Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əvəzləyici qüvvə - cismə tətbiq olunmuş bir neçə qüvvənin birgə göstərə biləcəyi qədər təsir göstərə bilən qüvvədir.
- Şəkil 51. Cismə tətbiq olunmuş qüvvələr ixtiyari
- Şəkil 52 . olunur (şəkil 52). Təzyiq.
40 vardır. Qüvvənin təsir yaradan səbəb olmasını nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, qüvvənin təsiri həm onun ədədi qiymətindən, həm də istiqamətindən asılı olmalıdır. Başqa sözlə desək, kiçik qüvvənin kiçik, böyük qüvvənin isə böyük təsir yaratması ilə yanaşı, eyni bir qüvvənin də bir istiqamətdə təsiri, digər istiqamətdəki təsirindən fərqli olmalıdır. Qüvvə həm də tətbiq nöqtəsi olan vektorial kəmiyyətdir, yəni qüvvənin yaratdığı təsir həmçinin onun hansı nöqtəyə tətbiq olunmasından asılıdır. Deməli, eyni bir qüvvə bir nöqtəyə tətbiq olunanda verilmiş istiqamətdə bir, həmin qüvvə həmin istiqamətdə digər nöqtəyə tətbiq olunanda isə başqa təsir yaradır. Qüvvəni dinamometr adlanan cihazla ölçürlər. Dinamometrin əsas hissəsini elastiki yay təşkil edir və onun iş prinsipi Huk qanununa (bax, Elastiki qüvvə) əsaslanır. Qüvvələrin toplanması. Ədədi qiymətləri cəbri toplanan skalyar kəmiyyətlərdən fərqli olaraq, vektorial kəmiyyətlər həndəsi (xətlərin köməyi ilə) toplanırlar. Başqa sözlə desək, vektorial kəmiyyətləri toplayarkən onların ədədi qiymətləri ilə yanaşı, həm də istiqamətləri nəzərə alınır. Qüvvələrin toplanması, başqa sözlə, əvəzləyici qüvvənin tapılması deməkdir. Əvəzləyici qüvvə - cismə tətbiq olunmuş bir neçə qüvvənin birgə göstərə biləcəyi qədər təsir göstərə bilən qüvvədir. Qüvvələrin toplanmasının bir neçə halına baxaq: 1. olsun ( cismə tətbiq olunmuş qüvvələr bir düzxətt üzrə olmaqla, bir - birinin əksinə yönəlib - şəkil 49): Şəkil 49. Bu halda, əvəzləyici qüvvə modulu böyük qüvvədən modulu kiçik qüvvə çıxılmaqla tapılır, istiqaməti isə modulu böyük qüvvə istiqamətində olur: ( . Bir – birinin əksinə yönəlmiş qüvvələr modulca bərabər olduqda isə ( əvəzləyici qüvvə sıfır olur: = 0 olar. 41 2 . olsun ( cismə tətbiq olunmuş qüvvələr bir düzxətt üzrə olmaqla, eyni istiqamətdə yönəlib - şəkil 50): Bu halda, əvəzləyici qüvvənin Şəkil 50. modulu toplanan qüvvələrin modullarının cəminə bərabər, istiqaməti isə onlarla eyni istiqamətli olur: . 3. olsun ( cismə tətbiq olunmuş qüvvələr bir-birinə perpendikulyar yerləşib (şəkil 51): Bu halda, əvəzləyici qüvvə Pifaqor teoreminə əsasən tapılır : . Buradan isə alınır. Şəkil 51. Cismə tətbiq olunmuş qüvvələr ixtiyari bucağı əmələ gətirən hal üçün isə əvəzləyici qüvvə kosinuslar teoreminə əsasən tapılır ki, bu halda da o və yaxud da olmasını nəzərə almaqla kimi təyin Şəkil 52 . olunur (şəkil 52). Təzyiq. Qeyd etdiyimiz kimi, qüvvənin təsiri onun ədədi qiymətindən, istiqamətindən və tətbiq nöqtəsindən asılıdır. Aydın olmuşdur ki, qüvvənin təsiri həm də onun təsir etdiyi səthin sahəsindən asılı olur. Daha dəqiq desək, qüvvənin təsir etdiyi səthin sahəsi böyüdükcə, eyni bir qüvvənin yaratdığı təsir kiçilir və əksinə. Qüvvənin təsirinin onun təsir etdiyi səthin sahəsindən asılılığını «təzyiq» adlanan parametr xarakterizə edir. Təzyiq « » ilə işarə olunur və Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|