Ġəlalə Məhyəddin qızı
Yüklə 1,28 Mb.
|
12
klinikalarına dəvət edirdilər. Elə buranın sakini olan, anadangəlmə kor doğulan Slavik adlı bir uşağı Odessanın özündə əməliyyat edərək gözünü açması da sübut edir ki, o, dünyada bu əməliyyata imza atan yeganə cərrah olub. ( Bu barədə Respublika Dövlət Elm və Texnika Sənədləri Arxivində, “Ümnisə Musabəylinin şəxsi fondu”nda sənədlər var ) Azərbaycan Tibb Universitetinin arxiv sənədləri arasında Ümnisə Musabəylinin 1926-33-cü illəri əks etdirən şəxsi qovlu- ğunda soyadı öz əli ilə Musabəyli yazılıb. Tərcümeyi-halının üstündəki şəklinin altında da qələmlə Musabəyli qeydini aparıb (bax, şəkil, arxiv sənədləri). Sonrakı vaxtlar, məlum səbəblərdən bir neçə il Musabəyova kimi təqdim olunsa da, ömrünün sonuna kimi əvvəlki soyadını əziz tutub, yeri düşən məqamlarda özünü olduğu kimi təqdim edib. Onun tələbələrindən biri olmuş professor Mübariz Allah- verdiyev xatirələrində yazır: “Ümnisə xanımın daxilində böyük Azərbaycançılıq eşqi yaşayırdı, hara gedirdisə, orada fəxrlə millətini təmsil edir, azərbaycanlı olması ilə öyünür, bütün çıxışlarında ölkəsinin adını iftixarla açıqlayırdı”. Bu fikirlər Respublika Dövlət Elm və Texnika Sənədləri Arxivindəki Şəxsi fondunda da öz əksini tapıb. “Ümnisə Musabəylinin şəxsi fondu” başlıqlı yazıda arxivin direktoru Şahsuvar Haşımov sənədlərin dili ilə danışır. Alim Yaponiyada çıxışa bu cümlələrlə başlayır. “Mən gündoğar ölkəyə qonaq gəlmişəm, bilirsinizmi haradan, dünyanın gündoğar ölkəsindən, odlar diyarı Azərbaycandan gəlmişəm...”.
* * * Ümnisə Musabəyli dünya şöhrətli alim olub. O dəfələrlə xa- rici ölkələrə səfər edib, gördüklərini qeydə alıb. Bu səfərlərin fonunda bir neçə kitabı işıq üzü görüb. Bir neçə dəfə Ameri- kanın ayrı-ayrı ştatlarında olan Azərbaycan oftalmoloqu zəngin təəssüratlara köklənərək “Amerikalılara qonaq” (1962-ci il, ABŞ səyahətləri haqqında) kitabında maraqlı məqamlara
13
toxunub. O, mötəbər konfranslarda iştirak etməklə yanaşı, olduğu ölkələrin ictimai-siyasi həyatı ilə də yaxından maraqlanıb. Tibb dünyasında Azərbaycan aliminin yenilikləri sensasiya doğurduğundan, elmi tədbirdən sonra qəzetlərə çağırılan Ümnisə Musabəyli haqqında Amerika mətbuatında bir neçə yazı işıq üzü görür. Kaliforniyanın paytaxtı Sakramento şəhərinin gözəlliyi, sakit məkan olduğu, buranın maraqlı görüntüləri onun yaddaşında xoş hisslər oyadır. Kitabda “Sakramento-Bi” qəzetinin redaksiyasında olması, qəzetin çap prosesini izləməsi, müxtəlif ştatlarda çəkilən şəkillər verilib. Afrika, Asiya ölkələri göz həkimlərinin 1-ci (Qahirə, 1958), 2- ci (Tunis, 1960), 3-cü (İstanbul, 1964), 4-cü (Beyrut, 1968) kon- qreslərinin iştirakçısı olub. Bu konqreslər haqqında yazdığı kitabdan bəzi sətirlər: “...1958-ci il yenicə başlamışdı. Mən qış tətilini Bakı ətrafında, Mərdəkan sanatoriyasında bir neçə gün dincəlmək qərarına gəldim. Hətta bir neçə gün kitabların üzünü açmamaq, təbiətlə baş-baş qalmaq barədə fikirləşirdim ki, tibb bacısı mənə
telefona çağırıldığımı söylədi. Səhiyyə nazirliyindən zəng vurmuşdular. -“Şad xəbərimiz” var, - dedilər mənə. – “Siz, Afrika, Asiya ölkələri göz həkimlərinin konqresində iştirak edəcək oftalmo- loqların nümayəndə heyətinin rəhbəri təyin edilmisiniz. Konq- resdə Azərbaycan oftalmoloqlarının traxoma ilə mübarizəsi haqqında çıxış edəcəksiniz. Razısınız?” - Əlbəttə, razıyam....təbii ki, sevindim. Mən istirahəti yarım- çıq qoyub, təcili evə qayıtdım və səfərə hazırlaşdım..”.
* * *
“Musabəyovlar haqqında bir neçə kəlmə, yaxud əziz xalam Ümnisə Musabəyova ilə bağlı xatirələrim” başlıqlı yazıda professor Çingiz Əfəndiyev deyir: “Xalam öz sənətinin vurğunu idi. Hətta öz qızından, ailəsindən və özündən də çox peşəsini sevirdi. O həmişə xəstəyə öz doğması kimi yaxınlaşıb. O qədər
14
sadə, təvazökar insan idi ki, ünsiyyət qurduğu insanla asan dil tapır, onun qəlb yoldaşına çevrilirdi. O, qaranlıq gözlərə işıq verəndə sevincindən yerə-göyə sığmırdı. Təsadüfi deyil ki, onun yanında olmuş yüzlərlə xəstə uzun illər boyu Ümnisə xanıma minnətdarlıq məktubları yazırdılar. Bu məktublara, aldığı ordenlərindən və medallarından deyərdim ki, daha çox dəyər verir, ən böyük hədiyyə hesab eləyirdi, adına yazılan məktubların hamısını da saxlayırdı...» Ümnisə Musabəyli öz intellektual səviyyəsi, mədəni dünya- görüşü, gənclərə qayğısı ilə cəmiyyətdə nüfuz sahibi olmuşdu. Mehriban xasiyyəti, zəngin mütaliəsi sayəsində hər yerdə söz demək, iradə nümayiş etdirmək gücünə malik idi. Alimin həmyerlisi, professor Dursun Hüseynov Qəbələdən yetişən bu ziyalı xanımla fəxr edərək “Mənalı Ömürlər” kita- bında yazır: “Ümnisə Süleyman bəy qızı Musabəyli 1902-ci ildə Qəbələ mahalının Qutqaşın qəryəsində qulluqçu ailəsində anadan olub. 1926-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tibb fakültəsini bitirib. 1930-cu ildən Göz xəstəlikləri klinikasında assistent, 1932-ci ildən dosent işləyib. 1935-ci ildə namizədlik, 1936-cı ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Məşhur Sovet – Azərbaycan oftalmoloqu idi. 1957-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülüb. 1967-ci ildə Azərbaycan EA-na müxbir üzvü seçilib. 1945-ci ildən ömrünün sonuna kimi N.Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun Göz xəstəlikləri kafedrasına rəhbərlik etmişdir... Yaxın Şərq və Afrika ölkələrində əhalini traxomadan xilas etmək məqsədi ilə yaradılan ekspedisiyanın rəhbəri olmuş, xaricdə xeyli sayda cərrahiyyə əməliyyatı aparmışdır. Həmin ekspedisiya zamanı katarakta olan İndoneziyanın ilk prezidenti Əhməd Sukarnonun da gözlərini əməliyyatla açır... “Göz xəstəlikləri” adlı Azərbaycan dilində çap olunan ilk dərsliyin müəllifidir...”.
Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|