Ek-2 ÖZÜr oranlari cetveli

1-1.2. EKLEM HAREKET AÇIKLIĞI MODELİ

Bu modeli kullanabilmek için üç ayrı basamağın takip edilerek bir bütün halinde değerlendirilmesi mecburidir. Bu üç basamak şunlardır.

1.2.1. Eklem hareket açıklığına bağlı özürlülüğün hesaplanması

1.2.2. Spesifik omurga hastalığı tanısına bağlı özürlülüğün hesaplanması

1.2.3. Spinal sinir kayıplarına bağlı özürlülüğün hesaplanması

Yaralanma modeli bireyin hastalığına uygun değilse veya omurgaya bağlı özürü belirlemede daha fazla klinik veri gerekiyorsa eklem hareket açıklığı modeli kullanılır. Bu modelde bazı basamaklar izlenmelidir. Patoloji stabil ve kalıcı olmalı, yetersizlik en az bir yıldır devam ediyor olmalıdır. Servikal, torakal veya lomber bölgeden hastanın yakınmaları ile ilgili temel bölge seçilir.

Birinci basamak olarak spesifik omurga hastalıklarına bağlı özürlülük tablosundan uygun tanı seçilir. İki veya daha fazla tanı mevcutsa en önemli tek tanı alınır ve tanıya bağlı özürlülük kaydedilir.

İkinci basamak olarak seçilen temel bölgenin hareket açıklığı ölçülür ve buna uygun özürlülük yüzdesi ilgili tablolardan saptanır. Eğer omurgada bir miktar hareket olmasına rağmen aynı zamanda ankiloz var ise, nötral pozisyona en yakın hareket derecesi ankiloz derecesi olarak kabul edilir ve ankiloz derecesine göre özürlülük yüzdesi hesaplanır. Aynı bölgede birçok yönde hareket kısıtlılığı var ise elde edilen özürlülük oranları toplanır. Örneğin: servikal bölgede eklem hareket açıklığı ölçümünde hem fleksiyon, ekstansiyon hem de rotasyonda hareket kısıtlılığı var ise ölçümlerin sonucunda elde edilen özürlülük oranları Balthazard yöntemi kullanılmayıp aritmetik olarak toplanacaktır. Üçüncü basamak olarak ilgili omurga bölgesinin ilişkili olduğu ekstremitelerde duyu veya motor kayıp varsa duyusal veya motor kaybın sayısal değeri, ilgili tablolardan ayrı ayrı saptanır (Tablo 1.8 veya Tablo 1.9). İlgili bölgenin duyusal özürlülük yüzdesini bulmak için ilişkili sinir kökünün maksimum değerinin (Tablo 1.10 ) Tablo 1.8’de kişinin durumuna karşılık geken duyusal kayba bağlı özür yüzdesi alınır. Örneğin: C5 sinir kökünde 3. derece duyusal kaybı olan hastanın bu basamak için özür oranı %3’tür (5 x %60) (Tablo 1.10’da C5 için duyu kaybının alacağı maksimum değer x Tablo 1.8’de 3. derece duyu kaybı için verilen yüzde değer %60). Aynı işlem, varsa motor kayıp değerleri için de yapılır. Böylece ilgili bölgenin ekstremitesindeki duyusal ve motor özürlülük yüzdesi ayrı ayrı belirlenmiş olur ve Balthazard yöntemi kullanılarak tek ekstremiteye ait özürlülük yüzdesi belirlenir. Eğer her iki ekstremitede de nörolojik kayıp var ise, her ekstremite için ayrı ayrı bulunan değerler Balthazard yöntemiyle birleştirilerek tek bir değer elde edilir. Birinci, ikinci ve üçüncü basamaktan elde edilen özürlülük oranları Balthazard yöntemi kullanılarak birleştirilir ve bu modele göre tek bir değer elde edilir. Eğer birden fazla omurga bölgesinde kayıp var ise, her bir bölge için yukarıdaki basamaklar ayrı ayrı uygulanır. Her bölge için elde edilen son değerler Balthazard yöntemiyle birleştirilir.

Skolyoz için kardiovasküler sistem ve göğüs hastalıkları ilgili tabloları ile eklem hareket açıklığı modelinden elde edilen değerler Balthazard yöntemi kullanılarak birleştirilir.

Tablo 1.4- Servikal omurgada hareket kısıtlılığına bağlı özürlülük oranları (Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz).

Servikal Omurga Hareket Açıklığı		Özür Oranı %
Fleksiyon	0 - 14 15 - 29 30 - 49 >50	5 4 2 0
Ekstansiyon	0 - 19 20 - 39 40 - 59 >60	6 4 2 0
Lateral Fleksiyon-Ekstansiyon	0-24 25- 44 >45	4 2 0
Rotasyon	0- 39 40- 79 >80	6 3 0
Ankiloz
Fleksiyon	0 (nötral Pozisyon) 15 30 50	12 20 30 40
Ekstansiyon	0 (nötral pozisyon) 20 40 60	12 20 30 40
Lateral Fleksiyon	0 (nötral pozisyon) 15 30 45	8 20 30 40
Rotasyon	0 (nötral pozisyon) 20 40 60 80	12 20 30 40 50

Tablo 1.5- Torakal omurgada hareket kısıtlılığına bağlı özürlülük oranları.

( Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz).

Torakal Omurga Hareket Açıklığı		Özür Oranı %
Fleksiyon	0-14 15-29 30-59 >60	4 2 1 0
Rotasyon	0-14 15-29 >30	3 2 0
Ankiloz		Özür Oranı %
Fleksiyon- Ekstansiyon	-30º (torasik lordoz) 0 (nötral pozisyon) 60 80 100	20 0 5 20 40
Rotasyon	0º (nötral pozisyon) 5 25º 35º	6 10 20 30

Tablo 1.6- Lomber omurgada hareket kısıtlılığına bağlı özürlülük oranları.

( Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz)

Lomber Omurga Hareket Açıklığı ()		Özür Oranı %
Fleksiyon	0-29 30-59 >60	10 4 0
Ekstansiyon	0-14 15-24 >25	7 3 0
Lateral Fleksiyon	0-9 10-14 15-19 20-24 >25	5 3 2 1 0
Ankiloz		Özür Oranı %
Lateral Fleksiyon	0 ( nötral pozisyon) 1-29 30-44 45-59 60-74 ≥75 (lateral tam fleksiyon)	10 15 20 30 40 50

SPESİFİK OMURGA HASTALIĞI TANISINA BAĞLI ÖZÜRLÜLÜK

Tablo 1.7- Spesifik omurga hastalıklarına bağlı özürlülük oranları.

(Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz)

Hastalık	Özür Oranı %
	Servikal	Torakal		Lomber
Kırıklar
Bir vertebra cisminin kompresyonu %0-25 %26-50 > %50	4 6 10	2 3 5		5 7 12
Posterior eleman kırığı (Pedikül-lamina-artiküler proçes, transvers proçes) Bir vertebranın kompresyonuna ve posterior eleman kırığına bağlı özürlülük oranları ile ayrı ayrı vertebraların kırığı veya kompresyonuna bağlı özürlülük oranları Balthazard yöntemiyle toplanarak hesaplanır.	4	2		5
Bir vertebranın redükte dislokasyonu Eğer iki veya daha fazla vertebra disloke ise Balthazard yöntemiyle hesaplanır. Redüksiyon olanaksız ise, doktor özürü eklem hareket açıklığı ve nörolojik bulgulara göre değerlendirmelidir.	5	3		6
İntervertebral disk veya diğer yumuşak doku lezyonu
Ameliyat edilmemiş, semptom yok (kalıcı)	0	0		0
Ameliyat edilmemiş, stabil. Tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite ile birlikte MRG veya röntgende hiç ya da minimal dejeneratif değişiklikler	4	2		5
Ameliyat edilmemiş, stabil. Tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite ile birlikte MRG veya röntgende orta-ciddi dejeneratif değişiklikler (herniye nukleus pulposusu da içerir).	6	3		7
Opere edilmiş disk lezyonu (disk injeksiyonunu da kapsar). Kalıcı işaret ve semptom yok.	7	4		8
Opere edilmiş disk lezyonu. Tıbbi olarak tesbit edilmiş kalıcı ağrı ve rijidite.	9	5		10
Multipl seviye (operasyonlu veya operasyonsuz)	Her seviye için %1 ilave edilir
İkinci operasyon Üçüncü ve sonraki operasyon	%2 ilave edilir %1 ilave edilir
Ameliyat Edilmemiş Spondilolizis ve Spondilolistezis
Spondilolizis veya grade I-II spondilolistezis ile birlikte tibbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok)	6	3	7
Grade III veya IV spondilolistezis ile birlikte tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok)	8	4	9
Ameliyatlı Spinal Stenoz, Segmental İnstabilite, Kırık, Dislokasyon
Spinal füzyonsuz kalıcı bulgu ve semptom olmaksızın tek seviyeli dekompresyon	7	4	8
Kalıcı bulgu ve semptomla beraber tek seviyeli dekompresyon	9	5	10
Tek seviyeli spinal füzyon (dekompresyon var veya yok), kalıcı bulgu ve semptom yok	8	4	9
Tek seviyeli spinal füzyon (dekompresyon var veya yok), kalıcı bulgu ve semptom var	10	5	12
Çok seviyeli operasyon, tıbbi olarak tesbit edilmiş ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok ) İkinci operasyon Üçüncü veya sonraki operasyonlar	Her seviye için %1 ilave edilir %2 ilave edilir Her operasyon için %1 ilave edilir

SPİNAL SİNİR KAYIPLARINA BAĞLI ÖZÜRLÜLÜK

Spinal sinir kayıplarına bağlı özürlülük hesaplanırken öncelikle eklem hareket açıklığı modeli açıklamasının üçüncü basamağı okunmalıdır. Bu durumların değerlendirilmesinde Tablo 1.8, Tablo 1.9 ve Tablo 1.10 birlikte kullanılmalıdır.

Tablo 1.8- Duyusal kayba bağlı yetersizlik yüzdesinin belirlenmesi.

Derece	Duyu kaybı veya ağrının tanımı	Duyu kaybı (%)
5	Duyu kaybı, anormal duyu veya ağrı yok	0
4	Aktivite esnasında unutulan bozulmuş yüzeyel duyu (azalmış hafif dokunma) veya ağrı ile birlikte olan veya olmayan hafif duyu kaybı	25
3	Bazı aktiviteleri etkileyen, anormal duyunun (örn. disestezi) veya hafif ağrının eşlik ettiği bozulmuş yüzeyel duyu (azalmış hafif dokunma ve iki nokta ayırımı)	60
2	Bazı aktiviteleri engelleyen, anormal duyunun (örn. disestezi) veya orta derecede ağrının eşlik ettiği azalmış yüzeyel ve taktil duyu	80
1	Birçok aktiviteyi engelleyen, anormal duyunun (örn. disestezi) veya ciddi derecede ağrının eşlik ettiği, yüzeyel ve taktil duyu kaybı (derin duyu korunmuş)	90
0	Aktiviteyi tam engelleyen anormal duyu, ciddi ağrı ve tam duyu kaybı	100

NOT: Her bir kutanöz innervasyon alanı veya dermatom ayrı ayrı değerlendirilir ve Balthazard yöntemiyle hesaplanarak kişinin özür oranı belirlenir.

Tablo 1.9- Motor kayba bağlı yetersizlik yüzdesinin belirlenmesi.

Derece	Kas kuvvetinin değerlendirilmesi	Motor kayıp (%)
5	Maksimum dirence karşı aktif hareket var	0
4	Kısmi dirence karşı aktif hareket var	25
3	Yerçekimine karşı aktif hareket var	50
2	Yerçekimi ortadan kaldırıldığı zaman aktif hareket var	75
1	Hafif kontraksiyon, hareket yok	90
0	Kontraksiyon ve hareket yok	100

Tablo 1.10- İlişkili sinir kökünün maksimum değeri.

Spinal sinir	Duyu kaybı veya ağrıya bağlı (%)	Motor kayba bağlı (%)
C5	5	30
C6	8	35
C7	5	35
C8	5	45
T1	5	20
L3	5	20
L4	8	34
L5	5	37
S1	5	20

ÖRNEKLER

ÖRNEK I

Hasta: 55 yaş, erkek

Anamnez: Israr eden bel ağrısı, son bir yılda kötüleşmiş, spesifik bir yaralanma tarif etmiyor

Şikayeti: 1 saatten fazla ayakta durma ve yürüme ile artan bel ağrısı

Fizik muayene: Sol lateral fleksiyon açısı 20°

Tanı: Kronik bel ağrısı

Özürlülük yüzdesi: %1 (tablo 1.6)

ÖRNEK II

Hasta: 40 yaş, erkek

Anamnez: Merdivenden düşme sonrası L3- L4 vertebralarda sol tarafa kamalaşan kırık

Şikayeti: Ağır kaldırma sonrası bel ağrısı, ağrı dize yayılıyor

Fizik muayene: Sola doğru eğik postürde, nötral pozisyona doğrulamıyor. Hastanın sola lateral fleksiyon ölçümünde başlangıç pozisyonu 20°, en fazla 30° ye kadar sola lateral fleksiyonu devam ettirebiliyor. Nörolojik defisiti yok. Bu durumda nötral pozisyona en yakın açı; 20° olup ankiloz bölümü kullanılır.

Radyoloji: L3’ te %20, L4’ te %30 kompresyon

Tanı: L3 ve L4’te kamalaşma ile kompresyon kırığı

Özürlülük yüzdesi: %23

Yorum: Özürlülük oranı için tablo 1.6’ya bakılır. 20° ankiloz için %15’lik bir özür oranı saptanır. L3 ve L4 kompresyon kırıkları için tablo 1.7’den özürlülük oranı L3 ve L4 için %5 ve %7 olarak saptanır. Balthazard yöntemi ile kombine edilerek (%5+%7=%11,65) %12’lik bir değer L3 ve L4 kompresyon kırığı için bulunur. Bu değer ankilozdan elde edilen özürlülük oranı ile Balthazard yöntemi ile birleştirilerek %25’lik (%25,2) bir özür oranı bulunur.

ÖRNEK III

Hasta: 55 yaş, E

Anamnez: Evde bir mobilyayı kaldırmayı takiben bel ağrısı ve sağ siyatalji gelişmiş. Hernie lomber disk nedeniyle cerrahi olarak tedavi edilmiş. Ağrı tama yakın iyileşmiş. Postoperatif 15. ayda çalışırken belini tekrar yaralamış. MRI ile aynı seviyede rekürrent disk hernisi tespit edilmiş. İkinci bir disk hernisi operasyonuna gitmiş ancak bel ağrısı bu kez geçmemiş.

Şikayeti: Bel ve tek taraflı yayılım gösteren, aylardır değişmeyen sağ bacak ağrısı

Fizik muayene: Belde skar izi. Düz bacak kaldırma, bacağın lateralinde ve ayakta 30º’de ağrıya neden oluyor. Sağda aşil refleksi alınmıyor. Sağ S1 dermatomuna uyan bölgede parestezi mevcut. Lomber ekstansiyon 20º, lomber fleksiyon 30º, sol lateral fleksiyon 25º, sağ lateral fleksiyon 20º.

S1 kökündeki duysal kaybın tanımı 4. derece olarak tespit edildi. S1 kökünde motor değer 4 olarak tespit edildi.

Tanı: Radikülopati ile birlikte rekürrent diskopati

Özürlülük yüzdesi; %24

Yorum:

Tablo 1.7’ye göre kalıcı ağrı ve rijidite ile opere edilmiş disk lezyonundan %10 özürlülük alır, ikinci operasyon olması nedeniyle %2 ilave edilir. Birinci basamak olarak Tablo 1.7’ye göre toplam özürlülük oranı %12 olur.

Tablo 1.6’ya göre ekstansiyon için %3 özürlülük, fleksiyon için %4 özürlülük, sağ lateral fleksiyon için %1 özürlülük alır. Bunlar toplanır, ikinci basamak olarak hareket açıklığına göre özürlülük oranı %8 bulunur.

Tablo 1.8’e göre duyusal kayıp yetersizlik yüzdesi %25 ile Tablo 1.11’de S1 kökü maksimum değeri olan 5 ile çarpılır (25 x 5 / 100 = 1,25 ). Sonuç tama yuvarlanarak %1’lik bir özür tesbit edilir. Tablo 1.9’a göre motor kayba bağlı yetersizlik yüzdesi %25 ile Tablo 1.11’de S1 kökü maksimum motor kayıp değeri 20 çarpılır. Bu çarpımdan %5’lik bir özür tesbit edilir. Motor kayıp ile duyusal kayıptan tesbit edilen özürlülük oranları Balthazard yöntemiyle hesaplandığında; üçüncü basamak olarak %6’lık bir özür oranı bulunur.

Tüm vücut özürlülük oranı için birinci basamak, ikinci basamak ve üçüncü basamaktan elde edilen değerler (%12, %8, %6), Balthazard formülüyle hesaplanarak (veya Ek.3’te bulunan Balthazard Hesaplama Tablosu ile birleştirilerek) sonuç %24 bulunur.

ÖRNEK IV

Hasta: 54 Y, K

Anamnez: Merdivenden düşme sonrası L2’de %55’lik yükseklik kaybı, L3’de %20’lik yükseklik kaybı ile birlikte giden burst fraktür. Brace ile tedavi edilerek kırık iyileştirilmiş. Yaralanma sonrası 6. ayda işe dönmüş.

Şikayeti: Nörolojik şikayeti yok ancak ağır aktiviteler sonrasında bel ağrısı yaşıyor.

Fizik muayene: Kırık bölgesinde palpasyonla hafif hassasiyet, nörolojik muayene negatif. Düz bacak kaldırma negatif. Lomber ekstensiyon 10 derece, fleksiyon 30 derece ve sol-sağ lateral fleksiyonlar 10’ar derece. Normal kalça hareketleri var.

Radyoloji: Röntgende %50’den fazla L2 de, %20’den fazla L3 te yükseklik kaybı ile iyileşmiş fraktür görünümü

Tanı: L2 ve L3’te kompresyon fraktürü

Özürlülük oranı: %30

Yorum: Aynı bölgedeki iki vertebrada yaralanma için, L2 de %55’lik kompresyon % 12’lik bir özüre, L3’teki %20’lik kompresyon %5’lik bir özüre neden olur. %12 ile %5 Balthazard yöntemiyle hesaplanır. Sonuç %16’dır.

10 derecelik lomber ekstensiyon %7’lik özüre, 30 derecelik lomber fleksiyon %4’lük özüre, 10 derecelik sol ve sağ lateral fleksiyon %3 ve %3’lük özüre sebep olur. Bu değerler toplanır ve toplam %17’lik özür oranı bulunur.

Spesifik tanıdan gelen özür oranı ile hareket açıklığından gelen özür oranı kombine edilir. (%17 ile %16) Balthazard yöntemiyle hesaplandığında sonuç % 30’dur.