Ġəlalə Məhyəddin qızı
Yüklə 1,28 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Nasir» nəĢriyyatının direktoru Famil Kərimov
15
...Ümnisə Musabəyli haqqında yazılan bu kitabın araya- ərsəyə gəlməsini ən çox istəyən alimlərdən biri professor Dursun Hüseynov olub. Onunla yaxın ünsiyyətdə olan «Nasir»
xanımın elmi və ictimai fəaliyyəti ilə bağlı kifayət qədər maraqlı söhbətləri var. Əfsuslar olsun ki, onunla görüşmək və həmin materialları əldə etmək mümkün olmadı. Dünyasını dəyişən alimin şəxsi arxivindəki qiymətli faktların heç biri ilə tanış ola bilmədim. Dursun Hüseynovun tələbəsi, professor Məhbubə Vəliyeva öz müəlliminin ona necə dəyər verdiyini xatırlayaraq, bəzi kitablardakı yazılarını təqdim etməklə yardımını əsirgəmədi. Elmi rəhbəri olmuş bu insanın illər boyu Ümnisə xanımdan söz açmasını, onu gənclərə örnək saymasını dilə gətirərək, hər iki alimi xoş xatirələrlə yada saldı. Yeri gəlmişkən, kitabda “Haqqında çox eşitdiyim Ümnisə xanım Musabəylinin əziz xatirəsinə” adlı məqalədə ATU-nun “Əczaçılığın texnologiyası və təşkili kafedrası”nın müdiri, əczaçılıq elmləri doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülən ilk və yeganə azərbaycanlı qadın professor, əməkdar müəllim Məhbubə Vəliyevanın maraqlı qeydləri yer alıb. Həmin məqalə kafedra əməkdaşları adından alimin 110 illik yubileyinə həsr olunub… “Azərbaycan Səhiyyəsinin tarixi” kitabında Ümnisə Musa- bəyli haqqında yazılıb. “...Alimin elmi fəaliyyətində qlaukoma və traxomanın diaqnostikası, klinikası və müalicəsi, hamiləlik patalogiyası və başqa xəstəliklər zamanı görmə orqanının zədələnməsinin tədqiqinə dair məsələlər əsas yer tutur. Oftalmologiya üzrə latın-rus-azərbaycan terminoloji lüğətin, göz xəstəlikləri barədə bir neçə dərsliyin və bəzi göz xəstəliklərinin diaqnostikası və profilaktikasına dair metodik tövsiyyələrin, 3 monoqrafiyanın və 200-yə yaxın elmi məqalənin müəllifidir. Azərbaycanda Oftalmologiya elminin banilərindən biridir...” (Azərbaycan Səhiyyəsinin Tarixi. Azərbaycan nəşriyyatı, 2002- ci il, səh 152-153).
16
“Göz xəstəlikləri kafedrası”na rəhbərlik edən ilk Azərbaycan alimidir. ATU-nun “Oftalmologiya” kafedrasının “atueye.com” saytında yazılıb: “Azərbaycanda göz xəstəlikləri kafedrası 1922-ci ildə yaranıb, qısa müddət ərzində kafedraya Y.K.Varşavski rəhbərlik edib. Azərbaycanın iqlim şəraitinə uyğunlaşa bilmədiyindən onu tez bir zamanda tanınmış xadim K.X.Orlov əvəz edib. 1923-cü ildən 1945-ci ilədək kafedra professor A.Q.Trubinin rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərib. 1945-ci ildən 1974-cü ilədək kafedraya ə.e.x., Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, professor Ümnisə Süleyman qızı Musabəyova rəhbərlik edib. Tədris işini təkmilləşdirmək məqsədilə kafedra hər il müha- zirə, həm də praktik dərslər üçün illüstrasiyalı materiallar, şəkillər, diapozitivlər, aparatlarla təchiz olunurdu. Kafedranın rəngli filmləri də vardır ki, bunlardan biri professor Ü.Musabəyova ilə Azərbaycan film kinostudiyasının birgə işi sayəsində yaranmışdır. Bu göz almasının quruluşu, refraksiya, akkomodasiya və optik şüşələrin seçilməsindən bəhs edən rəngli film mühazirədir... 1945-ci ilədək kafedraya rəhbərlik edən professor A.Q.Trubin gözəl
klinisist olmaqla
gözün embriologiyasını, teratologiyasını və morfologiyasını da çox mükəmməl bilirdi. Bu hal özünü onun məşhur alman arxivində nəşr olunan tədqiqat və məqalələrində əks etdirməklə yanaşı, tələbələrinin işlərində də nəzərə çarpır (S.İ.Vəlixan, X.O.Bulac, Q.K.Qambay və başqaları). Azərbaycanda traxoma xəstəliyi ləğv edilənə qədər kafedranın əməkdaşlarının, demək olar ki, bütün tədqiqatları bu problemə həsr olunmuşdur. Baxmayaraq ki, Azərbaycan Dövlət Universitetinin tibb fakültəsi artıq 1930-cu ildən sərbəst instituta çevrilmişdir, dərslər 1932-ci ilədək yalnız rus dilində aparılırdı. Lakin, getdikcə dərslərin Azərbaycan dilində də aparılması labüd oldu və 1932-ci ildən etibarən oftalmologiya üzrə mühazirələri dosent Ü.Musabəyova oxu- mağa başladı. Bu dövlət əhəmiyyətli tədbir oftalmologiya sahəsində milli kadrların yetişməsi üçün yol açmaqla yanaşı
17
latın-rus-azərbaycan tibb terminologiyasının, eləcə də Azər- baycan dilində dərsliklərin yazılması üçün şərait yaratdı. 1934- cü ildə Ü.Musabəyova oftalmologiya üzrə terminologiya lüğəti tərtib etdi. 1935-ci ildə isə 20 çap vərəqi həcmində Azərbaycan dilində ilk “Göz xəstəlikləri” dərsliyini yazdı. 1972-ci ildə isə onun oftalmologiya üzrə mühazirələri nəşr olundu. 1977-ci ildə Ü.Musabəyova və R.M.Axundovanın müəllifləri olduqları “Refraksiya, akkomodasiya və optik şüşələrin seçilməsi” kitabı çap olundu. Ü.Musabəyovanın rəhbərliyi ilə kafedranın kollektivi oftal- mologiyanın çox vacib problemi - görmənin fiziologiyası və onun qorunması ilə məşğul olmuşdur. Bu tədqiqatlar görmə orqanlarının vacib funksiyası-akkomodasiyanı öyrənməyə həsr olunmuş və bir çox nəzəri, praktik suallara cavab tapılmışdır. Məktəb yaşlarında yaxındangörmənin qarçısını almaq üçün yeni tədbirlər hazırlanmışdır. Akkomodasiyanın rəng duyğusuna, binokulyar görməyə və s. təsiri öyrənilmişdir. Katarakta zamanı cərrahi müdaxilənin problemləri və bu- lanmış bülluru xaric etdikdən sonra gözün dioptik aparatında baş verən dəyişiklikləri də diqqətə layiq işlərdən olmuşdur. Professor Ü.Musabəyova Beynəlxalq oftalmoloqların 1958-ci ildə Brüsseldə keçirilən XVIII konqresinə nümayəndə seçilmiş və bütün 5 Avroasiya göz həkimlərinin konqreslərində məru- zələrlə çıxış etmişdir. 1960-cı ildən Avroasiya konqresinin daimi heyətinin yeganə nümayəndəsi olub. O, həm də Azər- baycan oftalmoloqlarının ümumittifaq nümayəndə heyətinin üzvi olub... Azərbaycanda dermatovenerologiyanın banisi olan professor İbrahim İsmayılzadənin ölümündən sonra Ümnisə xanım yaxınlarına vəsiyyət etmişdi ki, onu həyat yoldaşının yanında dəfn etsinlər. Öz İstəyi ilə yaxın sirdaşının, əqidə-məslək dos- tunun yanında torpağa tapşırılıb. Allah hər iki alimin ruhunu şad eləsin. ġəlalə Məhyəddin qızı Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|