«Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşr edilməsi haqqında»

BOYUNDURUQ

141

Lo rans almışdı və bir vaxtlar ona görə utanırdım. Bu nun la 

belə, onu da digərləri ilə birlikdə çamadana yığdım. Han-

sı  sa əşyama xor baxmağın vaxtı deyildi. Hələ geyim ka bi-

nə sin də ikən ondan imtina etmək lazım idi; amma o za-

man da isti kostyuma «yox» demək iqtidarında deyildim, 

bu heç ağlıma da gəlməzdi.  İndi isə çox gec idi, artıq 

zöv qüm buna imkan vermirdi; həm də bir hərəkəti çox 

gec elə mək dənsə, heç eləməmək daha məsləhətdir.

Mən gələcəyin suveniri olan bu paltarları – hətta on-

lar qabardindən

1

 olsa belə – Loransın yanında qoya bil-

mə yə cəyimi başa düşdüyümdən tələsirdim. Aradabir hər 

cür sərbəst hərəkət etmək hüququm olduğuna  əmin li yi-

mi itirməmək üçün çarpayının üstünə qoyduğum jur na la 

tərəf  əyilir, Loransın müsahibəsindən gözüm tutan is 

tə-

ni lən cümləni oxuyurdum: «Halbuki o, hər  şeyi itir miş di: 

ailəsini, dostlarını, dünyasını; gənc qadın heç vaxt bu na 

görə  təəssüflənmirdi; o bilirdi ki, bu kişi onun üçün hər 

şeyi  əvəz edəcək, necə ki o, əri üçün hər  şey ola bil miş-

di». Axı Lorans bununla nə demək istəyirdi? Doğ ru dan mı, 

o, elə bilirdi ki, «mənim üçün bütün dünyanı  əvəz edib» 

və ondan başqa mənə heç kim lazım deyil? Heç vaxt 

özümü kimin üçünsə bütün dünyanı  əvəz et 

mə yə qadir 

adam hesab etməmişdim; və heç vaxt da dü şün mə miş-

dim ki, kim isə belə bir şeyə qadirdir; həm də özüm üçün 

be lə bir şeyi heç arzulamırdım da... Onun axmaq id dia-

sı  mə ni özümdən çıxarmışdı. Səhifəni çevirdim: «On 

lar 

Mon par nas da bir kafedə rastlaşdılar. Lorans arıq, az da nı-

şan gənc bir oğlan görür, o dəqiqə də aşiq olur, elə o da 

Lo ran sa – ilk baxışdanca».

Həqiqətən də, biz Monparnasda kafedə rastlaşmışdıq, 

orada kefcil dostlarımla birlikdə pianinoda dınqıldada-dın-

qıl da da necə lazımdırsa  əylənirdik. O, bizim uşaqlardan 

bi ri ilə flirt edən rəfiqəsi ilə  gəlmişdi; sonra Lorans bi-

zim dəstəyə, sözün əsl mənasında, yapışqan kimi ya pış-

dı; bizə uyğunlaşa bilmək üçün dəridən-qabıqdan çı xır dı; 

sö zün düzünü desəm, biz ondan necə yaxa qur ta ra ca ğı-

mı zın yollarını axtarırdıq. Hətta Korneliusla ona – dəyərli 

Lo ra ya görə  mərcləşmişdik; mərci mən uddum (əlbəttə, 

əgər bunu «uduş» adlandırmaq olardısa). Hə, doğrudan 

1

  Qabardin – yun parça növü.

---

FRANSUAZA SAQAN

142

da, o, mənə ilk baxışdanca vurulmuşdu; amma onu əməl-

li-başlı anlamaq və alışmaq üçün mənə  həftələr lazım ol-

du. O, mənə o dərəcədə burjuaziya mühitindən olan xa-

nım cı ğaz arxetipi təsiri bağışlamışdı ki, onunla ilk dəfə 

ya ta ğa girəndə çox inamsız idim; ona görə  də Loransın 

tem pe ra menti xoşbəxt bir sürpriz oldu…

…Mən köynəklərimi, kitablarımı, boyun yaylıqlarını, 

val ları, fotoaparatı, lotereya biletlərini, loto kartlarını  yı-

ğış dırdım. Yalnız «Steynvey»i və bir neçə çox isti corabımı 

gö tür mə dim; onsuz da, onlardan zəhləm gedirdi. Hər iki 

ça ma dan asanca bağlandı: mənim bütöv geyim komp lek-

tim var idi, başqa heç bir şey… Və heç bir vicdan əzabı hiss 

et mə dən dörd cüt düymə, qalstuk üçün sancaq və saatımı 

– öz hərbi qənimətimi götürdüm. Maşını da həmçinin 

(onun sı ğorta pulunun ödənildiyini və bu məsələ ilə bağ lı 

ya rım il qay ğı dan azad olduğumu düşünərkən ra hat la dım). 

«Hər hal da, mil yon dollar bütün bunlar üçün ta ma mi lə ye-

tər li dir», – deyə öz həyasızlığım haqqında böyük məm-

nun luq his si ilə fikirləşdim. 

Yığışıb qurtaran kimi Al Kapone stilindəki məşhur 

qəh və yi kostyumumu geyinib, güzgüdə özümə baxdım. 

Mə nə elə gəldi ki, xeyli cavanlaşmışam. Fortepianoya ya-

xın laş dım; o, burada qoyduğum üçün təəssüfləndiyim ye-

ga nə  əşya idi; sonra ağlıma ilişmiş akkord üzərində  qə ri-

bə bir me lan xolik motiv çaldım. Bu üç notu gah elə, gah 

da belə çal dı ğım vaxt yağış pəncərəni döyəcləməyə baş-

la dı; sonra öz yerini öpüş  və  şapalaq dolusu kimi ya ğan 

ley sana verdi. Pəncərəni taybatay açıb başımı çölə  çı xar-

dım; ilıq su axını sifətimi yudu; düz bir dəqiqə göz 

lə ri-

mi ayırmadan yağışa baxdım, səsinə qulaq as dım, sonra 

xal ça nı çirkləndirməmək üçün səliqə  və diq qət lə  pən cə-

rə nin tayını bağladım. Geri çevrildim, ça ma dan la rı mı gö-

tü rüb dəhlizə  çıxdım. Loransla vidalaşmağı daha üstün 

tu tar dım, amma gözləməyə hövsələm çatmazdı. İstənilən 

hal da onun söyləyə biləcəyi sözlərin mənim üçün heç bir 

əhə miy yəti yox idi; və bu vaxt öz otağından məni səs lə di-

yi ni eşidərək qətiyyən sevinmədim də:

– Vensan?!

Köksümü ötürüb çamadanları yerə qoydum və onun 

ota  ğı  na yollandım. Otaqda yalnız gecə lampası yanırdı; 

---

BOYUNDURUQ

143

san ki, məhəbbət dolu gecə vəd edirdi; hər zaman ol du ğu 

kimi, hər yer yenə də onun ətrinə bürünmüşdü. Ha va da kı 

qoxunu var gücümlə ciyərlərimə  çəkdim, sanki, onun ar-

tıq mə nim üzərimdə heç bir hakimiyyətə malik ol ma dı ğı-

na əmin olmaq istəyirdim.

Düz yeddi il bu yapışqan mühitdə yaşamışdım…. Necə 

də qəribədir…

– Hə?

Lorans ona çox yaraşan ağ sviterini geyinmiş, ayaq-

la rı nı yığaraq çarpayıda oturmuşdu; balaca əlvan yaylığını 

əli nin içində əzişdirirdi.

– Əyləş, zəhmət olmasa, – dedi, – hara yığışmısan?

– Gedirəm,– çarpayıda oturaraq asta səslə dedim, – 

ça ma dan larım qapının ağzındadır, getməmişdən  əv vəl 

sə nin lə gö rüşə bildiyimə görə şadam; sənə xəbər ver mə-

dən get mək istəmirdim.

– Gedirsən?! Sən çıxıb gedirsən?!

Heyrətdən onun sifəti tanınmaz hala düşdü. Sanki, 

yerin də cə donub-qalmışdı; filmlərdə  və romanlarda ol-

du ğu kimi, heyvani bir qorxu hissi gözlərimin önündəcə 

onun sifətini eybəcərləşdirirdi.

– Qulaq as, – dedim, – yəqin ki, «L’Ebdomader» jur-

na lı nı oxumusan…

O, gözlərini üzümdən ayırmadan başını tərpətdi, san-

ki, mən Komandor heykəli idim.

– Hə, hə, – mızıldandı, – hə,  əlbəttə, oxumuşam. Nə 

ol sun ki? Hə, nə olsun ki? Bu nə deməkdir? Nə demək is-

tə yir sən?

İndi təəccüblənmək növbəsi məndə idi. Doğrudanmı, 

o, jurnaldakı uydurma və yalan-palanlarının nə məna ver-

di yi ni başa düşmürdü?

– Axı  sən oxumusan. Belə bir müsahibə vermisənsə, 

de mə li, həm də onu oxumusan. Bu, biabırçılıqdır, ürək bu-

lan dı rı cı dır, yalandır… sonra da… əşi, nə fərqi var ki… Çıxıb 

ge di rəm, vəssalam! Bizim münasibətlərimiz başdan-ayağa 

əzab dır, düşməncəsinədir və artıq məndə nifrət yaradır. 

– Amma günahkar sənsən! Bu münasibəti sən bu hala 

sal mı san! – o, az qala, bağırırdı. – Sən! Belə eləyəndə sə-

nə nifrət edirəm! Gah özün olmursan, gah təkəbbürlü-tə-

kəb bürlü harasa gedirsən, məlum deyil nə zaman qa yı da-

---