma məqsədilə kapital xərclərinin tərkibində yaradılır. İnkişaf büdcəsinin maliyyələşdirmə mənbələri kimi Rusiya Federasiyasının investisiya məqsədilə daxili və xarici borclanmadan əldə etdiyi vəsaitlər, federal mülkiyyətdə olan əmlakın satışından federal büdcəyə ödənilən daxilolmaların bir hissəsi, inkişaf büdcəsinin vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilən investisiya layihələri zamanı istifadə olunan federal mülkiyyətdə olan obyektlərin özəlləşdirilməsindən həmçinin, qaytarılmaq, ödənişlilik və müddətlilik şərtləri ilə əvvəlki dövrlərdə istifadə edilmiş büdcə investisiya təxsisatlarından daxilolmalar, növbəti maliyyə ilində federal büdcədə qanunla müəyyən olunan dövlət qiymətli kağızların yerləşdirilməsindən əldə olunan vəsaitlərin bir hissəsi, federal büdcədə qanunla müəyyən olunan xarici iqtisadi fəaliyyətdən faktiki daxilolmaların proqnoz göstəriciləri ilə müqayisədə artıq olan hissəsinin 50% və qanunvericiliklə müəyyən olunan digər daxilolmalar göstərilir. Yüklə 1,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|