Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz
Yüklə 3,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.Göyçay savaĢının siyasi və hərbi nəticələri
127
Cəbhədə savaĢan türk əsgərinə içməli su təmin etmək, önəmli bir məsələ olaraq qalırdı. Qafqaz Ġslam Ordusu qüvvələri arasında havanın isti olmasının da təsirilə yoluxucu xəstəliklər ortaya çıxmıĢdı. Qaraməryəm bölgəsində dizenteriya və vəba, Müsüslü xəttində isə qızdırma xəstəliyi yayılır və Mehmetçiyin sağlamlığını təhdid edirdi. Bir çox Mehmetçiklə bərabər, 5-ci Qafqaz piyada diviziyası təchizat komandiri minbaĢı Fuad bəy də vəba xəstəliyinə tutularaq həyatını itirmiĢdi. Bu da ordu komandanlığını ciddi mənada əndiĢələndirirdi. Cəbhədəki yoluxucu xəstəliklərlə bərabər, cəbbəxananın yetərsizliyi də komandirləri düĢündürürdü. 45
göndərilməsi ilə bağlı istəklərin sonunda, 9-cu Ordu komandanlığı 38-ci alayın 6 iyulda Gümrüdən hərəkət etdiyini və 11 iyulda Qazax stansiyasına daxil olacağını bildirdi. Bu yaxĢı bir xəbər idi. Çünki Türk Qafqaz Ġslam Ordusunun tərkibi yaralanma, itkilər və yoluxucu xəstəliklər üzündən getdikcə azalırdı. 38-ci alayda 65 zabit, 2475 əsgər, 701 heyvan, 2092 tüfəng, 16 ağır pulemyot və 4 güclü dağ topu, bir güclü dağ batareyası var idi. 46
istiqamətində irəliləyərək, Müsüslü-Kürdəmir bölgəsinə çəkilmiĢdi. Cəbhə xəttinin Müsüslü bölgəsində isə bir bolĢevik hərbi dəstəsi mühasirəyə alınmıĢdı. Həsən bəyin dəstəsi 250 piyada ilə gücləndirilərək 7 iyulda Kürdəmirə doğru qaçan düĢməni təqib etməyə baĢladı. ġiddətli çarpıĢmalardan sonra Mehmetçik Qarasaqqal stansiyasını ələ keçirdi. 13-cü Qafqaz alayı bölgəni nəzarət altına alaraq Müsüslü yaxınlarına gəldiyində Həsən bəyin dəstəsi ilə Müsüslü dəstəsi də onlara qatıldı. Mehmetçik Kürdəmir yaxınlıqlarında axĢama qədər davam edən qanlı vuruĢmalardan sonra bolĢevik qüvvələrini cənuba doğru sıxıĢdırdı. Göydəlikli-Çaylı xəttində Ġbrahimbəyli və Musabəyli kəndlərinə çatdı və gecəni burada keçirdi. 8 və 9 iyulda irəliləyiĢini davam etdirən 5-ci Qafqaz piyada diviziyası Kürdəmiri qəti olaraq qurtarmaq üçün 10 iyul səhəri hərəkətə keçdi. 13- cü alay Ģiddətli bir hücuma baĢladı. DöĢ-döĢə gedən vuruĢmalar oldu. AxĢama doğru Dikaya diviziyanın süvari bölmələri ilə bir dağ topçu dəstəsi və 46-cı tabor da Kürdəmirə çataraq müharibəyə qatıldı. Burada tamamən mühasirəyə alınmaq və məhv edilmək üzrə olduğunu anlayan bolĢevik zabitləri bölgəni tərk etməyə baĢladı. Aparılan təqib nəticəsində düĢmən məğlub halda axĢam saatlarında dağlara doğru çəkilməyə baĢladı. Beləcə üç gün davam edən Ģiddətli və qanlı vuruĢmalardan sonra Kürdəmir və ətrafı rus bolĢevik və erməni daĢnak qüvvələrindən təmizlənərək tamamən nəzarət altına alındı. 5-cı Qafqaz piyada diviziyası cəbbəxana yoxluğunu düĢmənə etdiyi basqınlardan əldə olunan ləvazimatlarla aradan qaldırmağa çalıĢırdı. 47
128
5-ci Qafqaz piyada diviziyasının Bakı istiqamətində irəliləyə bilməsi üçün biri Ağsu-ġamaxı istiqamətindəki dağlıq ərazidən, digəri də Kürdəmir-Kərrar- Hacıqabul istiqamətində düz ərazidən hərəkatı sürdürməsi lazım gəlirdi. Bu da hərbi qüvvələrin bir-birindən uzaqlaĢmasına və yardımlaĢmalarının kəsilməsinə yol açacaqdı. Ġrəliyə doğru hərəkətin davam edə bilməsi üçün düzənlikdəki dəstələrin düĢməni qısa müddətdə bölgədən qovub çıxarması Ģərt idi. Kərrar bölgəsindəki düĢmənin geri oturdulması üçün 5-ci Qafqaz piyada diviziyası komandiri belə bir əmr verdi: "Bir tabor piyada, mürəttəb və milis süvari alayı Müsüslü dəstəsindəki süvari bölmələri və səhra topları ilə piyadaları və 13-cü alayın əmrindəki rus səhra topu qrupundan ibarət dəstə podpolkovnik Həbib Səlimov (Azərbaycanlı yarbay) komandasında 12 iyul 1918-ci ildə hərəkətə keçərək, Kərrar stansiyası və ətrafındakı düĢməni geriyə oturdacaq və bölgəni iĢğal edəcəkdir. Eyni zamanda bir qisim dəstələr də Qarasaqqal kəndindəki düĢməni zərərsizləĢdirəcəkdir." Müsüslü dəstəsinin 12 iyulda Kürdəmir yaxınlarındakı Kərrar stansiyasına etdiyi hücum uğurlu olmadı. Bunun baĢlıca səbəbi, ərazinin düz olması və düĢmənin zirehli avtomobillərlə etdiyi qarĢı hücumlar olmuĢdur. 14 iyulda Kərrara edilən ikinci hücuma 13-cü piyada alayı da qatıldı və buradakı bolĢevik rus və erməni daĢnak qüvvələri geri oturdula bildi. 48
hökumətindən dəmir yolunu kəsmələrini və türk hərbi qüvvələrinin istifadə etməsinə əngəl olmalarını istəmiĢdilər. Tiflisdə çap olunan qəzetlər Gürcüstan hökumətinin buna müsbət cavab verdiyini yazmıĢdılar. Türk Qafqaz Ġslam Ordusu tərəfindən Göyçayda əsir alınan erməni və rus zabitlərdən öyrənildiyinə görə, rus kazakı Biçeraxovun hərbi dəstələrindən 3 min nəfərin Cənubi Azərbaycandakı Ənzəlidən Bakıya çatdığı xəbəri gəlmiĢdi. 49 Biçeraxovun Bakıdakı təxminən min nəfərlik əsir alman əsgərini silahlandıracağı və Bakını ələ keçirəcəyi, bolĢevik və erməniləri Ģəhərdən qovacağı da gələn xəbərlər arasında idi. 50
Türk Qafqaz Ġslam Ordusuna bağlı 5-ci Qafqaz piyada diviziyası baĢkomandan vəkili Ənvər paĢa da gücləndirici qüvvə göndərilməsi ilə bağlı cəbhədən gələn raportları dəyərləndirirdi. Osmanlı dövləti ilə müttəfiq olan Almaniya türk əsgərinin Bakıya girməsinə qarĢı çıxırdı. Ənvər paĢa isə almanları ləngitməyə çalıĢırdı. BaĢkomandan vəkili Ənvər paĢa ġərq Orduları Qrupu Komandanlığına 26 iyun 1918 tarixində göndərdiyi açıq əmrdə: "Bakı üzərinə irəliləmənin Bakıdakı neft qaynaqlarının bolĢeviklər tərəfindən məhv edilməsi təhlükəsini doğuracağından ümumi hərb sövq və idarəsi baxımından nə bahasına olursa olsun bundan qaçınmaq lazımdır. Bu səbəblə 5-ci Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|