Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SÜRTÜNMƏ QÜVVƏSİNİN İŞİ.
- QÜVVƏ VƏ İMPULS.
66 SÜRTÜNMƏ QÜVVƏSİNİN İŞİ. Sürtünmə qüvvəsi hərəkətin əksinə yönəldiyindən (şəkil 80), aydındır ki, bu qüvvənin işi həmişə mənfi olmalıdır : . Onda kinetik enerji haqqında teoremə əsasən sürtünmə qüvvəsinin işi kinetik enerjinin dəyişməsinə bərabər olacaq ( Şəkil 80. olduğunu nəzərə alsaq, onda olmalıdır. Buradan isə və ya olması aydın olur. Deməli, cismə sürtünmə qüvvəsinin təsir etməsi, onun hərəkət sürətinin azalmasına, başqa sözlə desək, cismin yavaşıyan hərəkət etməsinə səbəb olmalıdır. QÜVVƏ VƏ İMPULS. Nyutonun II qanununun ifadəsində təcilin düsturunu yerinə yazsaq, onda alarıq. Buradan isə və ya alınar. hasili ilə işarə olunur və cismin impulsu və ya kütlə impulsu (bəzən də hərəkət miqdarı) adlanır. Deməli, cismin impulsu onun kütləsi ilə sürətinin hasilinə bərəbərdir. Sürət vektorial, kütlə isə skalyar kəmiyyət olduğundan onların hasili də vektorial kəmiyyət olmalıdır və bu vektorun istiqaməti sürət vektoru ilə üst- üstə düşməlidir (kütlə müsbət skalyar kəmiyyətdir): Göründüyü kimi, impulsun vahidi kütlə vahidi ilə sürət vahidinin hasilinə bərabər olmalıdır: . Ona görə də BS - də impulsun vahidi , SQS - də isə olur. şərtini nəzərə almaqla, aldığımız ifadəsini və ya şəklində də yazmaq olar. 67 Aldığımız İfadələrdə hasili isə qüvvə impulsu adlanır. Deməli, qüvvə impulsu qüvvə ilə qüvvənin təsir müddətinin hasilinə bərabər olan fiziki kəmiyyətdir. BS - də və ya -dır. ifadəsinə görə qüvvə impulsu kütlə impulsunun dəyişməsinə bərabər olur (Nyutonun II qanunu). Bu ifadədən alınır ki, bu da, qüvvənin - vahid zamanda impuls dəyişməsinə bərabər kəmiyyət olduğunu göstərir. İmpulsun saxlanması qanunu. Fərz edək ki, kütlələri və , başlanğıc sürətləri isə, uyğun olaraq, və olan iki cismin qarşılıqlı təsirdən sonra sürətləri və olmuşdur (şəkil 81). Onda Nyutonun III qanununa görə qarşılıqlı təsir zamanı 1 2 olduğundan, m 1 1 = - m 2 2 və ya alınar. Qarşılıqlı təsir müddətlərinin eyni olduğunu nəzərə alsaq, bu Şəkil 81. ifadədə alarıq. Qarşılıqlı təsirdən əvvəlki impulsları bərabərliyin bir tərəfinə, qarşılıqlı təsirdən sonrakı impulsları isə bərabərliyin o biri tərəfinə keçirsək, onda formasında ifadə alarıq. İfadədən aydın olur ki, qarşılıqlı təsirdən əvvəlki impulsların cəmi, qarşılıqlı təsirdən sonrakı impulsların cəminə bərabər olur. Qeyd edək ki, impuls vektorial kəmiyyət olduğundan onlar həndəsi toplanırlar (yəni onlar istiqamətləri nəzərə alınmaqla toplanırlar). İfadəni çıxararkən biz Nyutonun III qanunundan istifadə etdik. Nəzərə alsaq ki, bu qanun qapalı sistemlər üçün doğrudur, onda impulsun saxlanması qanununun da qapalı sistemlər üçün doğru olması fikrini söyləmək olar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|