Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a

 
26 
 
 
#    
X –ın   əksinə   bərabəryavaşıyan   hərəkət    üçün    isə   şəkil   31 - də  
göstərildiyi kimi olacaqdır:   
 
          
x

                    
                                                                                                        

S
 
                                                                    t                                                     
                                  
                                                                                X                                                                                  
                     
ox

 
                                                                Şəkil 31.        
                                                                                                                                                                                                                                                              
 Bərabəryeyinləşən hərəkətdə olduğu kimi,   
t
S
2
0




   düsturunda 
sürətin  bərabəryavaşıyan  hərəkətə uyğun 
t
a
o




    ifadəsini  nəzərə alsaq, 
bu hərəkət üçün 
2
2
0
at
t
S



 şəklində yerdəyişmə düsturunu alarıq. 
 
   #
      Bu      halda  X  oxu  boyunca    bərabəryavaşıyan    hərəkət      üçün  
yerdəyişmənin  proyeksiyasının  zamandan  asılılıq  qrafiki    şəkil  32-də  göstərildiyi 
kimi 
 
                    
x
S
                                                                                                                      
                             
             
                        
x
S
>0                                                 

S
                           
                                                                                                                                  
                                                          t                                                           X 
                                                                      
                                                                      Şəkil 32. 
 
             
#
     X - ın   əksinə    bərabəryavaşıyan   hərəkət   üçün  isə  şəkil  33 - də 
göstərildiyi kimi olacaqdır:  

---

 
27 
 
       
x
S
 
     
                                                                                                 
           
             
                                  
                                                             t                                                            
                                  
x
S
<0                                          

S
                                                                                                                        
                                                                                                                  X 
             
                                                               Şəkil 33. 
                        
 
İndi  də  həm  bərabəryeyinləşən,  həm  də bərabəryavaşıyan hərəkətə aid 
ümumi yerdəyişmə düsturunu çıxaraq:  
          
t
S
2
0




        ifadəsində     
a
t
0




    olduğunu  nəzərə  alsaq,  ümumi 
yerdəyişmə düsturu üçün     
a
S
2
2
0
2




     alarıq.  
 
Müxtəlif hallara baxaq: 
1.
 
 Əgər     > 0     halı      üçün     
o

=0     olarsa,      onda      yerdəyişmə  
düsturu    
a
S
2
2


   şəklində olar.  
          
Buradan isə   
S
a
2
2


    və ya    
aS
2


    alınar. 
2.
 
  <  0   halı üçün isə son sürət 

=0  ola bilər.   Onda   yerdəyişmə 
düsturu  üçün  
a
S
2
2
0


    alınar.   
      Sonda  bərabəryeyinləşən  və  bərabəryavaşıyan  hərəkətlərə  aid 
mexanikanın  əsas  məsələsinə  uyğun  düsturları  (cismin  son  vəziyyətinin 
koordinatlarını)    çıxaraq.    Bunun  üçün       
x
o
S
x
x


  tənliyində  yerdəyişmə 
düsturlarını   yazmaq kifayətdir:   
          
 #
        
2
2
t
a
t
x
x
x
ox
o




      (a >0,  
x

> 0   -  cismin  X  oxu boyunca    
                                                                      bərabəryeyinləşən   hərəkəti   üçün ) 
 

---