Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz
Yüklə 3,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
123
Ģərtdir. 5-ci piyada diviziyasının düĢmənə vuracağı ilk zərbə bizə Qafqazın bu zonasında güclü və qüvvətli bir mövqe qazandıracaqdır. Hücumdan əvvəl bir həqiqətin əsgərlərə lazım gəldiyi Ģəkildə anladılması zəruridir. Diviziyanın hissələri imkanlar daxilində 23-24 iyunda cəbhəyə göndəriləcəkdir. BolĢeviklərə qarĢı 27-28 iyunda ümumi bir hücum aparılması düĢünülür. Bu durum göz önünə alınaraq, gərək olan hazırlıqların aparılması lazımdır." 23
Gəncədəki qərargah, 5-ci Qafqaz piyada diviziyasının arxa cəbhədə olan bütün qüvvələrini və ölkənin bəzi bölgələrinə göndərilən bütün qrupları, Göyçaydakı cəbhə xəttində topladı. Hücum üçün gərəkli silah və cəbbəxana təchiz etdi. Gəncədən Göyçaya göndərilən hərbi qüvvələr arasında 46-cı taborun istehkam bölüyü, Ģnayder və dağ topçu taboru ilə 9-cu alayın avtomat tüfəng bölüyü kimi dayaq və müharib siniflərlə bərabər, Azərbaycan türklərindən ibarət könüllü dəstələr də var idi. 5-ci Qafqaz piyada diviziyasının qüvvəsi 225 müharib zabit, 5277 müharib piyada, 4342 tüfəng, 36 avtomat tüfəng ilə 14 dağ topu və 1939 heyvan idi. 5-ci Qafqaz piyada diviziyası əmrində olan Azərbaycan türklərindən isə 30 müharib zabit, 727 müharib əsgər, 605 tüfəng, 21 avtomat tüfəng və 6 top mövcud idi. Erməni daĢnak və rus bolĢeviklərin hərbi varlığı olaraq da 10 mindən artıq piyada ilə 16 top, iki zirehli tank və çox sayda avtomat tüfəng var idi. 24
Qızıl Ordu qüvvələrinə çatdırmalarının qarĢısını almaq üçün Göyçayda və ətrafdakı erməni kəndlərində bəzi tədbirlər görüldü. Göyçaydakı az sayda erməni 5-ci Qafqaz piyada diviziyası Komandanlığı Qərargahının qarĢısındakı bir həkimin evinə doldurularaq nəzarət altında saxlanıldı. 25
qüvvələrinin görülən iĢlərdən xəbərdar olduğu bilinir. BolĢeviklər 27 iyunda üç tabor piyada ilə səhər tezdən hücum etdi. DüĢmən qüvvələri Göyçay-Qaraməryəm yolunun Ģimalındakı 10-cu Qafqaz alayına Ģimal tərəfdən və arxadan təcavüz etdilər.
26 Cənubda yerləĢən Müsüslüdə isə göstəriĢ hücumu etdilər. 10-cu Qafqaz alayının əmrinə verilən diviziya ehtiyatı 25-ci tabor və nizami 2-ci süvari alayının da savaĢa qatılması ilə Ģimaldakı bu təhlükə qısa müddətdə aradan qaldırıldı. 27
düĢmənin atəĢinə qarĢılıq olaraq, cəbhədən və yandan müdafiə edərək, ciddi bir müqavimət və qərarlılıq göstərdilər. BolĢeviklərin taktika və manevralarını vaxtında sezərək, müharibənin gediĢini dəyiĢdilər və düĢmənin qarĢısını aldılar. Hardasa döĢ-döĢə aparılan bu müharibədə rus bolĢevik və erməni daĢnak qüvvələri süngü taxıb irəliyə keçməyə cəsarət edə bilmədilər. 10-cu alayın qüvvələri qarĢı hücuma keçərək Qızıl Ordu qüvvələrini səhərki mövqelərindən təxminən 3 kilometr geriyə atdı. 28
124
5-ci Qafqaz piyada diviziyası Azərbaycan torpaqlarında ilk dəfə 29 iyunda birgə
hücuma hazırlaĢırdı. Hücum 10-cu və 13-cü Qafqaz alayları ilə aparılacaq, nizami 2-ci süvari alayı da düĢmənin sol yan və arxasına Qaraməryəm istiqamətində axın edərək, düĢmənin qaçmasına əngəl olacaqdı. Səhər tezdən baĢlayan hücumda komandirləri ən çox düĢündürən içməli su və məhdud olan cəbbəxana idi. 29
qabiliyyəti qalmırdı. Ona görə də tərəflər vuruĢmaya ara verirdilər. Türk əsgərlərinin içməli suyu arabalarla Göyçaydan gətirilirdi. Cəbbəxanası da məhdud idi. Bu üzdən daha çox atəĢ açmaq əvəzinə süngü taxaraq savaĢırdılar. Susuzluq isə günortadan sonra kəskin həddə çatmıĢdı. 30 Günün sonunda Qaraməryəmin qərbi tamamən, Ģimal-Ģərqi də qismən türk hərbi qüvvələrinin əlinə keçmiĢdi. Qaraməryəmdə yerləĢən Qızıl Ordu qüvvələrinin qərbində düzənlik var idi. Bu istiqamətdən tamamən sıxıĢdırılmıĢdılar. ġərq istiqamətində isə Ağsu var idi. Ağsu qəsəbəsinin düz arxasında isə dik təpələr yüksəlirdi. DüĢmənin qaçıĢ yolları ciddi mənada kəsilmiĢdi. Bu üzdən axĢama doğru Qaraməryəmin Ģərqindəki təpələrə doğru çəkildilər. Beləliklə Qaraməryəmin Ģərqi tamamən türk hərbi qüvvələrinin əlinə keçdi. 31
Qızıl Ordunun səhər etdiyi ani hücum qarĢısında bir an ĢaĢqınlıq yaĢayan 10-cu alay qısa müddətdə toparlanmıĢ və düĢməni geri oturtduqdan sonra irəli gedərək, yeni mövqelər də ələ keçirmiĢdi. Bu uğur cəbhə xəttindəki türk qüvvələrinin əhvalını olduqca yüksəltmiĢdi. Bu savaĢda Müsüslüdən gətirilən Həbib Səlimovun komandasındakı Azərbaycan könüllü süvari birliyinin də böyük qatqısı olmuĢdu. 32
qalmadığını və arxalarında da dağlar olduğunu görüncə, 5-ci Qafqaz piyada diviziyasının sol tərəfindən arxasına doğru, o bölgədəki erməni və rus kəndlərinin də yardımı ilə gecədən istifadə edərək Ģimaldan bir hücum hərəkatına giriĢdilər. 33
Bu bölgənin olduqca eniĢ-yoxuĢlu bir ərazi quruluĢu var idi. 30 iyunda səhərə yaxın min nəfərlik piyada, iki top və iki avtomat tüfənglə Göyçaya basqın etdilər. 34
kəndlərindən hərəkata baĢladı. Topçu və avtomat tüfəng atıĢları ilə Göyçaya doğru hərəkət edirdilər. Xalq təlaĢ içində Ucar istiqamətində qaçırdı. Bu arada Göycayda nizamlı bir hərbi qüvvə yox idi. Çox təhlükəli bir durum ortaya çıxmıĢdı. O gecə Qazaxdan Gəncəyə yeni gəlmiĢ olan könüllü süvari birliyinin baĢına öz təĢəbbüsü ilə keçən minbaĢı Əhməd Həmdi bəy Ģəhərin Ģimalına doğru hərəkət etdi. Bu arada Qərargah baĢqanı Qaraməryəm cəbhəsindəki 25-ci tabora telefonla xəbər verərək Göyçayın yardımına tələsməyi əmr etdi. AğdaĢ ərazisi komandiri minbaĢı Ġhsan bəyə də əmr verərək, əlindəki bütün qüvvələrlə yardıma gəlməsini istədi. 35 Əhməd
Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|