Ekologiya və Ətraf müHİTİn mühafiZƏSİ uot 624. 131. 1

Ekologiya və su təsərrüfatı  jurnalı, №1, yanvar, 2016- cı il 

 

 

5 

Cədvəl 2       

Zəlzələnin maksimal gücünün hesablanması   

(Rixter şkalasında Noruzi, Muhacirəşcəiy, Amberasiz, Melvil düsturları  ilə) 

№

 

Qırılmaların adı 

Qırılmaların uzunluğu 

(km( 

Noruzi, 

Muhacirəşcəiy 

Amberasiz, Melvil 

1

 

Cənub silvana

 

60

 

7.20

 

7.17 

2

 

Şimal silvana

 

12.5

 

6.35

 

6.19

 

3

 

Cermi

 

23.5

 

6.69

 

6.59

 

4

 

Şəhidlər dağı

 

28

 

6.79 

6.69

 

 

Cədvəl  3 

Tədqiq edilən məntəqədəki yamacların Q təsnifatı 

Tə

dqiq edilən

 qa

ya

 

da

şı 

Q 

metodu 

ami

-

li

nin t

əsiri və onla

ra

 

ve

rilə b

il

ən say

 

Süxurun  keyfiyyət  göstəriciləri 

% 

 

Uyğunsuzluğun sayı 

Sayı 

4 Dəstə 

Müştərək setin miqdarı (Jn) 

15 

Yarıqların səthindəki 

nahamarlıq 

Hamarlığı 

Hamar və nahamar 

Nahamar süxurların miqdarı (Jr) 

15 

Yarıqların aşılanması 

və dolması 

Miqdarı 

Cüzi 

(Ja) Müştərək dəyişiklik nömrəsi 

1 

Yarıqların sululuğu 

Rütubətliliyi 

Rütubətli 

 

 

(Jw) Ortaq su amili 

1 

Gərginliyin azalma 

əmsalı 

Miqdarı 

Cüzi 

(SRF) Gərginliyin azaldılma 

amilinin miqdarı 

5 

Q indeks 

1,401 

 

Cədvəl 4 

Məntəqədən götürülmüş nümunələrdə Atterberg həddi 

Nümunə 

№ 

Axarlıq həddi (LL) 

(Liquid Limit) 

Plastiklik  həddi  

(PL) (Plastic Limit) 

Plastiklik indeksi (Pİ)  

(Plastic Index) 

1 

36 

22 

14 

2 

42 

27 

15 

 

Cədvəl 5 

Götürülmüş nümunələrin aktivlik dərəcəsi    

 

 

 

Nümunə 

№ 

Plastiklik 

indeksi (Pİ) 

Gil fraksiyalarının 

çəki faizi % 

Gilin aktivliyi  

(A) 

Torpağın  

növü 

1 

14 

75 

0.186 

Qeyri-aktiv 

2 

15 

81 

0.185 

Qeyri-aktiv 

 

Cədvəl 6 

Götürülmüş nümunələrdə Aşeto təsnifatı 

Nümunə № 

Plastiklik indeksi  

(Pİ Plastic Index) 

Ələkdən keçmiş  

torpağın faizi 

Aşto  

təsnifatı 

1 

14 

75 

A-6 

2 

15 

81 

A-7-5 

 

Götürülmüş  nümunələrin  araşdırılma-

sından məlum olur ki, tədqiq edilən zona-

nın torpaqları aktiv olmamış, yalnız çoxlu 

su  hopduğundan  və  həddən  artıq  axıcılıq 

qabiliyyətinə  malik  olduğuna  görə,  sürüş-

mə və axma problemi yaratmışdır və gələ-

cəkdə  də  sürüşmə  ehtimalı  mövcuddur. 

Həmçinin, tikinti və inşaat işləri aparıldığı 

---

Ekologiya və su təsərrüfatı  jurnalı, №1, yanvar, 2016- cı il 

 

 

6 

zaman əvvəlcədən lazımı sıxlıq olmadığın-

dan həmin torpaqlarda  çökmə  və  oturma  

problemi də qaçılmazdır. 

Tədqiq  edilən yamaclardakı  qaya daş-

ların qopmalarının (Rupture) təhlil edilməsi. 

Daşların qopmasının təhlil edilərək araşdırıl-

ması  Swedge  adlı  proqram  vasitəsilə  həyata 

keçirilir. Araşdırmalar  göstərir  ki, yamacla-

rın  üst  qatı  maili  olması  ilə  əlaqədar  qeyri-

sabitdir və  yaranmış  bu qeyri-sabitliyi  nəza-

rət  altında  saxlamaq  məqsədilə  10-15  metr-

lik  millərdən  (Rock  bolt)  istifadə  etməklə 

həmin  zonanı  möhkəmləndirmək  mümkün-

dür. 

 

 

Şə

kil 1. Meliorasiya və sabitləşdirmə işindən 

öncə yamacların vəziyyətinin sxematik təsviri.

 

 

Yamaclardakı  torpaq  kütlələrinin  qey-

ri-sabitliyinin araşdırılması.  

Bu məqsədlə,  üç mühüm parametr nə-

zərə  alınaraq,  Silde  5,0  proqram  təminatın-

dan istifadə edilir. Bu parametrlər aşağıdakı-

lardır:  yamacın  həndəsi  forması  və  təmər-

küzləşmiş yüklər və ya onun üzərindəki açıq 

və geniş sahə, torpaq kütləsinin növü və me-

xaniki  xüsusiyyətləri,  yeraltı  suların  vəziy-

yəti və torpaq kütləsinin su  ilə doyma (Satu- 

ration) dərəcəsi, yuxarıda qeyd olunan proq-

ram  təminatından  istifadə  etdikdə  sürüşmə 

zonasının  mərkəzi  hissəsində  təhlükəsizlik 

əmsalının  minimal  göstəricisi  0/28  olacaq-

dır.  Bu  isə  çox  aşağı  və  mahiyyətsiz  bir  rə-

qəmdir. Odur ki, həmin zonalarda meliorasi-

ya,  sabitləş-dirmə  və  möhkəmləndirmə  işlə-

rinə ehtiyac vardır. 

 

a  

 

 

b 

 

 

Şəkil 2. Gil-mergel,  gil-torpaq, əhəngdaşı  

və qumdaşı arasındakı qatlar (b) və həmin 

hissədə mövcud sürüşmə (a). 

Cədvəl 7. 

Tədqiq edilən zonadan götürülmüş nümunələrin digər geomexaniki xüsusiyyətləri 

Nümu

nə

 №

 

İşa

rə

si

 

Süxurun növü 

Maksimum

 sı

-

xlı

ğın 

əyiş

mə

 

ampl

it

udu

 

Op

ti

mal 

rütu

-

bə

ti

n də

yişm

ə 

hə

ddi

 

Da

xil

i sürtün

-

mə buc

ağı

 

Ke

çiricili

k 

əmsalı

 

1 

CL 

Cüzi miqdarda qumlu qeyri-üzvi gil 

və orta həddədək olan sıyığa oxşarlıq 

95-120 

12-24 

28 

10

-7

 

2 

CL 

Cüzi miqdarda qumlu qeyri-üzvi gil 

və orta həddədək olan sıyığa oxşarlıq 

95-120 

12-24 

28 

10

-7

 

Nəticə.

 

Aparılmış tədqiqat işlərinin təh-

lili əsasında aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar. 

Qeyri-sabit zonaların meliorasiya edilməsi və 

sabitləşdirilməsi problemlərinin həlli vacibdir 

və  bu məqsədlə  aşağıdakı  tədbirlərin görül-

məsi  tövsiyə  olunur:  

1)Yamacdakı  yeraltı  suların  qurudulması  və 

yaxud səviyyəsinin aşağı  salınması; 

---