Dövlətə məxsus müəssisələrin korporativ idarəetmə təcrübələrinə dair İƏİT-in Qaydaları
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- C. DMM-lərin ictimai xidmətlərlə bağlı ümumi qəbul olunmuş normalardan artıq üzərinə
- D. Ümumi qanunların və qaydaların tətbiqində DMM-lər üçün istisnalar müəyyən edilməməlidir.
- E. Hüquqi və tənzimləyici struktur DMM-lərə şirkətin məqsədlərinə nail olunması məqsədilə
- Birinci hissənin şərhi: I. DÖVLƏTƏ MƏXSUS MÜƏSSİSƏLƏR ÜÇÜN EFFEKTİV HÜQUQİ VƏ TƏNZİMLƏYİCİ STRUKTURUN YARADILMASI
- F. DMM-lərin maliyyə resurslarına çıxışı rəqabətlilik prinsipi əsasında qurulmalıdır. Onların
DMM-lərin hüquqi formalarının dəyişdirilməsi həddindən artıq mürəkkəbdirsə, alternativ olaraq müəyyən spesifik qaydaların daha geniş tətbiq edilməsi vasitəsilə, məsələn onların xüsusi for- malara malik DMM-lərə şamil edilməsi və ya həmin müəssisələri bu cür spesifik qaydaların müddəalarına, xüsusən də açıqlamaya dair tələblərə könüllü olaraq riayət etməyə çağırmaqla, onların əməliyyat təcrübələri təkmilləşdirilə bilər.
Bəzi hallarda DMM-lərdən ictimai məqsədlər üçün xüsusi vəzifələrin və öhdəliklərin yerinə yetirilməsi gözlənilir. Bir sıra ölkələrdə buraya DMM-lərin məhsul və xidmətlərinin satış qiymətinin tənzimlənməsi daxil edilir. Bu cür xüsusi vəzifələr və öhdəliklər kommersiya fəaliyyəti üçün ümumi qəbul olunmuş normadan artıq ola bilərlər və qanun və qaydalarla açıq şəkildə tələb və izah olunmalıdırlar. Onların həmçinin şirkətin əsasnamələrinə daxil edilməsi daha yaxşı olardı.
Bazar iştirakçıları və geniş ictimaiyyət bu öhdəliklərin mahiyyəti və dərəcəsi, o cümlədən onların DMM-lərin resurslarına və iqtisadi fəaliyyətinin nəticələrinə ümumi təsiri barədə aydın şəkildə məlumatlandırılmalıdır.
Bundan əlavə, müvafiq məsrəflərin aydın müəyyən edilməsi, açıqlanması və qanunvericili- yin xüsusi müddəaları və/və ya müəssisənin idarə edilməsinə və ya xidmətlərin göstərilməsinə dair müqavilələr kimi müqavilə mexanizmləri əsasında dövlət büdcəsindən adekvat şəkildə ödənilməsi həmçinin vacibdir. Ödənişlər bazar münasibətlərinin pozulmaması şərti ilə aparılmalıdır. Bu xüsusilə iqtisadiyyatın rəqabətli sektorunda fəaliyyət göstərən müəssisələrə aiddir. D. Ümumi qanunların və qaydaların tətbiqində DMM-lər üçün istisnalar müəyyən edilməməlidir. Maraqlı tərəflər, o cümlədən rəqiblər, öz hüquqlarının pozulduğunu hesab etdikdə onları effek- tiv üsullarla bərpa etmək və qərəzsiz məhkəmə qərarının çıxarılmasına nail olmaq imkanına malik olmalıdırlar.
Təcrübə göstərir ki, bəzi ölkələrdə bir çox qanun və qaydalar, o cümlədən anti-inhisar qa- nunvericiliyi DMM-lərə tətbiq edilmir. Adətən DMM-lərə iflas qanunvericiliyi şamil edilmir və kreditorlar bəzi hallarda öz müqavilələrini qüvvəyə mindirməkdə və ödənişləri almaqda çətinlik çəkirlər. Bazar münasibətlərinin pozulmaması və menecmentin cavabdehliyinin (məsuliyyətinin) azalmaması üçün qanunvericiliyin ümumi müddəalarından azad olma praktikası mümkün olaraq tam aradan götürülməlidir. DMM-lər, o cümlədən səhmdar qismində çıxış edən dövlət, qanun- vericiliyin tələblərini pozduğu halda toxunulmazlıq hüququna malik olmamalı və məhkəmə və ya tənzimləyici orqanlar vasitəsilə məsuliyyətə cəlb olunmaqdan kənar qalmamalıdırlar. Maraqlı tərəflər məhkəmədə mülkiyyətçi kimi dövlətə qarşı iddialar irəli sürmək imkanına malik olmalı və belə olan təqdirdə məhkəmə sistemi tərəfindən onlara ədalətli və qərəzsiz yanaşılmalıdır.
Kapitalın strukturunun qeyri-çevik olması bəzi vaxt DMM-lər üçün məqsədləri müəyyən etməyi 20
və onlara nail olmağı çətinləşdirir. Dövlət mülkiyyətçi olaraq DMM-lərin kapitalının strukturu- na müvafiq dəyişikliklər etməyə imkan verən ümumi mexanizmlər yaratmalı və siyasət qəbul etməlidir.
Bu mexanizmlərə mülkiyyətçilərə DMM-lərin kapitalının strukturunu asanlıqla, lakin aydın həddlər çərçivəsində dəyişdirmək imkanın verilməsi daxil edilə bilər. Müəyyən həddlər çərçivəsində bu, məsələn, alınmış dividendlərin yenidən investisiya edilməsi və ya rəqabətli bazar şərtlərilə kapitalın artırılması vasitəsi ilə kapitalın bir dövlət müəssisəsindən digər dövlət müəssisəsinə birbaşa köçürülməsinə kömək edəcəkdir. Bu mexanizmlər Parlamentin büdcəyə və ya dövlət mülkiyyətçiliyinin müvafiq səviyyəsinə dair qərarlar qəbul etmək səlahiyyətini, o cümlədən büdcə sisteminin ümumi şəffaflığını qorumalıdır. DMM-lərin kapitalının strukturunda hər hansı bir dəyişiklik dövlət mülkiyyətçiliyinin məqsədlərinə və DMM-lərin xüsusi vəziyyətinə uyğun olmalıdır. Auditin aparılması və ya Parlament tərəfindən təhlilin edilməsi vasitəsilə effektiv cavab- dehliyi təmin etmək üçün qərarlar adekvat şəkildə sənədləşdirilməlidir. Nəhayət, bu mexanizmlər kapitalın köçürülməsi vasitəsi ilə hər hansı bir müəssisənin digər müəssisəni maliyyələşdirməsi formalarının (çarpaz-subsidiya/cross-subsidization bir məhsulun istehsalında baş vermiş itkilərin digər məhsulun istehsalından əldə olunan yüksək gəlirlər hesabına ödənilməsi; daha geniş mənada – gəlirli fəaliyyətlər hesabına gəlirsiz fəaliyyət növlərinin maliyyələşdirilməsi. Tərcüməçinin qey- di) qarşısını almaq üçün məhdudlaşdırılmalı və ciddi nəzarət altında saxlanılmalıdırlar. F. DMM-lərin maliyyə resurslarına çıxışı rəqabətlilik prinsipi əsasında qurulmalıdır. Onların dövlət bankları, dövlət maliyyə institutları və digər dövlət şirkətləri ilə əlaqələri sırf komersiya əsaslarında qurulmalıdır.
Kreditorlar və şuralar çox zaman güman edirlər ki, DMM-lərin borclarına dair dövlət şərtsiz zəmanət verir. Bu cür vəziyyət bir çox hallarda kreditorların və vergi ödəyicilərin zərərinə olan hədsiz borclara, israf edilmiş resurslara və pozulmuş bazar münasibətlərinə gətirib çıxarmışdır. Bundan əlavə, bəzi ölkələrdə dövlət bankları və digər maliyyə institutları DMM-lərin ən mühüm və hətda ən əsas kreditorları olmağa çalışırlar. Bu cür mühit mənafelər toqquşması üçün münbit şərait yaradır. Bu dövlət bankları tərəfindən verilmiş qeyri-qənaətbəxş kreditlərə gətirib çıxara bilər, çünki müəssisələr kreditləri qaytarmaq üçün heç bir öhdəlik daşımadıqlarını hesab edə bilərlər. Bu DMM-ləri bazar nəzarətinin və təzyiqinin mühüm mənbəyindən qoruyub, onların stimuluna mənfi təsir göstərə bilər.
Dövlətin və DMM-lərin kreditorlara dair müvafiq məsuliyyətləri aydın bölünməlidir. Dövlət çox vaxt DMM-ləri səhmdar kapitalı ilə təmin edə bilmədiyinə görə alternativ olaraq on- lara zəmanətlər verir, lakin bu imkandan geniş sui-istifadə edilir. Ümumi qayda olaraq, dövlət DMM-lərin öhdəliklərinə dair avtomatik zəmanət verməməlidir. Həmçinin dövlət zəmanətlərinin açıqlanmasına və ödənilməsinə dair düzgün təcrübələr hazırlanmalı və DMM-lər kapital bazar- lardan maliyyə vəsaitlərini cəlb etməyə təşviq edilməlidirlər.
Mənafelərin toqquşması hallarını idarə etmək üçün mexanizmlər hazırlanmalı və DMM- lərin dövlət bankları, digər maliyyə institutları, o cümlədən digər DMM-lər ilə münasibətlərinin kommersiya maraqları əsasında qurulması təmin edilməlidir. Dövlət bankları DMM-lərə kreditləri özəl şirkətlər üçün tətbiq edilən eyni şərtlərlə verməlidirlər. Bu mexanizmlərə dövlət banklarının şuralarında təmsil olunan DMM-lərin şura üzvlərinə dair məhdudiyyətlərin və ciddi təhlilin tədbiq edilməsi daxil edilə bilər. 21
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|