Dövlətə məxsus müəssisələrin korporativ idarəetmə təcrübələrinə dair İƏİT-in Qaydaları
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I. DÖVLƏTƏ MƏXSUS MÜƏSSİSƏLƏR ÜÇÜN EFFEKTİV HÜQUQİ VƏ TƏNZİMLƏYİCİ STRUKTURUN YARADILMASI
- DÖVLƏTƏ MƏXSUS MÜƏSSİSƏLƏR ÜÇÜN EFFEKTİV HÜQUQİ VƏ TƏNZİMLƏYİCİ STRUKTURUN YARADILMASI
- MÜLKİYYƏTÇİ QİSMİNDƏ ÇIXIŞ EDƏN DÖVLƏT
müəssisələrin listinqdən keçib-keçməməsindən asılı olmayaraq, onların törəmə müəssisələrinə də tətbiq edilə bilər.
Hazırkı Qaydaların əsasən mərkəzi və federal hökumətin mülkiyyətində olan kommersiya müəssisələri üçün nəzərdə tutulduğuna baxmayaraq, hökumətlər bu qaydaların həmçinin müəssisələrə sahib olan yerli hökumət orqanları tərəfindən istifadə edilməsini təşviq edə bilərlər. Onlar həmçinin korporativ formada olub-olmamasına baxmayaraq, xüsusilə mühüm ictimayi məqsədləri həyata keçirən qeyri-kommersiya DMM-lər üçün faydalı ola bilərlər. Bütün bu kateqoriyalara aid olan DMM-lərin peşəkar idarə olunması və qabaqcıl korporativ idarəetmə təcrübələrini tətbiq etməsi dövlətin və ictimaiyyətin marağındadır.
Bu Qaydalarda “DMM” anlayışı tam, majoritar və ya mühüm minoritar mülkiyyət vasitəsilə üzərində dövlətin mühüm nəzarəti olan müəssisələrə aid edilir. Lakin, Qaydaların bir çox hissələri dövlətin nisbətən kiçik paya malik olmasına baxmayaraq məsuliyyətli və məlumatlı səhmdar qismində çıxış etdiyi şirkətlər üçün həmçinin faydalıdır. Həmin qaydada, “sahiblik edən təşkilat” dövlətin mülkiyyət hüquqlarının həyata keçirilməsinə görə məsuliyyət daşıyan dövlət müəssisəsini bildirir, istər Nazirliyin xüsusi Departamenti, istərsə də avtonom agentlik və ya digəri olsun. Nəhayət, İƏİT Prinsiplərində olduğu kimi, bu sənəddə də “şura” anlayışı İƏİT-in üzvü olan və olmayan ölkələrdə istifadə olunan şura strukturunun müxtəlif modellərini bildirir. Bir çox ölkələrdə tətbiq olunan ənənəvi iki pilləli sistemdə, “şura” anlayışı “müşahidə şurasını”, “əsas vəzifəli şəxslər” isə “idarə heyətini” bildirir.
Hazırkı sənəd iki hissəyə bölünmüşdür. Sənədin birinci hissəsində təqdim olunan Qaydalar aşağıdakı sahələri əhatə edir: I) Dövlətə məxsus müəssisələr üçün effektiv hüquqi və tənzimləyici strukturun (özülün) yaradılması; II) Mülkiyyətçi qismində çıxış edən dövlət; III) Səhmdarlara eyni yanaşma; IV) Maraqlı tərəflərlə əlaqələr; V) Açıqlama və şəffaflıq; VI) DMM-lərin şuralarının vəzifələri. Bu bəndlərin hər biri yağlı kursiv şriftlə yazılmış bir Qayda ilə başlayır və bir sıra köməkçi sub- qaydalarla müşahiyət olunur. Sənədin ikinci hissəsi, oxucuya Qaydaların məntiqini başa düşməyə kömək edən şərhlərdən ibarətdir. Bu şərhlərdə hazırkı Qaydaların təcrübi istifadəsi üçün faydalı ola bilən əsas tendensiyalar təsvir edilir və digər alternativ tətbiqi üsullar və misallar təklif olunur. 11 PREAMBULA 1
İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsipləri 2004 2
“Dövlətə məxsus müəssisələrdə Korporativ İdarəetmə: İƏİT ölkələrində aparılmış tədqiqat”, İƏİT 2005 və “Dövlətə məxsus müəssisələrin özəlləşdirilməsi” İƏİT 2003 I. DÖVLƏTƏ MƏXSUS MÜƏSSİSƏLƏR ÜÇÜN EFFEKTİV HÜQUQİ VƏ TƏNZİMLƏYİCİ STRUKTURUN YARADILMASI DMM-lər üçün hüquqi və tənzimləyici struktur bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinin pozulmaması məqsədilə dövlət və özəl şirkətlərinin rəqabət apara biləcəyi bazarda hamı üçün bərabər şəraitin yaradılmasını təmin etməlidir. Bu struktur İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsipləri əsasında qurulmalı və onlara uyğun olmalıdır. A. DMM-lər üçün müəyyən edilmiş şərtlərə təsir göstərə biləcək dövlətin mülkiyyət funksiyası və bazara təsir göstərə biləcək digər dövlət funksiyaları, xüsusilə də bazarın tənzimlənməsi ilə bağlı funksiyaları arasında aydın bölgü aparılmalıdır.
və təkmilləşdirməlidir. Onların hüquqi forması kreditorlara iddialar irəli sürməyə və müflisləşmə prosedurlarına başlamağa imkan verməlidir.
üzərinə götürməli olduğu öhdəliklər və vəzifələr qanunlar və ya qaydalarla aydın şəkildə müəyyən edilməlidir. Bu cür öhdəliklər və vəzifələr həmçinin geniş ictimaiyyətə açıqlanmalı və müvafiq xərclər şəffaf qaydada ödənilməlidir. D. Ümumi qanunların və qaydaların tətbiqində DMM-lər üçün istisnalar müəyyən edilməməlidir. Maraqlı tərəflər, o cümlədən rəqiblər, öz hüquqlarının pozulduğunu hesab etdikdə onları effektiv üsullarla bərpa etmək və qərəzsiz məhkəmə qərarının çıxarılmasına nail olmaq imkanına malik olmalıdırlar. E. Hüquqi və tənzimləyici struktur DMM-lərə şirkətin məqsədlərinə nail olunması məqsədilə kapitalın strukturunda tələb olunan dəyişikliklərin edilməsi üçün kifayət qədər çevik olmağa imkan verməlidir.
Onların dövlət bankları, dövlət maliyyə institutları və digər dövlət şirkətləri ilə əlaqələri sırf komersiya əsaslarında qurulmalıdır. 12
II. MÜLKİYYƏTÇİ QİSMİNDƏ ÇIXIŞ EDƏN DÖVLƏT Dövlət məlumatlı və fəal mülkiyyətçi qismində çıxış etməli və DMM-lərin, tələb olu- nan peşəkarlıq və effektivlik səviyyəsi qorunmaqla, şəffaf və hesabatlı şəkildə idarə edilməsini təmin edən aydın və yekdil mülkiyyət siyasətini müəyyən etməlidir. A. Hökumət dövlət mülkiyyətçiliyinin ümumi məqsədlərini, DMM-lərin korporativ idarəetməsində dövlətin rolunu və həmin siyasətin necə tətbiq ediləcəyini müəyyən edən mülkiyyət siyasətini hazırlamalı və dərc etməlidir.
müəyyən edilmiş məqsədlərə nail olmaq üçün tam əməliyyat sərbəstliyini verməlidir. C. Dövlət ona məxsus müəssisələrin şuralarına öz vəzifələrini yerinə yetirmək imkanını verməli və onların müstəqilliyinə hörmətlə yanaşmalıdır. D. Dövlət idarəciliyi çərçivəsində mülkiyyət hüquqlarından istifadə etmə aydın şəkildə müəyyən edilməlidir. Buna nail olmağa koordinasiya edən təşkilatın yaradılması və ya, daha münasib, mülkiyyət funksiyasının mərkəzləşdirilməsi kömək edə bilər.
lara hesabat verməli və dövlət ali audit institutları daxil olmaqla, müvafiq dövlət orqanları ilə aydın şəkildə müəyyən edilmiş əlaqələr qurmalıdır.
öz mülkiyyət hüquqlarından istifadə etməlidir. Onun əsas vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir: 1. Səhmdarların Ümumi Yığıncağında təmsil olunmaq və dövlətə məxsus olan səhmlərlə səs vermək. 2. Bütünlüklə və ya əsas hissəsi dövlətə məxsus olan müəssisələrdə şura üzvlərinin namizədliklərinin düzgün və şəffaf qaydada irəli sürülməsi prosedurlarını tətbiq etmək və bütün DMM-lərin şuralarının təyin edilməsində fəal iştirak etmək. 3. DMM-lərin fəaliyyətinin müntəzəm monitorinqinə və qiymətləndirilməsinə imkan verən hesabatlıq sisteminin yaradılması. 4. Hüquq sistem və dövlətin mülkiyyətçilik səviyyəsi imkan verdikdə, kənar auditor- larla və xüsusi dövlət nəzarəti orqanları ilə daimi dialoqun aparılması. 5. DMM-lərin şura üzvlərinin mükafatlandırılması sisteminin şirkətin uzun-müddətli maraqlarına qulluq etməsini və peşəkar mütəxəssisləri cəlb etməyə və motivasiya etməyə qadir olduğunu təmin etmək. 13
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|