Ebedi yol islam kohne indd

180

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

dər səhv edənin də mütləq qarşılığını görəcəyini

139

 zehinlərə həkk 

edə     rək daha diqqətli və canlı bir həyat bəxş edər.

13. İslam İnsanın Ehyasıdır

İslam insana məxluqat arasında müstəsna bir mövqe və şə rəf 

bəxş edər. Ayeyi-kərimədə belə buyurulur:

“Biz insanı ən mükəmməl surətdə yaratdıq”, 

 (ət-Tin, 4)

“Biz, Adəm övladını şərəfli və hörmətli elədik, onları suda 

və qu ruda (gəmilərə, heyvanlara və başqa nəqliyyat vasitələ ri nə) 

mindirib sahib etdik, özlərinə (cürbəcür nemətlərdən) tə miz ru zi 

verdik və onları yaratdığımız məxluqatın çoxundan xey li üs tün 

etdik”. 

(əl-İsra, 70)

Rəsulullah (s.ə.s)  əshabdan bir dəstə ilə birlikdə oturduqla rı 

vaxt qarşıdan bir cənazə aparıldığını gördülər. Allah Rəsulu (s.ə.s) 

aya ğa qalxdı. Ona:

“Ya Rəsulallah! O bir yəhudi cənazəsi idi!” deyildi. Rəsulullah (s.ə.s):

“O da bir insan deyildirmi?”− buyurdu. 

(Buxari, Cənaiz, 50; Müslim, 

Cənaiz, 81)

Göründüyü kimi Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s) Allah-Təala nın bö-

yük bir ehtiramla yaratdığı  “insan”ın hüzurunda ehtiramla aya ğa 

qalxmışdır. Beləcə insanların canlıları bir yana, ölülərinin be lə eh-

tiram və hörmətə layiq olduğunu göstərmişdir. Belə ki, İs  lam da, 

ölən insanların cəsədləri təmiz və münasib bir yerə hörmət  lə dəfn 

edilərək, insanın şərəf və heysiyyətinə yaraşmayan halla ra düş mək-

dən qorunmuş olur. Yəla bin Mürrə (r.a.) rəvayət edir:

“Nəbiyyi-Əkrəmin yanında bir çox səfərlərdə iştirak etdim. Al lah 

Rə sulu (s.ə.s), (hərb meydanlarında) hər hansı bir insan ölüsü nə 

rast gəldiyi zaman dərhal dəfn edilməsini  əmr edər, onun müsəl-

man, yox sa kafir olduğunu soruşmazdı”. 

(Hakim, I, 526/1374; Darekutni, 

IV, 116; Beyhəqi, Es-sünənül-kübra, III, 386)

Başqa bir yerdə Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s):

“Ölünün sümüyünü qırmaq, eynilə canlı bir insanın sümüyünü 

qırmaq kimi günahdır”, buyurmuşdur. 

(İbn Macə, Cənaiz, 63)

Cənazəsinə belə bu qədər ehtiram edilən insanın, görəsən ca nı 

və ruhu nə  qədər qiymətlidir?!  İnsan bədəninin  əsas maddəsi su 

139 

Zilzal, 7-8; əl-Ənam, 104; əz-Zümər, 41; Fussilət, 46; əl-Casiyə, 15.

---

181

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

və tor paqdır. Ona həyat verən, onu şüur, vicdan və hissiyyat sahibi 

olan bir varlıq halına gətirən isə, Allahın insana öz ruhundan üfürə-

rək can verməsi, yəni “İlahi nəfxə”dir.

140

 Bu baxımdan İslam nəzərin-

də bir can, bütün insanlara bərabər bir qiymət ifadə edir. Allah-Tə a la 

Qu  rani-Kərimdə belə buyurur:

“...hər kəs bir kimsəni öldürməmiş  (bununla da özün dən 

qisas alınmağa yer qoymamış)  və yer üzündə  fitnə-fə sad tö rət-

mə miş bir şəxsi öldürsə, o, bütün insanları öldürmüş kimi olur. 

Hər kəs belə bir kimsəni diriltsə (ölümdən qurtarsa), o, bü tün in-

sanları diriltmiş kimi olur...” 

(əl-Maidə, 32)

Bu səbəblə İslam, haqsız yerə cana qıymağı böyük günah lar-

dan saymış və insanları bu günahdan uzaqlaşdırmaq üçün önləyi ci 

bir cəza qoymuşdur. Buna görə haqsız yerə adam öldürən kim sə 

qi sas tətbiq edilərək öldürülür. Bir insanın öldürülməsində çox say-

da in san iştirak etmiş olsa, hər birinə də ayrı-ayrılıqda cəza verilir.

141

 

Baş qasının canına qəsd etmək bir yana, insanın öz canına qıyma sı 

be lə  şiddətlə qadağan edilmiş  və intihar etmək böyük günah lar dan 

sayılmışdır. Bu veriləcək cəza  da çox ağır ifadələrlə bə yan edil miş dir. 

(Buxari, Tibb, 56; Müslim, İman, 175)

İslamın bu anlayışı səbəbilə Rəsulullah (s.ə.s) hətta düş mən lə ri 

ilə döyüşməmək üçün əlindən gələn bütün imkanlarını səfər bər edər, 

onlarla razılığa gələ bilmək üçün hər cür güzəştlərə ge dər, dö yüşə 

ilk başlayan olmaz, düşmən başlayarsa, o zaman hü cum edər di. 

Döyüşmək məcburiyyətində qaldıqda da az sayda in san öl məsi üçün 

çox ağıllı fəndlərdən istifadə edərdi. Məkkə fəthin də ol duğu kimi çox 

vaxt düşmənlərini qan tökmədən təslim ol ma ğa məcbur edər, sonra 

da onları əfv edərdi. Bu mövzu, “İslam və Ci had” bölümündə təfsilat lı 

bir şəkildə izah ediləcəkdir.

Qısa şəkildə ifadə edəcək olsaq, İslam insanı öldürməkdən da ha 

çox, onu ehya edib (dirildib) əbədi səadətə qovuşdurmağı məq səd 

bi lir. Bunun bir çox misallarından biri də budur:

Müslim bin Haris (r.a.) belə rəvayət edir:

Rəsulullah (s.ə.s) bizi bir qoşunla göndərmişdi. Hü  cum edə cə-

yimiz yerə gəlib çatdıqda atımı çaparaq yoldaşlarımı keç dim. Ora-

da kı insanların fəryad etdiklərini gördüm. Onlara:

140 

əl-Hicr, 29; əs-Səcdə, 9; Sad, 72.

141 

Buxari, Diyat, 21.

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---

182

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“−La ilahə illəllah vahdəh: Allahdan başqa heç bir ilah yox  dur, 

yal nız O vardır” deyin və özünüzü qoruyun” dedim. Onlar da bu nu 

söy lədilər. Yoldaşlardan bəziləri:

“Sən bizə qəniməti haram etdin” deyərək, bu hərəkətimə gö rə 

mə ni qınadılar. Həzrət Peyğəmbərin yanına qayıtdığımız za man  et-

di yim hərəkəti ona xəbər verdilər. Allah Rəsulu (s.ə.s) məni çağı rıb 

et diyim hərəkəti təqdir etdi və:

“Şübhəsiz ki, Allah sənin üçün onlardan hər bir insan üçün fi lan-

fi l an qədər savab yazdı” buyurdu. Sonra davam edərək:

“Səni məndən sonra gələcək möminlərin idarəçiləri nə (rəh bər-

lə rinə) tövsiyə edən bir məktub yazım!” dedi. Ardından mək tu bu 

yazıdrdı  və üzərini də möhürləyərək mənə verdi.

  (Əbu Davud, Ədəb, 

100-101/5080; İbn Sad, VII, 419-420)

Allah-Təala günahkar bəndələrini belə mühafizə edərək, on la-

rın arxasından danışmağı (qeybət) böyük günahlardan say mış dır. 

İnsanları  məsğərəyə qoymağı, onları ayıblamağı, pis ləqəb lər ilə 

çağırmağı, təqlidlərini etməyi, haqlarında sui-zənn etməyi (pis dü-

şün məyi), qüsurlarını, gizli və məhrəm hallarını araşdırmağı qəti bir 

dil ilə qadağan etmişdir.

142

 Allah-Təala özü ilə bağlı haqları əfv edə 

bi ləcəyini, ancaq qul haqlarını əfv etməyib, bunu haqqı qəsb edi lən 

in sanın ixtiyarına veriləcəyini bildirmişdir.

Hər Şey İnsanın Xidmətindədir

Allah-Təalanın insana verdiyi dəyərin böyüklüyünü göstə rən 

ayə lərdən biri də budur:

“(Ey İnsanlar!) Məgər Allahın göylərdə və yerdə olanla rı (gü-

nəşi, ayı, ulduzları  və buludları; meyvələri, bitkiləri, dənizlə ri, çay-

ları  və gölləri) sizə ram etdiyini (sizin istifadənizə verdiyi ni), aş-

kar (görmə, eşitmə, sağlamlıq) və gizli (əql, şüur, fəhm, elm və i. 

a.) nemətləri sizə bolluca ehsan etdiyini görmürsünüz  mü? İn-

sanlar içərisində eləsi də vardır ki, nə bir elmi, nə bir doğ ru yol 

göstərən rəhbəri, nə də bir nurani (ilahi) kitabı ol ma dan Allah 

barəsində mübahisə edər”. 

(Loğman, 20, Casiyə, 13)

Burnumuzun ucunda daima tənəffüs üçün hazır olan ha 

va, 

aya ğımızın altından  əskik olmayan torpaq, bizi növbə ilə bir-biri-

nə təhvil verən gecə və gündüz, durmadan dönən Dünyamız, onu 

qo ruyan planetlər, həm çırağımız, həm sobamız olan Gü 

nəş... 

142 

Hücurat, 11-12

---