Ə. Q. Abbasov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.2 Bina və tikililərin odadavamlılığı
154 Cədvəl 1. Qazlar Havaya nisbətən sıxlığı Öz-özünə alışma temperaturu, 0 S Alovlanmanın konsentrasiya hədləri, həcmi faizlərlə aşağı yuxarı Asetilen Ammiak Hidrogen Karbon oksidi Propan Kükürdlü hidrogen Təbii qaz 0,9 0,58 0,069 0,97 6,5 1,17 - 335 651 530 610 530 290 550-750 2,5 15,5 4,0 12,5 2,37 4,0 3,8 80,0 27,0 74,2 74,2 9,5 45,5 13,2 Cədvəl 2. Mayelər Öz-özünə alışma temperatur, 0 S Alışma temperaturu, 0 S hədləri Alovlanmanın konsentrasiya hədləri, həcmi faizlərlə aşağı yuxarı aşağı yuxarı Aseton Benzin A-74 Transforma- tor yağı Kerosin Etil spirti 620 300 300 250 465 70 -36 122 57 11 50 -7 163 87 40 1,31 0,79 - 1,4 3,3 4,2 5,16 - 7,5 18,4 Yanar maddələrin və mayelərin alovlanması üçün təkcə qaz və buxarların konsentrasiyasının lazımi həddə çatması yox, həmçinin onların lazımi temperatura çatması da vacibdir. Bu hal aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. Alovlanma, alovlanma mənbəyi olmadan da baş verə bilər. Əgər yanar qarışığı qızdırsaq, müəyyən temperaturda onda oksidləşmə prosesi baş verir. Bu proses zamanı ayrılan istilik ətraf mühit tərəfindən tam udulmursa, onda temperatur artır və qarışıq o qədər qızır ki, alovlanma baş verir. Bu cür hal, öz-özünə alışma adlanır. 155 Cədvəl 3. Toz qarışıqları Texniki analiz Yanğın təhlüksi göstəriciləri Nəmlik, % Kül, % Öz-özünə alovlanma, 0 S Alovlanmanın aşağı həddi? q/m 3 Alüminium tozu Ağac unu Torf Şellak - 6,35 20,0 - - 5,40 5,40 2,91 - 775 775 900 58,0 30,2 20,2 15,0 Bəzən maddələr, daxili kimyəvi və bioloji reaksiyalar hesabına yaranan istilik hesabına yanırlar (boz kömür, torf, ağac kəpəyi). Mayelərin yanğın təhlükəsi xassələri barəsində, onların alışma temperaturlarına görə qiymətləndirmək daha məqsədə uyğundur. Yanar mayelər üçün alışma temperaturunun iki həddi (aşağı və yuxarı) mövcuddur. Alışmanın aşağı temperatur həddində maye buxarlarının hava ilə qarışığına məşəl yaxınlaşdırdıqda o alovlanır. Alışmanın yuxarı temperatur həddində buxarların hava ilə qarışığı yanmanı davam etdirir. Bu temperaturdan yuxarı qiymətlərdə maye doymuş buxarlar əmələ gətirir ki, bunların da hava ilə qarışığı qapalı həcmdə alovlana bilər. Alışma temperaturu 45 0 S-yə qədər olan mayelər asan alovlanan, 45 0 S –dən yuxarı isə yanar mayelər adlanır. Otağın partlayış təhlükəsinin dərəcəsini təyin edən faktor, qaz və buxarların zəhərliliyidir. İş yerlərində bu cür zəhərli qarışıqların əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün ventilyasiya sistemlərindən istifadə edilir. 156 Yanar toz halında olan qarışıq, otaqda asılmış (duman halında) vəziyyətdə (aerozol) və ya müxtəlif avadanlıqların səthlərinə oturmuş (aeroqel) halda olur. Aerozolların öz-özünə alışma temperaturu aeroqellərə nisbətən çox olur. Məsələn, kömür tozunun (aerozolun) alışma temperaturu 969 0 S, həmin toz aeroqel formasında olduqda öz-özünə alıçma temperaturu 260 0 S olur. Bəzi istehsalatlarda istifadə olunan elektrotexniki qurğularda qığılcım yaranma və həddən artıq qızma ehtimalı oluğundan, onlar yanğın və partlayış təhlükəsini yarada bilər. Ona görə də elektrotexniki qurğularının qaydalarına əsasən avadanlıqlar, quraşdırılacaq otağın yanğın və partlayış təhlükəsindən asılı olaraq seçilir. Hazırda müxtəlif ölkələrdə partlayışdan mühafizə olunan elektrotexniki avadanlıqlar hazırlanır. Öz-özünə alışma temperaturundan asılı olaraq, partlayış təhlükəsi olan qarışıqlar beş qrupa ayrılır: qrup T 1 – öz-özünə alışma temperaturu 450 0 S yuxarı, qrup T 2 – öz-özünə alışma temperaturu 300 ÷ 450 0 S, qrup T 3 – öz-özünə alışma temperaturu 200 ÷ 300 0 S, qrup T 4 – öz-özünə alışma temperaturu 135 ÷ 200 0 S, qrup T 4 – öz-özünə alışma temperaturu 100 ÷ 135 0 S. 5.2 Bina və tikililərin odadavamlılığı İstehsalat və digər binalarının layihələndirilməsində və tikintisində həmin binalarda aparılacaq istehsalın yanğın təhlükəsini nəzərə almaq vacibdir. Tikintidə istifadə olunan materiallar, onlar üçün nəzərdə tutulmuş alışma və oda 157 davamlığı tələblərinə cavab verməlidir. Bütün tikinti materialları və konstruksiyaları yanmaya görə yanmayan, çətinyanan və yanan olmaqla üç qrupa ayrılır. Tikinti konstruksiyalarının yanmaya qarşımüqaviməti odadavamlılıq həddi ilə xarakterizə olunur (cədvəl 3,5). Tikinti konstruksiyalarının odadavamlılığının həddi, tikinti konstruksiyasının odadavamlılığa sınağının başlanğıcından, aşağıda verilən əlamətlərdən birinin yanmasına qədər keçən vaxtla (saatlarla) təyin edilir: konstruksiyada yarıqların əmələ gəlməsi, qızdırılmayan səthə temperaturun hiss olunacaq dərəcədə (140, 180, 210) 0 S artması və s. Bina və tikililərin odun təsirinə müqavimət göstərilməsi onların əsas konstruktiv elementlərinin yanma və odadavamlılığının qruplarından asılı olub və bu asılılıq odadavamlılığının dərəcəsi adlanır. Cədvəl 4. Yanmanın qrupları Yanmaya görə xarakteristikaları materiallar konstruksiyalar Yanmayan Odun və ya yüksək temperaturun təsirindən alışmışdır ki, közərmir və kömürləşmrlər Yanmayan materiallardan hazırlanmış Çətin yanan Odun və ya yüksək temperaturun təsirindən alışan, közərən və kömürləşən (od mənbəyi olduqda), od mənbəyi kənarlaşdırdıqda yanma və közərmə yox olur. Çətin yanan material- lardan, eləcə də odun və yüksək temperaturun təsirindən mühafizə olun- muş yanan materiallardan hazırlanma Yanan Odun və ya yüksək temperaturun təsirindən alışır, közərir və bu hal uzun müddət davam edir (od mənbəyi olmasa da) Yanan materiallardan, həmçinin oddan və yüksək temperaturun təsirindən mühafizə olunmamış Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|