Dünya: iradə və təsəvvür kimi
Yüklə 5,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Artur Şopenhauer "Dünya: iradə və təsəvvür kimi"
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana
144
vaxt gəlinən nəticələrdə bir-biri ilə düz gəlir və ilk baxışda qohum nəzəriyyə təsiri bağışlayır. Özünün əsas ideyasında stoisizm etikasına meyl göstərən indicə qeyd etdiyimiz daxili ziddiyyət sonradan bu məsələdə də təzahür edir ki, onun idealı, stoik müdrik onun özünün təsvirində belə, həyatilik, yaxud daxili poetik həqiqət kəsb edə bilməmiş, donmuş taxta müqəvva olaraq qalmışdı ki, onunla da heç bir iş görmək mümkün deyil və özü də bilmir ki, bu öz müdrikliyilə nə etsin, onun təmkinli hüzuru, məmnunluğu və bətiyarlığı birbaşa insan təbiətinə ziddir, odur ki, biz onları aşkar təsəvvür edə bilmirik. Hind müdrikliyinin bizlərə təqdim etdiyi və özünün həqiqətən yaratdığı dünya fətehləri və könüllü tövbəkarlar, yaxud xristianların Xilaskarı (İsa peyğəmbər nəzərdə tutulur), dərin həyatilik, böyük poetik həqiqət və yüksək məna ilə dolu bu heyrətamiz obraz ondan necə də fərqlənir. Bu elə bir obrazdır ki, kamil fəzilətinə, müqəddəsliyə və əzəmətinə baxmayaraq, gözlərimiz qarşısında ən böyük əzabkeş kimi durur. *
* II cildin 16-cı fəsli buraya aiddir.
İKİNCİ KİTAB
BİR İRADƏ OLAN DÜNYA HAQQINDA BİRİNCİ DÜŞÜNCƏ: İRADƏNİN TƏCƏSSÜMÜ
Nos habitat, non tartara, sed nec sidera coeli: Spiritus, in nobis qui viget, illa fasit. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana
(Nə cəhənnəmdə, nə də ərşi- əlada deyil, bizim daxilimizdə məskundur: Və bütün bunları edən daxilimizdə yaşayan ruhdur 1 )
§ 17
Birinci kitabda biz təsəvvürü yalnız özlüyündə, yəni yalnız onun ümumi formasında nəzərdən keçirmişdik. Doğrudur, mücərrəd təsəvvürə, anlayışa qaldıqda, o bizə həm də öz məzmununda məlum olmuşdur, belə ki, özünün bütün məzmununu və mənasını o, yalnız özünün əyani təsəvvürə münasibəti sayəsində alır, bunsuz o, nə dəyərə, nə də məzmuna malik olardı. Buna görə də, bütövlükdə əyani təsəvvürə müraciət edərək, biz həm onun məzmunu, onun yaxın tərifləri ilə, həm də onun qarşımıza çıxardığı obrazlar ilə tanış olmaq istəyirik. Bizim marağımız xüsusən onun əsl mənasının üzə çıxarılmasına yönələcəkdir, bu məna isə, adətən, bir qayda olaraq yalnız hiss olunur,– onun sayəsində bu obrazlar bizim yanımızdan, gözlənildiyi kimi, nə isə tamamilə yad və heç nə danışmayan bir şey kimi ötüb keçmir, bizə vasitəsiz olaraq, bilavasitə müraciət www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana
doğurur ki, bu, bizim bütün varlığımızı sarır. Biz öz nəzərlərimizi riyaziyyata, təbiətşünaslığa və fəlsəfəyə yönəldirik ki, bunlardan da hər biri bizə arzu olunan izahın bir hissəsini vermə ümidini təlqin edir. Amma qarşımızda hər şeydən öncə hansısa bir çoxbaşlı əjdaha fəlsəfə kimi dayanır ki, bu başlardan da hər biri başqa dildə danışır. Doğrudur, əyani təsəvvürün əhəmiyyəti barədə burada toxunulan məsələyə dair onların heç də hamısı öz aralarında fikir ayrılığına malik deyillər, zira, skeptiklər və idealistlər istisna olmaqla, qalanları əsasən təsəvvürün əsasında yatan və özünün bütün varlığı və mahiyyəti ilə təsəvvürdən fərqlənməsinə baxmayaraq, bütün hissələrdə ona bir yumurta digərinə oxşadığı qədər uyğun mülahizələr yürüdürlər. Amma bu, bizə kömək edə bilməz, zira biz belə bir obyekti təsəvvürdən fərqləndirməyi qətiyyən bacarmırıq: bizim gözümüzdə onların ikisi də eynidir, belə ki, hər bir obyekt həmişə subyekti nəzərdə tutur və buna görə də, elə həmin təsəvvür olaraq qalır; biz onu da dərk etmişik ki, obyekt olmaq– təsəvvürün ən ümumi formasına məxsus olmaq deməkdir və bu forma da obyektə və subyektə parçalanmadır. Buraya o da əlavə olunmalıdır ki, bu halda istinad edilən əsas qanunu, həmçinin bizə hər bir şeyin, sonlunun və ya sonsuzun əlaqəsi olaraq deyil, bir sıra təsəvvürlərin heç də təsəvvür olmayan və buna görə də təsəvvür oluna bilməyən nə iləsə əlaqəsi olaraq deyil, yalnız təsəvvür forması, yəni bir təsəvvürün başqası ilə qanunauyğun əlaqəsidir. Skeptiklər və idealistlər barədə isə artıq yuxarıda, xarici dünyanın reallığı barədə mübahisənin şərhi zamanı
danışılmışdır. Əyani təsəvvür barədə bilik hələ ki, bizə yalnız onun tamamilə ümumi, xalis formal tərəfindən məlumdur. Əgər biz əyani təsəvvür barədə arzu etdiyimiz daha konkret biliyi riyaziyyatda axtaracağıqsa, onda o, belə təsəvvürlər barədə bizə yalnız onların zamanı və məkanı doldurduğu, yəni onların kəmiyyət olduqları ölçüdə danışacaqdır. O, "nə qədər" və "nə
Yüklə 5,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|