Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz

363 

 

görməmiĢdilər.  Amma  babalarına  inandılar.  Ġngilislərə  necə  qalib  gəldiklərini, 

bolĢevikləri  və  erməniləri  necə  məğlub  etdiklərini,  Ģəhidləri  Çəmbərəkənddə 

torpağa  tapĢırdıqlarını...  Sonra  təĢkil  olunan  mərasimdə  Nuru  paĢanın  ona  onbaĢı 

rütbəsi  verəndə  keçirdiyi  hissləri...  Rütbəni  qoluna  taxdıqdan  sonra,  manqasının 

baĢında Bakı sahilində gəzdiklərindən də söz açmıĢdı... 

QaĢlarını  qaldırıb,  səma  kimi  mavi  gözlərilə  nəvələrinə  baxdıqdan  və  ağ 

saqqalını sığalladıqdan sonra bir az yüksək səslə belə demiĢdi: 

"Türk övladı dövlətinə bağlı, millətinə sadiq olar." 

1.

 

Məmmədəmin  Rəsulzadə,  Qafqaz  konfederasiya  hərəkatı,  "Qafqaz, 

Sentyabr-Oktyabr 1951, s. 3. 

2.

 

Xəritə 18. 

3.

 

Hüseyn Nihal Atsız, Yolların sonu, Ġstanbul, 1978. 

 

ƏDƏBĠYYAT 

 

-  Qafqaz  Ordusunun  General  Harbord  rəyasətindəki  Amerikan  heyətinə 

təqdim etdiyi "I Qafqaz korpusunun 1334-cü ildəki hərəkatı haqqında müĢahidələr 

raportu, 15-ci korpus mətbəəsi, Ərzurum, 1335. 

-  A.  ġəmsutdinov,  QurtuluĢ  savaĢı  illərində  Türkiyə-SSRĠ  əlaqələri, 

Cümhuriyyət nəĢriyyatı, Ġstanbul 2000. 

-

 

"Açıq Söz qəzeti, 27.12.1917. 

-

 

Aslan  Özmən,  Bir  "Müstəqil  dövlətlər  birliyi  ölkəsi:  Azərbaycan 

gündəlikləri (1991-2004), Bakı, 2004. 

-

 

Aka Ġsmayıl, Teymurilər tarixi, Ġstanbul, 1994. 

-

 

Akdes  Nemət  Kurat,  IV-XVIII  əsrlərdə  Qara  dənizin  Ģimalındakı  türk 

qövm və dövlətləri, Türk Tarix Qurumu nəĢriyyatı, Ankara, 1972. 

-

 

Akdes Nemət Kurat, Türkiyə və Rusiya, Ankara, 1990. 

-

 

Albay  Hüsaməddin  Ərtürkün  xatirələri,  Ġki  dövrün  pərdə  arxası,  (nəĢrə 

haz. Samih Nafiz Tansu), - Ġstanbul, 1957. 

-

 

Alxan  Bayramoğlu,  Qafqazın  imdadına  çatan  türkün  könül  nəğmələri, 

Bakı, 2000. 

-

 

Aydın Taneri, Cəlalüddin XarəzmĢah və dövrü, Ankara, 1977. 

-

 

"Azərbaycan qəzeti, 27 TəĢrini-əvvəl 1918. 

-

 

"Azərbaycan qəzeti, 15 Sentyabr 1919. 

-

 

"Bəsirət qəzeti, N-219. 

- Birinci Dünya hərbində Türk hərbi. Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, I c., 

Genelkurmay mətbəəsi, Ankara, 1993. 

---

364 

 

-  Birinci Dünya hərbində Türk hərbi. Qafqaz cəbhəsi. III ordu hərəkatı, II c, 

Genelkurmay mətbəəsi, Ankara, 1993. 

-

 

Birinci  Dünya  hərbində Türk hərbi, Dəniz hərəkatı, VIII  c, Genelkurmay 

mətbəəsi, Ankara. 

-

 

Əhməd  Ardel,  Türklərin  yer  üzündə  yayılıĢı  və  yerləĢdikləri  sahələrin 

coğrafi xüsusiyyətləri, Konfranslar, Ġ (1964), Ankara, 1965. 

-

 

Əli Fəthi Okyar, Üç dövrdə bir adam, Ġstanbul, 1980. 

-

 

Əli  Fuad  Türkgəldi,  Görüb  eĢitdiklərim,  Türk  Tarix  Qurumu  nəĢriyyatı, 

Ankara, 1951. 

-

 

Əziz  Samih,  Böyük  hərbdə  Qafqaz  cəbhəsi  xatirələri,  Böyük  ərkanı-

hərbiyyə mətbəəsi, Ankara, 1934. 

-

 

Faxir  Armaoğlu,  20-ci  əsr  siyasi  tarixi  (1914-1980),  Türkiyə  ĠĢ  Bankı 

nəĢriyyatı, Ankara, 1983. 

-

 

Faruq Sümer, Qaraqoyunlular, I c, Türk Tarix Qurumu nəĢriyyatı, Ankara, 

1967. 

- Fəxri Belen, Birinci cahan hərbində türk hərbi, 1914-cü il hərəkatları, I c, 

Ankara, 1964. 

-

 

General  Denstervil,  Britaniya  Ġmperatorluğu,  Bakı  və  Ġran  (1917-1918), 

Tiflis, 1925. 

-

 

Houstma, Ġraq və Xorasan Səlcuqluları tarixi, (tərc. Qıvaməddin Burslan), 

Maarif Mətbəəsi, Ġstanbul, 1943. 

-

 

Hüsaməddin Tuğaç, Bir nəslin dramı, Mars mətbəəsi, Ankara, 1966. 

- Hüseyn Nihal Atsız, Yolların sonu, Ġstanbul, 1978. 

-  Xəlil Ġbrahim Göytürk, Bilinməyən tərəfləri ilə ġövkət Sürəyya Aydəmir, 

Ankara, 1977. 

- Ġhsan Ġlqar, Rusiyada Ġ. Müsəlman Konqresi. Kültür Bakanlığı nəĢriyyatı, 

Ankara, 1990. 

-  Ġslam  Ensiklopediyası,  "Azərbaycan  maddəsi,  Təhsil  Nazirliyi  nəĢriyyatı, 

II c, Ġstanbul, 1979, s. 91-117.  

-  Ġslam  Ensiklopediyası,  "Azərbaycan  maddəsi,  Diyanət  Vəqfi  nəĢriyyatı, 

IV c, Ġstanbul, 1991, s. 317-321. 

-  Ġsmayıl  Berkok,  Böyük  hərbdə  ġimali  Qafqazdakı  fəaliyyətlərimiz,  15-ci 

firqənin  hərəkatı  və  döyüĢləri,  94  saylı  "Hərbi  məcmuənin  44  saylı  tarix  qismi, 

Hərbi mətbəə, Ġstanbul, 1934. 

- Ġsmayıl Qayabalı, Camandar Arslanoğlu, Orta Asiya türklüyünün tarixi və 

bugünkü durumu, Kömən nəĢriyyatı, Ankara, 1978. 

-

 

Ġsmayıl  Musayev,  Azərbaycanın  Naxçıvan  və  Zəngəzur  bölgələrində 

siyasi vəziyyət və xarici dövlətlərin siyasəti (1917-1921), Bakı, 1998. 

-

 

"Ġstiqlal qəzeti, N-9, 1919. 

---

365 

 

-

 

Mehman  Süleymanov,  Azərbaycanda  türk  Ģəhidlikləri,  Hərbi  nəĢriyyat, 

Bakı, 2000. 

-

 

Mehman  Süleymanov,  Qafqaz  Ġslam  Ordusu  və  Azərbaycan,  Hərbi 

nəĢriyyat, Bakı, 1999. 

-

 

Məhməd Altay Köymən, Alp-Arslan və dövrü, Ankara, 1983. 

-

 

Məhməd Altay Köymən, Toğrul bəy və dövrü, Ġstanbul, 1976. 

-

 

Məmmədəmin Rəsulzadə, Azərbaycan Cümhuriyyəti, Bakı, 1990. 

-

 

Məmmədəmin  Rəsulzadə,  Qafqaz  konfederasiya  hərəkatı,  "Qafqaz, 

Sentyabr-Oktyabr 1951. 

-

 

Miralay  Baqi,  Böyük  hərbdə  Qafqaz  cəbhəsi,  I-II  c,  Hərbi  mətbəə, 

Ġstanbul, 1933. 

-

 

Mirzəbala Məmmədzadə, Milli Azərbaycan hərəkatı, Ankara, 1991. 

-

 

Musa  Qasımlı,  Birinci  Dünya  müharibəsi  illərində  böyük  dövlətlərin 

Azərbaycan siyasəti, I hissə, Bakı, 2000. 

-

 

Münir  Aktəpə,  1720-1724-cü  illərdə  Osmanlı-Ġran  münasibətləri  və 

SilahĢör Kəmani Mustafa Ağanın "Rəvan Fəthnaməsi, Ġstanbul, 1970. 

-

 

Nağı ġeyxzamanlı, Azərbaycan istiqlal mücadiləsi xatirələri, Bakı, 1997. 

-

 

Nasir  Yücəər,  Birinci  Dünya  savaĢında  Osmanlı  ordusunun  Azərbaycan 

və Dağıstan hərəkatı, Ankara, 1996. 

-

 

Nizaməddin Xəlil Onk, Yeni Azərbaycan Cümhuriyyəti qurularkən. "Türk 

dünyası tarix dərgisi, 1992, 

-

 

RüĢdü, Böyük Hərbdə Bakı yollarında 5-ci Qafqaz piyada firqəsi, 93 saylı 

"Hərbi məcmuənin 34 saylı tarix qismi, Hərbi mətbəə, Ġstanbul, 1934. 

-

 

Səlahəddin Tansel, Mudrosdan Mudaniyaya qədər, I c, Ankara, 1977. 

-

 

Süleyman  Ġzzət,  Böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, 103 saylı "Hərbi məcmuənin 44 saylı tarix 

qismi, Hərbi mətbəə, Ġstanbul, 1936. 

-

 

ġərif  Bəy,  Birinci  Dünya  savaĢı  baĢlanğıcında  III  ordu,  SarıqamıĢ 

mühasirə manevri və meydan savaĢı, Ġstanbul, 1921. 

-

 

ġövkət Sürəyya Aydəmir, Makedoniyadan Orta Asiyaya Ənvər paĢa, III c, 

Ġstanbul, 1995. 

-

 

ġövkət Sürəyya Aydəmir, Suyu axtaran adam, Rəmzi nəĢriyyatı, Ġstanbul, 

1979. 

-

 

Tarıq  Zəfər  Tunaya,  Türkiyədə  siyasi  partiyalar,  Ġkinci  MəĢrutəçilik 

dövrü, I c, 1988. 

-

 

Taylan Sorgun, Xəlil paĢa, Ġttihad və Tərəqqidən Cümhuriyyətə bitməyən 

savaĢ, Ġstanbul, 1997. 

-

 

"Təqvimi-vəqaye, II tərtib düstur, I c, N-194, 15 Aprel 1325. 

-

 

"Təqvimi-vəqaye, II tərtib düstur, I c, N-321, 22 Avqust 1325. 

---