Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz
Yüklə 3,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
137
əĢyalarını at və öküz arabalarına yükləyib Göyçaya sığınmıĢdılar. Ġsmayıllının Hacıhətəmli kəndindən Ağası Ağasıyev də böyüklərindən, ağsaqqallardan bu savaĢları, qəhrəmanların necə Ģəhid olduqları haqqında hekayələri dinləyərək böyümüĢdü: "Babamın, nənəmin anlatdıqlarına görə, bütün kənd əhalisi ermənilərdən canlarını qurtara bilmək üçün Göyçaya doğru qaçırlarmıĢ. Ġstifadə edə biləcəkləri əĢyalarını atlara, arabalara toplayıb, qoyun və inəklərini də qabaqlarına qatıb, kənddən qaçmıĢlar. Göyçayın yaxınlığında indiki asfalt yolun yerləĢdiyi yerdə türk əsgəri ilə qarĢılaĢmıĢlar. Əsgərlər onlara "Biz düĢmənlə savaĢmağa gedirik. Kəndinizə, ev-eĢiyinizə, ailənizə yenə qayıdacaqsınız. Heç bir Ģeydən qorxmayın" demiĢlər. Ermənilər buralardan qovulduqdan sonra onlar da evlərinə qayıtmıĢlar. Türklərdən biri burada Ģəhid olmuĢdur. Onu öldüyü yerdəcə basdırmıĢdılar." (ġəxsi arxiv).
Sovet Ġttifaqı dövründə böyük bir mədəniyyət təxribatı aparılmıĢdı. Ġnsanların öz keçmiĢi ilə bağlarını qoparmaq istəyirdilər. Ancaq insanların ruhundan və yaddaĢından tarixi silib atmaq, aparılan təbliğatlara rəğmən asan olmurdu. Hacıhəsənli kəndindəki məscid də Sovet dövründə bağlanmıĢdı. O dövrdə bəzi böyük Ģəhər mərkəzlərində bir-iki məscid açıq saxlanılırdı. "Sovet dövründə Ġsmayıllının məscidi bağlanmıĢdı. Amma Göyçay daha böyük olduğu üçün məscidi açıq imiĢ. Babam cümə günü kənddən çıxıb, bəzən atla, bəzən də piyada gedərək bu məsciddə namaz qılarmıĢ. Yenə bir gün cümə namazına gedərkən görmüĢdür ki, buradakı türk qəbrinin üzərində bir ağac parçası basdırılmıĢdır. Ətrafında hasarı yox imiĢ. Mal-qoyun ayaqlayırmıĢ. Atam məzarın ətrafını hasara almıĢdır. Bir müddət sonra baĢ hissəyə qoyulan ağac çürümüĢ və atam onun yerinə böyük bir daĢ gətirib qoymuĢdur. Oradan hər gəlib-keçəndə ona dua edir və Quran oxuyur və məzarın ətrafını təmizləyirmiĢ." (ġəxsi arxiv). Ağası bəy təhsilini davam etdirə bilmək üçün qonĢu kəndə gedib-gələrkən Mustafa ÇavuĢun məzarının qarĢısındakı yoldan keçmək məcburiyyətində qalırmıĢ. Böyüklərindən öyrəndiyi qədərilə hər oradan keçəndə Ģəhid Mustafa ÇavuĢa hörmət və ehtiram göstərirmiĢ. "Bizim kənddə orta məktəb yox idi. O üzdən 48-52-ci illərdə Bığır məktəbində oxudum. Hər həftə kənddən çıxıb bu yolu keçər, Bığıra məktəbə gedər, həftənin sonunda təkrar evə ailəmin yanına gəlirdim. Bu gediĢ-gəliĢdə atamın anlatdıqlarını xatırlardım. O illərdə bizə dini bilgi və dua öyrədilməsi qadağan idi. Ancaq atam bizə [Bir türk qəbri var, oradan keçərkən "bismillah" deyin, "Allah rəhmət eləsin" deyin] deyə tənbeh edərdi. Biz də gedib-gələrkən bildiyimiz duaları oxuyardıq". (ġəxsi arxiv). Türk Silahlı Qüvvələr AttaĢeliyi Mustafa ÇavuĢun yatdığı məzarı da kəsmə daĢlarla inĢa etdirdi və məzara dəmir barmaqlıqlardan qapı düzəltdirdi. 138
Ağası bəy istər gənc, istər yaĢlı olsun, hər kəsin öz keçmiĢinə hörmət və ehtiram göstərməsinin zəruri olduğunu bildirir. Edilən yaxĢılıqların, yardımların heç bir zaman unudulmayacağını söyləyir: "Bizim ağsaqqalların dediyinə görə, türk əsgəri bizim köməyimizə gəlməsəydi, ermənilər burada yaĢayanların hamısını qıracaqmıĢ. Onlar gəlib buraları düĢmənlərdən qurtarmıĢdır. Ona görə biz eyni qandan gəldiyimiz türk xalqına minnətdarıq. Onların ölənlərinə rəhmət, qalanlarına can sağlığı diləyirik." (ġəxsi arxiv). Yolumuz Ġsmayıllıya aid olan Hacıhətəmli kəndinə düĢdü. Rus bolĢevikləri və erməni daĢnakları bölgədə yaĢayan erməni və rus kəndlərinin də yardımı ilə Göyçaya bir basqın təĢkil etmiĢdilər. Türk Qafqaz Ġslam Ordusunun qəhrəmanları bu basqını geri oturdaraq, irəliyə doğru hərəkətə keçmiĢdilər. Bu təqib əsnasında Ģəhid olan iki igid Mehmetçik Ģəhid olduqları yerdə qanlı libasları ilə dəfn edilmiĢdi. Hacıhətəmlidə yaĢayan kəndlilər də o tarixdən etibarən vəfat edən yaxınlarını müqəddəs insanlar olaraq qəbul etdikləri Ģəhidlərə qonĢu olsunlar deyə bu qəbirlərin ətrafındakı sahəyə dəfn etməyə baĢlamıĢdılar. Kənd qəbiristanlığının yeri də beləcə dəyiĢmiĢ və yerli əhali qucaq-qucağa yatan iki igidin ətrafını müqəddəs bir məkana döndərmiĢdi. Beləcə Ģəhidlərin məzar yeri də itirilməkdən qurtarılmıĢdı. Burada yatan qəhrəman Ģəhidlərin də adları bilinmir... (Foto: ġəxsi arxiv). Türk Silahlı Qüvvələri Hacıhətəmli Ģəhidliyini də yenidən abadlaĢdırdı. ġair demiĢdi:
Bu Ģeir Ģəhidlərin məzar daĢına yazıldı və ətrafdan gəlib-keçənlərə o torpaqların hansı Ģərtlərdə vətən olduğunu anlatmaqdadır. Qaraməryəm-Mollaishaqlı və Bığır qəsəbələrinə gedən yolların kəsiĢdiyi yerdə bir abidə yüksəlir. Yolun düz baĢında yerləĢən abidənin hazırlanmasında türk mədəniyyətinin incə zövqünü əks etdirən gözəl bir memari üslubdan istifadə olunmuĢdur. Abidə Göyçay bölgəsində erməni daĢnakları və rus bolĢeviklərliyə gedən qanlı vuruĢmalarda həyatını itirənlərin xatirəsini yaĢatmaq üçün ucaldıldı. Qəhrəman Türk Silahlı Qüvvələri bu abidəni də Mərdəkan, Acıdərə və ġəkidəki kimi eyni memari üslubda, eyni xüsusiyyətdə və eyni materiallarla inĢa etdirdi... Ay ilə ulduz ağ mərmərdən, sütun isə qranit daĢdan düzəldildi... (Foto: ġəxsi arxiv).
Göyçay savaĢında torpağın qara bağrına düĢən qəhrəmanların xatirəsini əbədiləĢdirmək üçün düzəldilən Ģəhidliyin divarlarına mərmər kitabələr yerləĢdirildi. Kitabələrə isə diqqətlə seçilən Ģeirlər qazılmıĢ və ziyarətçilərin oxuması təmin olunmuĢdur... Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|