Ekologiya və su təsərrüfatı jurnalı, №1, yanvar, 2016- cı il
18
(1Н, ОСН
2
, J=6гц), 2 35д (2Н, СН
2
J=6гц).
1,85с (3н, СН
3
С=), 1.50-1,ом (10н, цикло-
гексил)
5-хлор-4-метилен-2-бензилокси-4-
пентен-1-пропаргилкарбоксилат (3б).
Из 12г соединения (2а), 12г роаргиво-
го спирта, 50мл бензола и 2 капли Н
2
SO
4
получен сложный эфир (3б). Выход 81%,
Т. кип. 206-207
0
С (4 мм).
20
д
4
1.1385,
20
н
Д
1,5217 Спектр ПМ Р (б, м.д.): 7 12 с (5н,
ароматика), 5.92 с (1н, СНCl=), 4.55д (2н,
СН
2
=, J=2гц), 4.55д (1н, ОСН
2
, J=10гц),
4.25д (1н, ОСН
2
, J=10гц) 3,88 т (1н, СНО,
J=4гц), 2.25м (3н, СН
2
, СН
2
, СН С-),
1.85м с (3н, СН
3
С=)
6,6-Диметил-4-метилен-2-циклогек-
силокси - 1 - глицидоксикарбоксилов (4).
Смесь, состоящую из 19,6г соединения
(2г), 8,4г кон, 7мл Н
2
О и 50мл бензола,
нагревали с помощью водостойника для
отделения воды и по каплям прибавляли
19,5г эпихлоргидрина. После отделения
образующегося KCl, промывали водой,
экстрагировали серным эфиром, сушили
MgSO
4
и перегоняли под вакуумом. По-
лучен глицидный эфир (4). Выход 65%.
Т.кип.132-183
0
С (1мм),
20
д
4
1
0.200,
20
н
Д
1
4828 ИК-спектр (см
-1
): 1736 (С=0),
1205-1052(C-O) 1646(С=С) 1250
(-CH-CH )
2
O
ВЫВОДЫ
1.
Изучен гидролиз
,
– этилензамещен-
ных трихлоркарбинола с щелочью в
среде спирта. Показано, что в случае
гидролиза смеси 1,1,1-трихлор-4-хлор-
метил-4-пентен-2-ола и 1,1,1,5 тетра-
хлор-4-метил-4-пентен-2-ола происхо-
дит аллильная перегруппировка с об-
разованием индивидуальных хлорсо-
держащих непредельных
- алкокси-
карбоновых кислот.
2.
Изучено превращение синтезирован-
ных непредельных
- алкоксикарбоно-
вых кислот с
PCl
5
и получены соот-
ветствующие осфорилированные про-
изводные с формулой
R-CH P ( H ) -COOH
- - С
2 n
O
Cl
R´
ЛИТЕРАТУРА
1.
В.В. Москва, С.А. Новрузов, Т.В. Зы-
кова, А.И. Разумов, В.М. Исмаилов.
«Химия элементорганических соедине-
ний». изд. «Наука», Л., 1976, стр.181.
2.
В.В. Москва, С.А. Новрузов, В.М. Ис-
маилов, А.И. Разумов. ЖОХ,45, 1975,
стр. 1708.
3.
И.П. Бепнев, Ж.Б. Жилл, Су, Паввотт,
Б. Баллар, Ж. кем. сос. Перкин. Троспс,
1984, 1. П. 331-342.
4.
С. Вейрманн, Сулзбачен, Е. Бевгман
Ж. Ам. кем. сос., 1948, вол.70.П.1153
5.
Б.Ф. Пишнамаззаде, А.Х. Ахмедова,
Д.А. Шабанова, С.М.Гусейнова, Азерб.
хим. журн. 1975. №3. стр.18.
С.А. Новрузов, А.Б. Алиев,
Б.М. Мамедова, Т.Г. Зейналова,
Р.Ю. Новрузова
Синтез и химические свойства непре-
дельных
– алкоксикарбоновых ки-
слот и их фосфорилированных
производных
РЕЗЮМЕ
В статье описывается синтез непре-
дельных
- алкоксикарбоновых кислот
уже известными методами [1-5]. Было
выявлено, что гидролиз соединений 1,1,1-
трихлор-4-хлорметил-2-ол (1б) и 1,1,1.5-
тетрахлор-4-метил-4-пентен-2-ол (1в) с
карбинолами не протекает до конца. Учи-
тывая эти научные факты, были синтези-
рованы непредельные
- алкоксикарбоно-
Ekologiya və su təsərrüfatı jurnalı, №1, yanvar, 2016- cı il
19
вые кислоты и их фосфорилированные
производные.
S.Ə. Novruzov, Ə.B. Əliyev, B.M.
Məmmədova, T.G. Zeynalova, R.Y.
Novruzova
Doymamiş
-alkoksikarbon turşularinin
və onlarin fosforlu törəmələrinin sintezi
və kimyəvi xassələri
XÜLASƏ
Məqalədə doymamış
- alkoksi karbon
turşularının sintezi məlum metodikalarla [1-
5] həyata keçirilir. Bu zaman məlum olur ki,
1,1,1 - trixlor - 4 - xlormetil - 4 - penten - 2 - ol
(1a) və 1,1,1,5-tetraxlor-4-metil-4-penten-2-
ol (1b) birləşmələrinin karbinollarla hidrolizi
tam getmir.
Bu faktı nəzərə alaraq onların sintezi və
PCl
5
-lə çevrilənə reaksiyaları aparılmışdir.
Nəticə olaraq doymamış
- alkoksi karbon
turşularının fosforlu törəmələri alınmışdir.
S.A. Novruzov, A.B. Aliyev, B.M.
Mamedova, T.Q. Zeynalova,
R.U. Novruzova
Synthesis and chemical properties
of unsaturated
- alcocsi carboxylic
acids and their phosphorus derivatives
SUMMARY
The article describes the synthesis of
unsaturated
- alcocsi carboxylic acids alre-
ady known methods [1-5].
It revealed the hydrolysis of compounds
1,1,1 - trichloro - 4 - chlormetil - 4 - penten-2-0l
(1a) and 1,1,1,5-tetrachloro-4-metil-4-penten
- 2- ol (1b) does not occur until the carbinols
end. Given this fact were held their synthesis
and conversion reactions with PCl
5
. As a
result were obtained the phosphorus deriva-
tives of unsaturated
- alcocsi carboxylic
acids.
Отзыв дал на статью профессор
БГУ, д.х.н. М.А. Аллахвердиев.
UOT 725.4
F.V. MUSTAFAYEVA
AMİU-nin“Memarlıq konstruksiyaları və abidələrin bərpası” kafedrasının doktorantı
MÜASİR HİDROTEXNİKİ QURĞULARIN LAYİHƏLƏNDİRİLMƏ
VƏ TİKİNTİSİNİN ƏTRAFA TƏSİRİ
Açar sözlər: hidrotexniki qurğu, şəhər,
mikroiqlim, hidrodüyün, layihələndirmə, sə-
naye obyektləri.
Hidrotexniki qurğuların tikintisi ətrafa
çoxşaxəli təsir göstərir. Bu təsirin miqyası:
iqlim, tikinti ərazisində geoloji şərait, hidro-
düyünün təyinatı, tikinti rayonunda böyük
sənaye obyektlərinin mövcudluğu və s. amil-
lərdən aslıdır. Bu effekt bir çox hallarda
müsbət təsir göstərir: insanların yaşayışı və
sənaye inkişafı üçün elektroenerji hasil olu-
nur, təbii şəraitdən fərqli olaraq, əkin sahələ-
ri su ilə təmin olunur. Bundan başqa, istira-
hət zonalarının inkişafına səbəb olan yeni su
akvatoriyaları əmələ gəlir, yeni abadlaşmış
şəhər və qəsəbələr yaranır, həmçinin balıq
təsərrüfatı inkişaf edir.
Su anbarları isti və nəmin böyük akku-
mlyatorudur. Sərt iqlim şəraitində hidrodü-
yünün yerləşdiyi rayonda mikroiqlim yum-
şalır və daha nəm olur. İsti regionlarda mik-
roiqlim daha sərin olur və nəmlik daha artır.
Su anbarı əmələ gətirən hidrodüyünlə-
rin tikintisi zamanı torpaq (bəzən əkin tor-
paqları), qəsəbə və hətta şəhərlərin su
altında qalması ilə nəticələnir, bu da əhalini
öz torpaqlarından inkişafa ehtiyacı olan
ərazilərə köçürməyi tələb edir.
Hidrotexniki qurğuların tikintisi kənd
təsərrüfatına çox müsbət təsir göstərsə də
xüsusən, düzən çaylarda mövcud hidrotexni-
ki qurğular, insanın hər bir fəaliyyəti kimi