Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tam bir dövrə sərf olunan zaman hərəkətin periodu adlanır
30 Bildiyimiz kimi, sürət vektorial kəmiyyətdir və vektorial kəmiyyətin sabit qalması zamandan asılı olaraq onun həm ədədi qiymətinin, həm də istiqamətinin dəyişməməsi deməkdir. Öyrəndiyimiz hərəkətdə sürətin ədədi qiymətinin sabit qalmasına baxmayaraq, onun istiqaməti nöqtədən-nöqtəyə keçdikcə dəyişdiyinə görə belə hərəkət dəyişənsürətli, yəni təcilli hərəkətdir. Belə çıxır ki, istənilən əyrixətli hərəkət təcilli hərəkətdir. Hər bir əyrixətli hərəkət müxtəlif çevrə qövsləri üzrə hərəkətlərlə əvəz oluna bilər (şəkil 36). Ona görə də biz, əyrixətli hərəkət Şəkil 36. olaraq, çevrə üzrə hərəkətlə tanış olacağıq (şəkil 37). Əvvəlcə bu hərəkətdə təcilin 0 istiqəmətini müəyyənləşdirək: B t t a 0 ifadəsindən aydın olur ki, təcil vektorunun istiqaməti - A nın istiqaməti ilə üst - üstə düşməlidir ( olduğu üçün). Onda belə çıxır ki, Şəkil 37. çevrə üzrə hərəkətdə təcilin istiqamətini müəyyənləşdirmək üçün -nin istiqamətini müəyyənləşdirmək kifayətdir. Şəkil 37 - dən göründüyü kimi, - nin istiqaməti radius boyunca çevrənin mərkəzinə doğru yönəlir. Deməli, bu hərəkətdə təcilin istiqaməti də hər bir nöqtədə radius boyunca çevrənin mərkəzinə doğru yönəlməlidir (şəkil 38). Bu səbəbdən də çevrə üzrə hərəkət Şəkil 38. halında təcil mərkəzəqaçma təcili adlanır. Şəkil 39 -da göstərilən ADO və ABO Üçbucaqların oxşarlıq əlamətlərindən 31 D alarıq. B nöqtəsi A nöqtəsinə 0 B çox yaxın olan halda AB yerdəyişməsini AB A S qövsü ilə, yəni bu hərəkətdə gedilən yol O ilə əvəz edə bilərik. Onda sonuncu ifadədən r S alınar. Bu hərəkətdə sürətin ədədi Şəkil 39. qiyməti dəyişmədiyindən - i ilə əvəz etmək olar. a t olduğunu nəzərə almaqla isə mərkəzəqaçma təcili üçün r a 2 şəklində ifadə almış olarıq. Çevrə üzrə hərəkət (gələcəkdə görəcəyik ki, həm də rəqsi hərəkət) təkrarlanan hərəkətdir. Təkrarlanan hərəkətlər period və tezlik adlanan parametrlərlə xarakterizə olunurlar. Tam bir dövrə sərf olunan zaman hərəkətin periodu adlanır və « » ilə işarə olunur. Periodun BS - də və SQS - də vahidi 1 saniyədir. 1 saniyədəki dövrlərin sayına hərəkətin tezliyi deyilir və « » ( və ya « » ) ilə işarə olunur. Tezlik və period arasında kimi münasibət vardır, yəni biri digərindən tərs mütənasib asılıdır. BS – də tezliyin vahidi - dir . Çevrə üzrə hərəkətdə xətti sürət. Bundan sonra bizə məlum olan sürəti xətti sürət adlandıracağıq. Deməli, xətti sürət dedikdə vahid zamanda icra olunan yerdəyişməyə bərabər kəmiyyət başa düşülür (vahidi BS – də san m 1 - dir). Fərz edək ki, cisim çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkət edərək, tam bir dövr etmişdir. Bu halda t S ifadəsində tam bir dövr üçün S=2πr, t=T yazsaq, onda çevrə üzrə hərəkətdə xətti sürət üçün T r 2 və ya r 2 ifadələrini alarıq. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|