ƏDalət tahġrzadə. Savalanda görüĢənədək, Bəy!

...Ġndi  o,  Ģəhidlərin  yanındadır.  ġəhidlər  onu  gül-çiçəklə  qarĢıladılar.  Alnından  öpdülər,  “xoĢ 
gəldin”  dedilər,  ona  qovuĢdular  və  rahatlandılar.  O  artıq  Mirzə  Cəlillə  görüĢüb,  Sabirlə  də, 
Atatürklə də, Məmmədəminlə də, dostlarla da, qohumlarla da. Ölümünə mübarək alıb, ruhları 
sevindirib. Ölümün mübarək, Böyük Bəy! Ölümün qutlu, ustad! 
...O, xəbərdarlıq etməyə gəlmiĢdi. Elçi xəbərdarlıq etdi və getdi. Bizə ondan Ruh, Əqidə, Yol, 
Əxlaq qaldı. 
Bizə Azadlıq eĢqi adlı bir sərvət qoyub getdi! 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

QƏRĠB QAFQAZLI.
 
Gəldi, xilas etdi və getdi 
Əbülfəz Elçibəylə VaĢinqtonda “Amerikanın səsi” radiosu Azərbaycan bölümündə radio yazarı, 
müxbir,  prodüsser  və  spiker  olaraq  çalıĢdığımda  -  1988-ci  ildə  Sovetlər  Birliyində  baĢlayan 
çatlamaların Azərbaycana necə təsir göstərəcəyi mövzusunda apardığım radio söhbəti zamanı 
tanıĢ  olmuĢam.  Onun  qurtarıcı  bir  lider  Ģəxsiyyətinə  o  zamandan  inanmıĢ  və  yaxın  ardıcılı 
olmuĢdum. 
Radionun  Azərbaycan,  Özbəkistan,  Gürcüstan,  Ukrayna  və  Əfqanıstan  bölmələrində 
çalıĢanlara “Freedom Fighters” (“Azadlıq savaĢçıları”) deyirdilər. Bizi belə çağırmaları xoĢuma 
gəlirdi.  
Azərbaycanın  bağımsızlığı  üçün  verdiyim  savaĢda  özümü  bir  adsız  qəhrəman  kimi  görür, 
adımın  Əbülfəz  Əliyev  (Elçibəy)  ilə  bir  siyahıda  yer  almasından  böyük  qürur  duyurdum. 
Azərbaycan öz bağımsızlığına qərar verərək Moskvadan daha əmr almayacağını açıqladığı gün 
“Amerikanın  səsi”  radiosunun  koridorlarında  sevincdən  hayqıraraq  dolaĢır,  dostlarımla 
qucaqlaĢırdım.  
Dəhlizdə  bu  ruh  yüksəkliyi  ilə  göylərdə  uçarkən,  bir  dost  əli  arxadan  omuzuma  toxundu. 
Geriyə  dönüb  baxdım  -  “Amerikanın  səsi”  radiosundakı  caz  proqramlarıyla  ad  çıxarmıĢ 
V.Kannoverdi.  Yaxasındakı  qızıl  “mikrofon”  rozetini  çıxardı  və  mənim  yaxama  taxaraq  dedi: 
“Qazandın, savaĢçı...”. 
Ġlk  öncə  səsiylə  uzaqdan-uzağa  mikrofonla  tanıĢ  olduğum  Elçibəylə  Bakıda  1991-də  Ģəxsən 
tanıĢ olduğumda özümü türkçülük məktəbində Əbülfəz Elçibəyin bir tələbəsi kimi hiss etdim.  
Milləti ona layiq olduğu adı vermiĢdi. Türklük aləminin Elçibəyi mənim də Bəyim, Böyük Bəyim 
oldu.  
Elçibəylə  ilk  dəfə  görüĢməyimi  Firidun  Cəlil  Ağasıoğlu  təmin  etmiĢdi.  Məni  Azərbaycan  Xalq 
Cəbhəsinə ilk dəfə prof. Dilarə Əliyeva ilə Firidun bəy apardılar. Heç unutmaram - “Ġnturist” 
otelində  assistenti,  indiki  xarici  iĢlər  naziri  Vilayət  Quluyevin  dosentlik  ünvanını  alması 
münasibətilə verilən ziyafətdə bir az yubanmıĢ və görüĢə vaxtında gedə bilməmiĢdik. Dilarə 
xanım  dəfələrcə  Elçibəydən  üzr  dilədi  və  məni  onun  qarĢısında  zor  durumda  qalmaqdan 
qurtardı. 
Elçibəyin  iĢ  otağını,  toplantı  otağını  və  dava  yoldaĢlarının  çalıĢdığı  otaqları  görüncə 
xəyalımdan  məktəb  çağlarında  öyrəndiyim  və  Atatürkün  QurtuluĢ  SavaĢımızda  yararlandığı 
uyğun iĢ Ģəraiti gəlib-keçdi. 
Atatürkün  apardığı  milli  mücadile  ilə  Elçibəyin  mücadiləsi  arasında  bənzərlikləri  və  ortaq 
yönləri arayıb tapmağa çalıĢırdım. Ancaq orasını düĢünə bilmədim ki, Elçibəyin müdafiə naziri 
Rəhim  Qazıyev  rusların  adamı  olacaq  və  Kremllə  iĢbirliyində  bulunacaq.  Milli  bir  Ģair  olaraq 
zühur  edən,  Azərbaycanın  suyunu  içib  duz-çörəyini  yeyən  və  bir  vəzifə  verilmədiyi  üçün 
Elçibəyi arxadan xəncərləyəcək bədbəxtlərin çıxacağını yuxumda görsəm inanmazdım. Amma 
oldu.  Belə  bədbəxt  və  namərdlər  çıxdı.  Sonra  da  gəlib  Elçibəyin  cənazəsində  “timsah  göz 

---

yaĢı” tökdülər. Bir də, onu hesab edə bilmədim ki, Elçibəy “kağızdan qaplan” və adamcıqlarla 
“dava yoldaĢımdır” deyə yola çıxdı. 
Elçibəyə  “yaxĢı  bir  atatürkçüydü,  Atatürk  heyranıydı,  Atatürkün  nəfəriydi,  Atatürkün 
əsgəriydi”  deyə bilərik. Onu  Atatürklə  əsla  müqayisə  edə bilmərik.  Bircə  düĢünün  ki,  Kazım 
Qarabəkir PaĢa və ya marĢal Fevzi Çakmak düĢmənlə iĢbirliyi yapacaq, Atatürk də bunu qəti 
dəlilləri  ilə  yaxalayacaq  və  bağıĢlayacaq....  Heç  belə  Ģey  ola  bilərdimi?..  Belə  bir  Ģeyi 
düĢünmək türk olan bir insanın qanını dondurmağa yetər. 
Elçibəyin vəfatından öncə Ankara Xəstəxanasında qələmə aldığı vəsiyyət və etirafları arasında 
yer alan “xətalarım oldu” dediyi mövzulardan biri bu idi. Vətən xainlərini bağıĢlamasının xəta 
olduğunu çox gec anladı və etiraf etdi. 
Atatürkün  uğurlarından  örnək  alaraq  yalnız  böyük  hədəflərə  yönəldi.  Böyük  düĢünməsini 
bilirdi.  Rəhmətlik  Turqut  Özalı  çox  bəyənirdi  və  ən  az  onun  qədər  praktikdi.  ĠĢləri 
süründürmədə  buraxmazdı  və  buna  nifrət  edərdi.  DüĢündüklərindən  bəzilərini  bacara  bildi. 
Heç  bir  liderin  bu  gün  belə  bacarmadığı  bir  olayı  gerçəkləĢdirdi  -  rusları  Azərbaycan 
torpaqlarından  əbədi  qovdu.  Universitetlərə  giriĢi  Türkiyədəki  kimi  mərkəzi  yerləĢdirmə 
sisteminə  bağladı  və  bu  sahədə  geniĢ  yayılmıĢ  rüĢvətin  kökünü  kəsdi.  Azərbaycan 
qadınlarının  yerlərdə  sürünməyə  deyil,  baĢa  tac  olması  gərəkliyinə  inandı  və  tətbiq  etdi. 
“Cənnətin açarı anaların ayağı altındadır” sözünə ürəkdən inandı və Azərbaycan qadınlarının 
təĢkilatnaraq öz haqq və hüquqlarını aramasına fürsət verdi. Azad mətbuat onun zamanında 
doğuldu,  gəliĢdi  və  bugünkü  olğunluğuna  yetiĢdi.  Siyasi  partiyalar  Elçibəy  zamanında 
doğuldu.  O  olmasaydı  bu  gün  Azərbaycanda  siyasi  partiyaların  durumu  Özbəkistan, 
Qırğızıstan, Türkmənistan və Qazaxıstandan fərqli olmayacaqdı. O, öz vəzifəsini və gələcəyini 
fəda  edib  Kələkiyə  getməsəydi  bu  gün  doya-doya  seyr  etdiyimiz  Bakının  bu  gözəllikləri 
olmayacaq, Qroznı kimi bir xarabaya dönəcəkdi. 
Bunları düĢündükcə ömründə demokratiya və bağımsızlıq görməmiĢ bir insanın öz millətinin 
önünə düĢərək onu zülmətdən iĢıqlı dünyaya çıxararkən qarĢılaĢdığı çətinlikləri sayğıyla ayaq 
üstündə alqıĢlamaq məcburiyyətini hiss edirəm. 
Türklüyə,  türkçülüyə  və  türkün  böyüklüyünə,  onun  Ģanlı  tarixinə  toz  qondurmazdı  və 
qondurmadı. 
Mənə dünyanın ən böyük Ģərəf bəlgəsini verdi və məni Ģərəfləndirdi. Rus tanklarının Bakını 
iĢğal  etməsinin  birinci  ildönümü  üçün  VaĢinqtondan  baĢlayaraq  Azərbaycana,  Rusiyanın 
çeĢidli  Ģəhərlərini  dolaĢaraq  Bakıya  vaxtında  çatan  ilk  “Qərb”li  jurnalist  mən  olmuĢdum. 
Yüzlərcə  foto  çəkmiĢ  və  bir  o  qədər  insanla  reportaj  aparmıĢdım.  Hazırladığım  material 
çalıĢdığım qəzetdə “Tankların altında keçən bir il” baĢlığıyla 15 gün dalbadal çıxdı. 
Xanım Xəlilova ilə Elçibəyin ozamankı Xalq Cəbhəsi binasındakı sədr otağına getdik. Elçibəy 
məndən  vəsiqə  üçün  bir  fotomu  istədi,  yardımçısı  Oqtay  Qasımovu  çağırdı,  ona  verdi  və 
nələrsə söylədi. Elçibəylə bərabər toplantı salonuna endik. Orada olanların hüzurunda: “Qərib 
Qafqazlı,  Azərbaycana  etdiklərinizin  qarĢılığında  sizə  qızıldan  bir  Ģərəf  medalı  vermək 
istərdim. Xalqımızın durumunu  bilirsən.  Səni Azərbaycan  Xalq  Cəbhəsinin Amerika  təmsilçisi 

---